Αγαπητοί αναγνώστες,
Καλημέρα Σας!
Τελευταίες μέρες του Ιούλη, γεμάτες όμως -ευλογία Θεού- με γιορτές Αγίων της Πίστης μας. Ετσι: τη Δευτέρα (22/7) γιορτάσαμε πάνδημα την Αγία Μαρία τη Μαγδαληνή, τη Μυροφόρο και Ισαπόστολο. Την Τρίτη (23/7) Ιζεκιήλ του Προφήτη και την Τετάρτη 24/7 την Αγία Χριστίνα την Μεγαλομάρτυρα!
Χθες, Πέμπτη (25/7) την Κοίμηση της Αγ. Αννας, της Μητέρας της Παναγίας μας, και σήμερα Παρασκευή (26/7) την Αγία Παρασκευή την Οσιομάρτυρα!
Και βέβαια, αύριο Σάββατο (27/7) του Αγίου Παντελεήμονος, του Μεγαλομάρτυρα και Ιαματικού!
Εχομε στο νομό μας, στην πόλη αλλά και στα χωριά μας, Εκκλησίες που γιορτάζεται η Χάρη τους και στις οποίες
– συν Θεώ- θα μεταβούμε , ν’ ανάψουμε το κεράκι μας και να λειτουργηθούμε. Ενέργειά μας αυτή, από τις πιο σημαντικές για τη σωστή αγωγή των παιδιών μας, που είναι δώρο Θεού και ευλογία, να τα παίρνουμε κοντά μας, για τον εκκλησιασμό μας! Γένοιτο!
***
Και ύστερα από το καθιερωμένο Εορτολόγιο της στήλης μας, συνέχεια παίρνουν κάποια λαογραφικά του Ιούλη που στις τρεις προηγούμενες συνεργασίες μας, δεν αναφέρθηκαν. Οπως π.χ. το τελετουργικό της Αρτοπλασίας σε κάθε πανηγύρι, κατά τα έθιμα των χωριών μας.
Εφερναν, οι ταμμένοι τους άρτους των, συνήθως πέντε (5) μεσαίου μεγέθους. Πήγαιναν αμέσως στο σακκούλι του παπά, τον πρώτο, και έβαζαν τους υπόλοιπους στο τραπέζι όπου θα ευλογηθούν. Υστερα, έκοβαν μεγάλα κομμάτια για τους προεστούς: τους ψαλτάδες, τον δήμαρχο, τον δάσκαλο και τους άλλους που είχαν κάποιο αξίωμα στο χωριό ή ήρθαν προσκυνητές!
Ολα τα υπόλοιπα, κόβονταν σε μικρά κομμάτια και με την απόλυση μοιράζονταν σ’ όλους τους πανηγυριώτες, κατά τη διανομή του αντίδωρου.
Κάποιες φορές, ταμμένοι, έφερναν μεγάλους άρτους, έκοβαν μετά την ευλογία, το μισό, για τον ιερέα, και το υπόλοιπο τμήμα το μοίραζαν οι ίδιοι, κατά την διανομή του αντίδωρου.
Με το τελος της λειτουργίας και τη διανομή του αντίδωρου και της αρτοπλασίας, προχωρούσαμε στα πλούσια στρωμένα τραπέζια για τους πανηγυριώτες, μ’ όλα τα καλά του Θεού, προσφορά των κατοίκων του χωριού, του εορτάζοντος Αγίου.
Στήνονταν, στη συνέχεια, χοροί. Τα όργανα είχαν ήδη πάρει τις θέσεις τους, και το γλέντι κρατούσε ως τα ξημερώματα. Οι χορευτάδες, έβαναν στα όργανα τα “μπαξίσια τους”, (=την αμοιβή τους) κι όλα συνέχιζαν ωραία!
Δεν ξεχνούμε και την παρουσία – πάνω στην ώρα- και “των πραματευτάδων” που άπλωναν χάμω τις πραμμάτιές τους, για ν’ αγοράσουν οι πανηγυριώτες.
Πανηγύρι, λοιπόν, μια ωραία παρένθεση, στην καθημερινότητα των χωριών της Κρήτης μας, μια μέρα με πλούσιο περιεχόμενο. Ευχή μας, να το ζήσετε! Εξάλλου, κάθε μέρα από κάποιο χωριό ή ενορία μας, ανακοινώνεται και ένα ιερό πανηγύρι.
Διαβάζετε, ενημερώνεστε, και προγραμματίζετε ανάλογα!
***
Καιρός τώρα να σταθούμε και σε κάποιο βιβλίο, κάποιο κείμενο ή και πνευματική ή καλλιτεχνική εκδήλωση των ημερών αυτών: Στην ώρ’ απάνω όμως, να μας στη σ. 28 των “Χανιώτ. Νέων” της 22/7 όπου φιλοξενείται η εκλεκτή συνεργασία, του ξεχωριστού φίλου Σταύρου Καλαϊτζόγλου, με τον τίτλο: “Αιθέρια ύπαρξη, ουράνια Ποίηση” σελίδα αφιερωμένη στη μνήμη της Χανιώτισσας ποιήτριας, αείμν. Βικτωρίας Θεοδώρου (1925-19.2.2019) και μας φέρνει στη σκέψη, τα παρακάτω αποθησαυρίσματά μας, καταχωρημένα στις σ. 74-78 του έργου μας: “Η Μάχη της Κρήτης, στην Νεοελληνική Ποίηση” (Χανιά 1995, σχ. 8ο, σ.112) όπου γράφαμε:
«…Aπ’ αφορμή το “γερμανικό” πια νεκροταφείο στο ύψωμα 107 στο Μάλεμε Χανίων η ποιήτρια Βικτωρία Θεοδώρου 1 εμπνεύστηκε την ποιητική της συλλογή “Αρειος Υπνος” έργο ρωμαλέο και ανυπότακτο 2
Θα μπορούσεν ο ανθολόγος του “Αρείου Υπνου” να μεταφέρει εδώ πολλά από τα ποιήματα που τον απαρτίζουν. Τα δένει, εξάλλου όλα ορατό το νήμα της αλληλουχίας. Περιορίζεται όμως στα παρακάτω τρία.
Το πρώτο, για το καταλάγιασμα ύστερ’ από τις ανακαταλήψεις του υψώματος 107, και τις πολύνεκρες μάχες στην καρπερή γη που δεν ανέχεται τον νέο ρόλο της, κι επαναστατεί.
«Εδώ είναι θαμμένα τα σκληρά εμβατήρια
τα λυκίσια μάτια τα επηρμένα.
Κλείνει ο αιώνας κι είναι ακόμη είκοσι χρονώ
η λεηλαιημένη νιότη τους
πρώϊμος ανθός, καρπός υποταγής.
Υπομονή. Η γη τούς υποφέρει
θέλει να τους πετάξει ως ξένο σώμα
κι εγώ την αγωνία της μαριυρώ
μα κάποτε θα σπάσω το κλουβί του ελέους
θα βάλω το στάρι να τους πνίξει
κι ας έρθουν συφάμελο να με πάρουν.
Ας στήσουνε το στεν να μ’ εκτελέσουν πάλι».
Το δεύτερο για να μας θυμίζει λειτουργίες του χώρου, που τώρα χάθηκαν και να μας “διαβάζει” τους διαλογισμούς του λιόδεντρου και τ’ αμπελιού, του μυρωδάτου σπάρτου και της λιτοδίαιτης χαρουπιάς, της εργατικής μέλισσας και της “λιγνής αίγας” ύστερ’ από τον ξεριζωμό τους από την προαιώνιά τους γη, για να γίνει το σημερινό “κοιμητήρι των νεκρών τους” 3
«Αρεια κόκαλα
όπου το κλίμα αργά ωρίμαζε τη λήθη
όπου λύχνος ελιάς
Στον ύπνο μας τα φύιεψαν τον πρώτο
μες στο σκοτάδι
και στον απάνω άδη σφυρηλάτησαν
το χάλκινο σταυρό όπου κάποτε
θα μας σταυρώσουν πάλι.
Σπάρτε, που σε ξερίζωσαν για να σκεπάσουν
τη φρίκη τους, πόιε θa σηκωθείς;
Χαμόγελο, χέρι, που να δίνεις ξέρεις
πότε θα κλείσεις τις πύλες και θ’ αναθυμηθείς;
Κοίτα τους πως με την ανατολή ανεβαίνουν
στο κοιμητήρι των νεκρών τους
που κλέβει της χαρουπιάς το χώμα
και της λιγνής αίγας το χορτάρι μεσ’ από το στόμα,
της μέλισσας το έργο εμποδίζει
και τ’ αγνάντεμα μου στο πέλαγος το μητρικό.
Εδώ τους έχουν στον άδη ιους το φωτεινό
χωρίς να τους ρωτήσουν
στους αρμυρούς λόφους, στους βράχους
που τους αφάνισαν, νέους, ακμαίους,
μακριά απ’ τα μαλακά τους χώματα
τα λυρικά νερά των ποταμιών τους».
Και το τρίτο, από την ενότητα “Φωνές από τους τάφους” όπου ευαισθητοποιημένη η δημιουργός της, συλλαμβάνει τον μυστικό ψίθυρο και την βαρειά αγωνία ως να γυρίσουν στη γη τους «οι μη κοιμώμενοι εν ειρήνη εδώ, ξένοι νεκροί», αλλά και έμμεσα και κατά ένα τρόπο, τον συγκλονιστικό επιγραμματικό λόγο της κγ στροφής της Ωδής “Εις φιλόπατριν” του Ανδρέα Κάλβου:
«Ας μη μου δώση η μοίρα μου
εις ξένην γην τον τάφον
είναι γλυκύς ο θάνατος
μόνον όταν κοιμώμεθα
εις την Πατρίδα!..·»
τον οποίο δικαιούνται να επικαλεστούν και οι εδώ ξένοι νεκροί! Ας την παρακου- λοθήσωμεν όμως:
«Καίει ο ήλιος πολύ σ’ αυτόν τον τόπο
άνεμοι μανιακοί τη σταγόνα κυνηγούν
βάρβαρα τζιτζίκια, φλύαρα πουλιά
λουλούδια εφήμερα με αρώματα βαριά, παράξενα.
Θέλω να κοιμηθώ στα δάση
πέρα στην έφορη γή μου
κάτω απ’ τα πούπουλα των φύλλων.
Λαχτάρησα το χιόνι και τη μουσική του
τη δαμασμένη από τον πάγο λίμνη
με κύκνους να ξυπνάει την άνοιξη,
τα λουλούδια της παυσίλυπης φλαμπουριάς
και τ’ άσπρα χέρια της
να μου αποθέτουν νάρκισσους.
Νιόγαμπρος ήμουν.
Αυτή σκεφτόμουν όταν μ’ έσπρωξαν
από το σκάφος στο κενό
με το πιστόλι στον αυχένα.
Διψώ – Αχρονη η δίψα μου – κι ακόμα
το ποτάμι ονειρεύομαι – της πέστροφας τον καταρράχτη.
Η γης ετούτη μ’ αγκυλώνει, με λαχτίζει
επίμονα, αργά, ραγίζει
του τάφου μου το γρανίτη”.5
Οι νεκροί του 1941-45, που κείτονται στα διάσπαρτα σ’ όλη την Κρήτη νεκροταφεία και μνημεία των δικών μας, και στο Βρετανικό – Νεοζηλανδικό νεκροταφείο Σούδας, και αλλού, των συμμάχων μας, (καθώς στο ύψωμα 107, των κατακτητών), όλοι λάβανε μέρος σε φονικές μάχες, πολύνεκρες εξορμήσεις, ακριβοπληρωμένα σε αίμα μπλόκα και ριψοκίνδυνες μπροσκάδες οι αμυνόμενοι, αλλά και πήρανε πολλοί από μας τη μακάβρια σειρά στις συχνές ομαδικές εκτελέσεις και στις ατέλειωτες ανεπίστρεπτες αποστολές στα στρατόπεδα συγκεντρώσεων της Γερμανίας, που ενεργούσεν ο δυνάστης.
Πολλοί από τους πρώτους (για τους δεύτερους – τους εισβολείς – δεν είναι του παρόντος, αλλ’ ασφαλώς κι ούτε έργο μας), είχαν την τύχη, να τους αθανατίσει μέσα στους στίχους της, η Ποίησή μας! Αλλοι, να βρίσκονται κάτω από συγκινητικά επιγράμματα, άλλοι μέσα σε αρχαιότροπες εξάρσεις επιτύμβιων, κι άλλοι, τέλος, κάτω απ’ έναν απλό κι ανεπίγραφο συχνά σταυρό και τάφο…» (σ.74-78).
Υποσημειώσεις – παραπομπές:
1: Βικτωρία Θεοδώρου: Γεννήθηκε στα Χανιά το 1926, όπου και έζησε ως τα εφηβικά της χρόνια. Σπούδασε φιλολογία και καλλιέργησε τη λογοτεχνία γόνιμα. Εγραψε: “Ποιήματα” (1975), “Κατώφλι και παράθυρο” (1962), “Βορεινό προάστιο” (1966), “Το λαγούτο” (1971), “Η εκδρομή” (1973), “Εγκώμιο” (1973), “Το Χρονικό του Τρίκερι” (1976), “Ουρανία” (1978), “Ο Τράϊκο” (1982), “Αρειος Υπνος” (1983) κ.α. Εκανε πολλές μεταφράσεις γιουγκοσλαβ. λόγοτ. έργων. Αρκετά από τα έργα της, έχουν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες.
2. Στο εξώφυλλο του έργου σημειώνεται ότι: «“Ο Αρειος Υπνος” είναι έκρηξη οργής, πικρίας και απορίας για τις τιμές που έτυχαν οι Ναζί και μάλιστα στην Κρήτη, ως πεσόντες πολέμου. Είναι εμπνευσμένος από το επιβλητικό μα φρικαλέο κοιμητήριο των Γερμανών στο “Υψωμα 107” που δεσπόζει στον κάμπο του Μάλεμε. Το βλέπει σαν Υβρη και βάση πολέμου. Επικαλείται την Ποίηση να την συντρέξει για να εκφράσει καίρια και ανεξίτηλα τα συμβάντα που σφράγισαν την γενιά της, για να μην επαναληφθούν ποτέ πια» (από το οπισθόφυλλο σ. 72) του βιβλίου).
3. Το νεκροταφείο των Ναζί άρχισε να χτίζεται το 1971 κι εγκαινιάστηκε το 1974 από τους επιζήσαντες αλεξιπτωτιστές. Απλώνεται πάνω σε μια μεγάλη έκταση όπου ήταν αμπέλια κι ελαιώνες και σκεπάζει 4.465 στρατιώτες κι αξιωματικούς. Απέχει 20 χλμ. δυτικά από την πόλη των Χανίων. Βρίσκεται στο περίφημο ύψωμα 107 πάνω από το αεροδρόμιο του Μάλεμε όπου έγινε η φονικότερη μάχη το Μάη – Ιούνη 1941. Στην ίδια θέση δεν υπάρχει κανένα μνημείο για τις χιλιάδες πεσόντες άντρες και γυναίκες που υπεράσπισαν τα χώματά τους» σημειώνει η ποιήτρια Βικτ. Θεοδώρου στην ποιητ. συλλογή της “Αρειος Υπνος” σελ. 65, το 1983, που εκυκλοφόρησε αυτό το έργο της.
4. Σημ. δική μας: Διαβάσαμε τελευταία στο σπάνιο ντοκουμέντο “Αφήγησις της Μάχης της Κρήτης” του Γερμανού στρατηγού Στούντεντ, που εναπόκεινται στη Δημτ. Βιβλιοθήκη Χανίων (σε δακτυλόγραφη μετάφραση του γερμ. κειμένου του συγγραφέα, σχημ. 21×30 και σελ. 52), τούτο το χαρακτηριστικό απόσπασμα: «…Οσον διά τας επιλεγομένας “ταμπλέτας θάρρους” που ελέχθη ότι εδίδοντο εις τους αλεξιπτωτιστάς μας, απετελούντο από “περβατίν” ένα τονωτικόν που εχορηγείτο εις μερικούς μόνον άνδρας δοκιμαστικώς». Στούντεντ: “Αφήγησις της Μάχης της Κρήτης”, σ. 51. Σχόλια και συσχετισμοί περιττεύουν…
5. Βικτωρίας Θεοδώρου: “Αρειος Υπνος”, ποίηση, Αθήνα, 1983, εκδ. “Σύγχρονη Εποχή”. Τα ανθολογούμενα ποιήματα: Α, σ.8, Β’ σ.9, Γ’, σ. 32.
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ: Σχεδιάζομε να σας αφήσουμε τον Αύγουστο, χωρίς “πνευματικά γεγονότα” για να χαρείτε το καλοκαίρι σας, τις διακοπές σας, και να ξεκουραστούμε κι εμείς που το έχομε ανάγκη. Για να δούμε θα καταφέρουμε να μη γράψουμε πνευματικά γεγονότα, έναν ολάκερο μήνα; Ιδωμεν!
Καλό Σαββατοκύριακο με Υγεία κι όλον τον Αύγουστο ευτυχισμένοι!
