Αγαπητοί αναγνώστες
Καλημέρα σας και με υγεία τη Μεγαλοβδομάδα!
Σήμερα Παρασκευή (10/4) η Εκκλησία μας γιορτάζει και τιμά την ιερή μνήμη του Εθνομάρτυρα Γρηγορίου του Ε’ Πατριάρχου Κων/πόλεως, του απαγχονισθέντος από τους Τούρκους, 10.4.1821, στην Πύλη του Πατριαρχείου μας.
Αύριο Σάββατο (11/4) η Χριστιανοσύνη γιορτάζει πάνδημα την Ανάσταση του Λαζάρου.
Η στήλη μας, κατά την καθιερωμένη γραμμή της, τώρα και δεκαετίες, θα σταθεί στη μεγάλη αυτή μέρα της πίστης μας και θα θυμίσει στους αναγνώστες της: γονείς και παππούδες να πουν στα παιδόγγονά τους, τα σχετικά με το Λάζαρο, λαογραφικά μας.
«Σάββατο του Λαζάρου, λοιπόν, πεθαμένου τώρα και τέσσερις μέρες, φίλου αδελφικού του Χριστού μας. Η Μάρθα κι η Μαρία, αδελφές του Λαζάρου, πονεμένες, κλαίνε καθώς φτάνει ο Χριστός στη Βηθανία». Ας παραχωρήσουμε όμως το λόγο στα σχετικά “Κάλαντα του Λαζάρου”.
Ψάλλουν:
«Σήμερα έρχετ’ ο Χριστός, ο Επουράνιος Θεός
και στην πόλη Βηθανία, Μάρθα κλαίει και Μαρία,
Λάζαρο τον αδελφό τους, τον γλυκύ και γκαρδιακό τους,
τρεις ημέρες τον θρηνούσαν και τονε μοιρολογούσαν.
Την ημέρα την Τετάρτη, κίνησ’ ο Χριστός για να ‘ρθει,
και εβγήκε η Μαρία έξω από τη Βηθανία:
– Αν εδώ ήσουν Χριστέ μου,
δεν θα πέθαινε ο αδελφός μου,
μα και τώρα εγώ πιστεύγω και καλότατα ηξεύρω,
ότι δύνασαι αν θελήσεις και νεκρούς να αναστήσεις.
Λέω, “πίστευε Μαρία κι άγωμε εις τα μνημεία!”
Τότε ο Χριστός δακρύζει και τον Άδη φοβερίζει:
– Άδη, Τάρταρε και Χάρο, Λάζαρέ μου θα σε πάρω.
– Δεύρο έξω, Λάζαρέ μου, Φίλε και αγαπητέ μου.
Παρευθύς από τον Άδη, ως εξαίσιο σημάδι
Λάζαρος απελυτρώθη, ανεστήθη και σηκώθη
ζωντανός, σαβανωμένος και με το κερί ζωσμένος.
– Δόξα τω Θεώ, φωνάζουν και το Λάζαρο εξετάζουν.
– Λάζαρέ μας πες μας τι είδες εις τον τόπο όπου πήγες;
– Είδα φόβους, είδα τρόμους, είδα βάσανα και πόνους.
Δώστε μου λίγο νεράκι να ξεπλύνω το φαρμάκι,
της καρδιάς και των χειλέων και μη με ρωτάτε πλέον».
(Στ. Α. Αποστολάκης: “Ριζίτικα, Τα Δημ. Τραγ. Της Κρήτης”, σελ. 421-422)
Πράγματι ο Λάζαρος στη δεύτερη ζωή του, ποτέ δεν γέλασε· μόνο μια φορά λένε οι παραδόσεις, πήγε με τις αδερφές του στο παζάρι, οπότε είδε κάποιον με παλτό που έκλεψε ένα πήλινο σκαμνί ενός που τα πουλούσε. Το ‘κρυψε στο παλτό του κι έφυγε χωρίς να το πληρώσει. Ο Λάζαρος χαμογέλασε κι είπε στις αδερφές του: “Δες τε, το ένα χώμα κλέβει τ’ άλλο χώμα!” κι έφυγαν για το σπίτι γελώντας!
Λαϊκές εκφράσεις με το Λάζαρο, έχει η Κρητική Λαογραφία πάρα πολλές! Θα σας θυμίσω μόνο μία – δύο: Λέμε: “Μοιάζει σαν τον Λάζαρο”, για χλωμούς κι αδύναμους. Επίσης: “Απάνω σου καημένε Λάζαρε”, για συγχωριανούς που με την ανάρρωσή τους βελτιώθηκαν…
Βραδάκι του Λαζάρου, να θυμίσουμε πως πηγαίνουμε στο σπίτι του παπά της Ενορίας μας, και βοηθούμε να ετοιμαστούν τα βάγια για αύριο, γιατί η ενορία μας χρειάζεται δυο πανέρια γεμάτα με βάγια. Δυστυχώς, για φέτος, αυτή η ευλογία με το βαγί – σταυρό, δεν θα μας μοιραστεί. Οι εκκλησίες μας θα παραμείνουν κλειστές, απ’ αφορμή τα σωτήρια μέτρα της Πολιτείας, για τον καταραμένο κορωνοϊό!
Ας ευχηθούμε η χάρη του Θεού να μας σώσει απομακρύνοντάς τον.
Κυριακή των Βαΐων μεθαύριο, στο τραπέζι μετά την θεία λειτουργία, υπάρχει ψάρι, κατά τα έθιμά μας, που παραγγέλνουν:
«Βάγια, Βάγια τω βαγιώ, τρώνε ψάρι και κολιό,
κι ως την άλλη Κυριακή του καλιτσουνιού τ’αυτί!»
Το βράδυ των Βαγιώ, αρχίζουν οι Ακολουθίες του Νυμφίου, οι αγρυπνιές, που λέμε (λέγαμε) στα χωριά μας. Θα τις παρακολουθήσουμε από το σπίτι μας, δυστυχώς· αλλιώς δεν γίνεται. Οι εκκλησίες μας θα είναι κλειστές για τους πιστούς, αλλά θα τελούνται οι ακολουθίες. Ετσι, φέτος, τα ελεύθερα κορίτσια του χωριού, δεν θα χτυπήσουν με το τέλος της αγρυπνιάς, την καμπάνα, “για να πάει καλά το μεταξαργιό τους”, ώστε χωρίς καθυστέρηση “να δέσουν τα κουκούλια”, “να αναλυθούν μετά” και με το μετάξι, να ετοιμαστούν τα “μεταξοφάδιαστα προυκιά”, κι ο γαμπρός να μην αργήσει. Η κόρη έχει ετοιμάσει την προίκα της!
Και τώρα, λέμε πως είναι καιρός, να δούμε και κανένα βιβλίο, πρόσφατης έκδοσης, που να ταιριάζει στις μέρες που ‘ρχονται και να ‘ναι και ιδιαίτερης αξίας. Έτσι, αποφασίζομε να σταθούμε στο έργο: Επιστημονική περιοδική έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου “ΝΕΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΡΗΤΗ”. Ρέθυμνο, 2019, τόμος 37 (της Γ’ περιόδου), σχ. 8ο, σελ. 400, εικονογραφημένος. Η παρούσα έκδοση, όπως εξάλλου και όλες οι προηγούμενες, είναι πλουσιότατη και περιλαμβάνει σπουδαία και πρωτότυπα μελετήματα διακεκριμένων μελετητών.
Οι συνεργάτες του τόμου, και οι τίτλοι των εργασιών τους, είναι οι εξής:
– Μιχ. Τρούλης: «Προλόγισμα» (αφιερωμένο στα εννέα χρόνια Αρχιερατείας του Σεβασμιωτάτου Μητροπολ. Ρεθύμνης & Αυλοποτάμου, κ. Ευγενίου.
– Δέσποινα Πετρουγάκη – Καλαϊτζαντωνάκη: «Ο βίος του Νικολάου του Στουδίτη (1346-1365). Η πολεμική του κειμένου».
– Δέσποινα Αθανασιάδου – Στεφανουδάκη: «Ομιλητικές και υφολογικές παρατηρήσεις στον λόγο του Ανδρέα Κρήτης “εις τον άγιον και μακάριον και πανεύφημον του Χριστού απόστολον Τίτον” (PG 97 1141-1169)».
– Κωστής Ηλ. Παπαδάκης: «Η δημώδης παράδοση και η εκκλησιαστική υμνογραφία για τον Αγιο Μεθόδιο (Σιλιγάρδο) επίσκοπο Λάμπης (+9.7.1793)».
– Λάμπης Καψετάκης: «Ολίγα βιβλιογραφικά εξαγόμενα για το συντελεσμένο συγγραφικό έργο (1958-2019) του αοιδίμου Αρχιεπισκόπου Αυστραλίας Στυλιανού (Σ. Χαρκιανάκη)».
– Μανόλης Κ. Αστυρακάκης: «Το μινωικό Ιερό Κορυφής και η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, στο βουνό Στρούμπουλα, τόποι προσκυνήματος, από τα μινωικά χρόνια μέχρι τη σημερινή εποχή».
Ιωάννης Ηλ. Βολανάκης: «Ο βυζαντινός ναός του Αγ. Δημητρίου, στον Αχεντριά Αστερουσίων, Ηρακλείου – Κρήτης».
– Γεώργιος Τσιγδινός: «Στα χνάρια της βυζαντινής αρχόντισσας ή Αιγιδούς Μαρίας (η κτήτωρ της Μονής Αγ. Πνεύματος – Κισσού».
– Γεώργιος Τρούλης: «Η Ιερά Μονή Αγ. Πνεύματος και ο δάσκαλος Γεώργιος Εμμ. Παλιεράκης».
– Κωνσταντίνος Ψαράκης: «Προσεγγίζοντας το αγιογραφικό έργο του Εννιαχωριανού ζωγράφου Γεωργίου Πολάκη», Α’ μέρος.
– Μανόλης Α. Βουρλιώτης: «Η δράση του πρωτοπαπά Σφακίων, Γεωργίου Μοράκη, κατά τη διάρκεια της Επανάστασης 1821».
– Κωνσταντίνος Π. Φουρναράκης: «Συνοπτική Ιστορία της Γραμβούσας την περίοδο 1825 – 1828».
– Μαρία Δελάκη: «“..να ευρύνωμεν ως οιόν τε τα όρια, άτινα στενώς περιβάλλουσι την κοινωνικήν της γυναικός δράσιν…” Η κοινωνική δράση της λόγιας Αρτεμισίας Λανδράκη».
– Αρχιμ. Νήφων Βασιλάκης: «Εκκλησία – Κράτος. Περί των προνομίων ρήξις».
– Μιχάλης Τρούλης: «Βιβλιογραφικά σημειώματα».
Σημ.: Ο κ. Μιχ. Τρούλης, είναι Άρχοντας Ιερομνήμονας της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, με απόφαση του Σεπτού Οικουμενικού μας Πατριάρχη. Είναι δε και ο υπεύθυνος σύνταξης της πολύτιμης επιστημονικής περιοδικής έκδοσης που σας παρουσιάσαμε παραπάνω.
Ο συντάκτης της παρούσας στήλης, εκφράζεται με βαθύτατο σεβασμό, ασπαζόμενος το χέρι Του, στον Σεβ/το Μητροπολίτη Ρεθύμνης & Αυλοποτάμου κ. Ευγένιο, για την ως άνω έκδοση και συγχαίρει από καρδιάς τον κ. Μιχ. Τρούλη, φίλο από τα παλιά, και γι’ αυτό το κοπιώδες, πολύτιμο έργο του).
Θερμότατα συγχαρητήρια – Καλή συνέχεια!
Και τώρα, στο λίγο χώρο που μας μένει, πάμε μια “νοερή εκδρομή”, μιας και δεν μας επιτρέπεται αληθινή, σε μια Κρήτη που δεν είναι… στην Κρήτη. Αναφερόμαστε στις δραστηριότητες της Αδελφότητας Κρητών Ρόδου: “Ο Ψηλορείτης”. Να μας, λοιπόν, ανοιξιάτικα, στη Ρόδο, στο “σμαραγδένιο” νησί μας.
Πρώτη μας κίνηση, να συναντήσουμε τα εκεί αδέλφια μας, εκεί στα γραφεία της αδελφότητας, Πατριάρχου Αθηναγόρα 28. Στο τραπέζι τους, το πρόσφατο τεύχος της περιοδικής τους έκδοσης: “Του Ψηλορείτη οι στράτες”. Υπεύθυνος της σύνταξής του ο πρόεδρος της Αδελφότητας, αγαπητός Γιάννης Νιωτάκης. Ξεφυλλίζουμε διερευνητικά, τις τριάντα πλούσιες σελίδες του.
Με τα προσεγμένα και φροντισμένα κείμενά του, βρισκόμαστε, ζούμε και πορευόμαστε μαζί με τους αδελφούς μας Κρήτες στη Ρόδο, μετέχουμε νοερά στις πλούσιες εκδηλώσεις του, ζούμε τα έθιμα της Κρήτης μας, εδώ, ολοζώντανα, από τα κάλαντα (σελ. 9) ως τη βασιλόπιτα (σελ. 10) και τ’ άλλα έθιμά μας.
Θυμούμαστε και τιμούμε τις επετείους της ένδοξης Ιστορίας μας (Ολοκαύτωμα Αρκαδίου 8-11-1866, τιμές στη μνήμη του Εθνάρχη Ελευθ. Βενιζέλου, κ.λπ., κ.λπ.) ξαναζούμε τον πολιτισμό μας (εκδήλωση ποιότητας για τον “Ερωτόκριτο”, Κρητικούς χορούς, θεατρικό: “Φως στην ψυχή” (εμπνευσμένο από διηγήματα Βισκαδουράκη Στέλιου, μεταφορά θεατρική: Γιάννη Νιωτάκη) και τις μαντινάδες τ’ Αντώνη Κουκλινού για την “Χοχλιδοβραδιά” και τις “ανθισμένες αμυγδαλιές” του (σελ. 28).
Κλείνοντας το τεύχος 117 (Φεβρ. – Μαΐου 2020) του περιοδικού σας: “Του Ψηλορείτη οι στράτες”, σας συγχαίρουμε από καρδιάς, πατάτε τη γη που σας φιλοξενεί αντρίκια κι έχετε την Κρήτη μας ολημερίς στη σκέψη σας! Πάντα άξιοι, γεροί και προκομμένοι! Οι χαιρετισμοί μας από τα Χανιά, θερμοί και εγκάρδιοι!
Εδώ, με τη βοήθεια του Θεού, φτάσαμε και σήμερα στο τέλος.
Υγεία σε όλους, Καλή Μεγαλοβδομάδα, στα σπίτια μας φέτος, κι «έχει ο Θεός γυρίσματα, κι ο Χρόνος εβδομάδες…», μα να ‘ναι όχι όπως τις εφετινές.
Γεια σας!
