Αγαπητοί μας αναγνώστες,
Καλημέρα σας!
Η βδομάδα που διανύουμε και φτάνει προς το τέλος της, άρχισε την Κυριακή (18/10) με την γιορτή του Αποστόλου και Ευαγγελιστή Λουκά, συνέχισε στις (20/10) με τον Μεγαλομάρτυρα Άγιο Αρτέμιο και σήμερα (23/10) του Αποστόλου Ιακώβου η γιορτή! Κι η ματιά μας στις σελίδες της Ιστορίας μας, απαραίτητη:
19-10-1912: Θυμίζουμε στα παιδιά μας τη μάχη των Γιαννιτσών, τη σημαντικότερη των μαχών του Α’ Βαλκανικού Πολέμου. Η νίκη του στρατού μας εδώ, κατά των Τούρκων, άνοιξε το δρόμο για τη Θεσσαλονίκη.
Για την επόμενη εβδομάδα έχουμε συγκλονιστικά γεγονότα:
26-10-1912: Κατάληψη της Θεσσαλονίκης μας.
28-10-1940: Η επέτειος του θρυλικού ΟΧΙ.
Γι’ αυτά λοιπόν, στην επόμενη -συν Θεώ- συνεργασία μας!
*** *** ***
Και τώρα η καθιερωμένη ματιά μας, στα λαογραφικά της περιόδου. Εξάλλου, σας το είχαμε υποσχεθεί.
«Τα ρακιδιά» στα χωριά μας, μέρες τώρα έχουν στηθεί, κι ανημένουν τους επισκέπτες να ‘ρθουν «για να γραντάρουν» τη νέα εφετινή μας ρακή, με μια, δύο δοκιμές τους. Κι αν το καλεί η παρέα, η ποιότητα της τσικουδιάς και η λεβεντιά του νοικοκύρη μπορεί να στηθεί και το απαραίτητο γλεντζεδάκι. Όργανα κι οργανοπαίχτες, έχει η γειτονιά, κι από μερακλήδες δεν το συζητάμε. Πάμε λοιπόν, μα το καζάνι βράζει!..
*** *** ***
Τώρα όμως, η εισαγωγική παρένθεση έκλεισε. Καιρός να δούμε και κάποιες νέες εκδόσεις έργων που λάβαμε:
– Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Ρεθύμνης: Πρακτικά ημερίδας με θέμα: Την Κρητική Διάλεκτο – Ιστορικότητα, εκφραστικό βάθος, διδακτικοί πειραματισμοί.
Επιμέλεια: Χάρης Στρατιδάκης
Έκδοση: Με την αιγίδα Πανεπιστημίου Κρήτης – Δήμου Ρεθύμνης, Ρέθυμνο, Σεπτ. 2020, σχ. 8ο, σελ. 110.
Ξεκινούμε με αποσπάσματα από τον “Πρόλογο” του επιμελητή της έκδοσης και Γεν. Γραμματέα του Ιστορ. & Λαογρ. Μουσείου Ρεθύμνης, αγαπητού φίλου κ. Χάρη Στρατιδάκη.
Γράφει:
«…Τα κείμενα που δημοσιεύονται αποτελούν ανεπτυγμένες μορφές των προφορικών ανακοινώσεων. Καθώς οι ομιλητές αποδέχθηκαν τον περιορισμό για δωδεκάλεπτες εισηγήσεις, προκειμένου το κοινό να αποχωρήσει από την ημερίδα ικανοποιημένο αλλά όχι και ταλαιπωρημένο, είχαν τη δυνατότητα να αναπτύξουν στον ανά χείρας τόμο τα θέματά τους χωρίς κανέναν περιορισμό. Τους ευχαριστούμε θερμά, και από τη θέση αυτή, για τη συνεργασία τους…» (σελ. 8).
Στη συνέχεια (σελ. 9 κ.ε.) ο φιλόλογος και τ. δήμαρχος Ρεθύμνης κ. Δημ. Ζ. Αρχοντάκης παρουσιάζοντας: “Το ιστορικό βάθος της Κρητικής Διαλέκτου”, τονίζει μεταξύ άλλων στη συναρπαστική αφήγησή του “Μια μέρα του Κοτσυφομύρου”, όπου χαίρεσαι έκφραση και γλώσσα των αγροτών της Κρήτης μας. Και στη συνέχεια (σελ. 12 κ.ε.) να μελετήσουμε, με βοηθό μας τον κ. Αρχοντάκη, τη γλωσσική παράμετρο του ως άνω κειμένου.
Με τη μεθοδική βοήθειά του λοιπόν, όντως εκτιμούμε και βρίσκομε κι εμείς συναρπαστικό το φαινόμενο της επιβίωσης τόσον πλούσιου λεξιλογίου, της πανάρχαιας ελληνικής μας γλώσσας, στη ζωντανή διάλεκτο της Κρήτης μας, καθ’ όλη την πορεία της στο χρόνο.
Πάντως, η παραπάνω συνοπτική διαπραγμάτευση του ιστορικού βάθους της κρητικής μας διαλέκτου, διαγράφει αδρομερώς τον μνημειακό της χαρακτήρα. Αποτελεί δε κατά τον συγγραφέα της μελέτης αυτής, αξιοθαύμαστο γλωσσικό μνημείο μεγάλης επιστημονικής αξίας, που πρέπει και ν’ αποτυπωθεί λεπτομερώς και να διδαχτεί στις νεότερες γενεές.
Ακολούθως (σελ. 27-38), ο εκλεκτός φίλος κ. Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, στη μελέτη του, για “Την Κρητική Διάλεκτο, ως πολύτιμο εργαλείο παραγωγής γνήσιου Κρητικού Λόγου και Πολιτισμού¨ απ’ αφορμή το βιβλίο της κας Ευγενίας Ζαμπετάκη: “Παλαιϊνές Κρητικές Κουβέντες”, μας είπε μεταξύ των άλλων, κατά την παρουσίασή του και τα παρακάτω:
«…Τα εν λόγω ηθογραφήματα της αείμνηστης δασκάλας είναι γεγονός ότι διαβάζονται πολύ ευχάριστα και με εξαιρετικό ενδιαφέρον, λόγω, κυρίως, της θεματικής τους, που αφορά στις δυσκολίες και στα προβλήματα της καθημερινής ζωής, στα γιορτινά έθιμα, στον πολιτισμό και στις παραδόσεις των Κρητικών, κυρίως της υπαίθρου, σε μιαν εποχή που οι παλαιότεροι τη θυμόμαστε, από τότε, από τα παιδικά μας χρόνια, με πολλήν, ομολογουμένως, αγάπη και νοσταλγία…» (σελ. 28).
Και παρακάτω: «…Έτσι, διηγήσεις, λαογραφικού, κυρίως, ενδιαφέροντος, που αποτυπώνουν εναργώς και με κάθε δυνατή λεπτομέρεια την κάθε πτυχή της ζωής του υλικού, πνευματικού και κοινωνικού βίου των παλαιϊνών Κρητικών, παρελαύνουν ζωντανά, μπορώ να πω “εικονιστικά” και συχνά με αυθόρμητο χιούμορ, αρκετή σάτιρα και άκακη ειρωνεία, μέσα από τις ιστορίες της αείμνηστης Ευγενίας Ζαμπετάκη, μαζί με τον πολυτίμητο θησαυρό της κρητικής διαλέκτου, διά της οποίας και μόνο μπορούσε όλα αυτά να τα εκφράσει κατά τρόπο γνήσιο και αυθεντικό».
Στη συνέχεια, διερευνά ο μελετητής κ. Παπαδάκης, τα «της γλωσσικής συνέχειας της διαλέχτου μας», την εποχή της Κρητ. Αναγέννησης, τους λαϊκούς ερευνητές της κρητ. διαλέκτου, και την προσφορά των, εκτιμώντας την όντως σπουδαία αυτή προσφορά των.
Έπονται (σελ. 39-48) “Τα Γράμματα από τα Καπετανιανά, και η απήχησή τους”, του κ. Γιώργου Σταματάκη, γνωστότατού μας, από την περιοδική του έκδοση “Κρητικό Πανόραμα”, των χρόνων 2003 – 2008, του οποίου ήμασταν μελετητές!
Οπως ορθότατα τονίζεται (σελ. 40 κ.ε.): «Τα “Γράμματα από τα Καπετανιανά είναι απολύτως συνδεδεμένα με τα βουνά της Κρήτης, η οποία επιμένει να αγνοεί την θάλασσα που την περιβάλλει. Στα βουνά γεννήθηκαν, στα βουνά διαδραματίζονται και στα βουνά γράφτηκαν. Το ορεινό χωριό Καπετανιανά αποτελεί τον τόπο δράσης όλων των ηρώων. Στο ίδιο χωριό, όπου γεννήθηκα και αναθράφηκα κι εγώ, ευρίσκεται ο σπόρος τους, όταν, απουσία οποιασδήποτε άλλης εικόνας, μεγεθύνονταν στην παιδική μας αντίληψη οι απλές ιστορίες των ταπεινών κατοίκων τους: ελλείψει μέτρου συγκρίσεως, εκείνοι δεν αντιλαμβάνονταν τη θέση τους και τις θεωρούσαν υπέροχες».
Στις σελ. 49-69 του πολύτιμου όντως τόμου, φιλοξενείται η μελέτη του ξεχωριστού φίλου μας, του κ. Χάρη Στρατιδάκη, δ/ρα Παιδαγωγικής και γεν. γραμματέα του Ιστορ. Λαογρ. Μουσείου Ρεθύμνης, με θέμα του, τις “Απόπειρες διδασκαλίας της Κρητικής Διαλέκτου, στην Δ/βθμια Εκπ/ση”.
Ήδη, στην περίληψη της μελέτης του (σελ. 49 κ.ε.), μας τονίζει ότι «θ’ αναφερθεί στις απόπειρες διδασκαλίας της κρητικής διαλέκτου, που έχουν πραγματοποιηθεί, είτε από τον ίδιο, με την ιδιότητα του Δ/λου Πρωτοβάθμιας Εκπ/σης, είτε από τους συνεργάτες του (Περιβαλλοντική Εκπ/ση στο Ρέθυμνο), όταν ήταν υπεύθυνός της, είτε όταν ήταν στην Περιφ. Χανίων, Σχ. Σύμβουλος. Προσπάθειες, τονίζει, που δεν ήταν οι μόνες. Και αναφέρεται σε συζητήσεις Φιλολόγων στο Ρέθυμνο, ανάμεσά τους και ο αείμνηστος σήμερα πατέρας του, μεθοδικός φιλόλογος και άλλοι αξέχαστοι Ρεθεμνιώτες, που η προσφορά των» έγραψε Ιστορία, στην εκπαιδευτική πορεία του Ρεθύμνου.
Ιστορία που συνεχίζεται -χωρίς υπερβολή- και από το γιο του Χάρη, με τη μέχρι σήμερα σχετική βιβλιογραφία του (δες Πρακτικά της ημερίδας, σελ. 69 κ.α.)
Και προχωρούμε στης εκλεκτής καθηγήτριας του Πανεπιστημίου μας, κας Μαρίνας Τζακώστα την εισήγηση, με θέμα: «Πώς οι διάλεκτοι μπορούν να γίνουν αναπόσπαστο κομμάτι της γλωσσικής διδασκαλίας σε όλες τις βαθμίδες της εκπ/σης: η περίπτωση της κρητικής».
Στην περίληψη που προτάσσει, τονίζει ότι: «Στόχος του παρόντος άρθρου είναι η συνειδητοποίηση εκ μέρους των αναγνωστών, των μύθων που καλλιεργούνται σε αντίθεση με τις πραγματικότητες που υφίστανται ως προϊόντα της έρευνας σε σχέση με τη χρήση των νεοελληνικών διαλέκτων, την αξία τους και το ρόλο που αυτές μπορούν να διαδραματίσουν ως φορείς πολιτισμικής κληρονομιάς και ως εργαλεία γλωσσικής διδασκαλίας…»,
και καταλήγει: «Τέλος, παραθέτω ενδεικτικές βιβλιογραφικές λίστες με μελέτες θεωρητικής ανάλυσης και εφαρμοσμένης προσέγγισης της κρητικής διαλέκτου αλλά και έργα σύγχρονης κρητικής λογοτεχνικής παραγωγής» (σελ. 71).
Έπεται η εκδήλωση τιμής, στον πολυσέβαστο καθηγητή μας κ. Χριστόφ. Χαραλαμπάκη «και την συμβολή του στη μελέτη της Κρητικής Διαλέκτου», στις σελ. 93-110 του τόμου.
Την προσφώνηση έκανε με γλαφυρότητα και δίκαιο λόγο, η σεβαστή πρόεδρος του Ιστορικού, Λαογραφικού Μουσείου Ρεθύμνης, κα Φαλή Γ. Βογιατζάκη, και την αντιφώνηση ο τιμώμενος ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας στο Εθν. Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, με θέμα: “Για ένα ενοποιημένο Λεξικό της Κρητικής Διαλέκτου”.
Φροντίσετε για την εξασφάλιση του πολύτιμου τεύχους των Πρακτικών για “την Κρητική Διάλεκτο”, έκδοση του Ιστορικού, Λαογραφικού Μουσείου Ρεθύμνης, για να χαρείτε πλήρεις τις εισηγήσεις που είναι κείμενα ιδιαίτερης επιστημονικής αξίας. Μας ενδιαφέρουν δε, και σαν Κρητικούς, όλως ιδιαίτερα. Εξάλλου:
«Με τη φιλοσοφία αυτή έχουμε εκδώσει μέχρι σήμερα, τα βιβλία Μνήμη Γιάννη Σπανδάγου (2013), Πρακτικά της Ημερίδας “Μαρτυρίες για τη Μονή Αρκαδίου (2017), Κόσμημα πνευματικόν της Ρεθύμνης. Μαρία Τσιριμονάκη, 1925 – 2017 (2018), Άρχων αρχειοφύλαξ τεκμηρίων της ιστορίας του Ρεθύμνου. Μανός Αστρινός, 1928 – 2013 (2018) και Ως χαρίεν άνθρωπος όταν άνθρωπος η. Μανόλης Κούνουπας, 1926 – 2018 (2019). Στην έκδοση όλων σχεδόν των βιβλίων αυτών, χορηγός στάθηκε ο Μανόλης Χαλκιαδάκης, εκδότης της εφημερίδας ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ, τον οποίο ευχαριστούμε και από τη θέση αυτή», γράφει στον “Πρόλογο” του τόμου (σελ. 7) ο επιμελητής του, κ. Χάρης Στρατιδάκης.
Εδώ όμως σας αφήνουμε με τις ευχές μας για ένα ευχάριστο Σαββατοκύριακο και τον κορωνοϊό εξορκισμένο.
Γεια σας.
Φίλτατε κι αγαπητέ κ. Σταμάτη Αποστολάκη, δεχτείτε τις ευχαριστίες και τα θερμά μας συγχαρητήρια για τις τακτικές ενημερώσεις σας πάνω στα πνευματικά και εν γένει καλλιτεχνικά γεγονότα του τόπου μας. Εντύπωση και θαυμασμό προκαλούν οι πολλοί και αξιόλογοι άνθρωποι του νησιού μας -απλοί άνθρωποι του λαού και διαπρεπείς επιστήμονες- που ασχολούνται τόσο πολλά χρόνια με την πανέμορφη κι ανεπανάληπτη ΚΡΗΤΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟ, παρουσιάζοντας συνάμα σπάνιας αξίας πονήματα που αφορούν την ιστορία και την όμορφη Κρητική ντοπιολαλιά. Παρότι Μακεδόνας [από Ερατεινή Ημαθία] και καταγωγής Μικρασιάτικης [μισοπόντιος και μισοκωνσταντινουπολίτης] εδώ και πολλά χρόνια είμαι λάτρης της πανέμορφης και πλούσιας παλαιάς Κρητικής διαλέκτου, που την γράφουν και σήμερα ακόμη συνάνθρωποι μας της όμορφης Κρήτης μας. Συνεχώς εντυπωσιάζομαι με τα πανέμορφα κείμενα [ποίηση -λαογραφία] συνεργατών των “ΧΑΝΙΩΤΙΚΩΝ ΝΕΩΝ” και δεν κρύβω τη θλίψη μου που αυτή η απαστράπτουσα Κρητική Διάλεκτος δεν διδάσκεται στα σχολεία και Ανώτατα Ιδρύματα.!!. ΩΣΤΟΣΟ, δεν σάς κρύβω και κάποιαν πικρία μου, που δεν αναφέρεται -ουδαμώς- και το όνομα του αγαπητού φίλου Καθηγητή Παιδαγωγικής Πανεπιστημίου Ρεθύμνου κ. Νίκου Παπαδογιαννάκη [Άγιος Κωνσταντίνος Ρεθύμνου] του οποίου σπάνια και συγκλονιστικά πονήματα είχα τη χαρά και τύχη να μού δωρήσει, όλα σε μοναδική και τέλεια Κρητική Διάλεκτο… Ας μού επιτραπεί για δεύτερη φορά να αναφερθώ στον θαυμασμό μου σε κάποιο σπάνιο ποίημα της κ. Γιατρουδάκη [ΣΤΑ ΣΚΟΡΔΑΛΟΥ -ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΤΩΝ ΜΟΥΣΟΎΡΩΝ κ.λ.π αλλά δεν ενθυμούμαι ακριβώς τον τίτλο] που θαρρώ όμοιό του δεν έχω διαβάσει. Στο ποίημα αυτό η γνήσια Κρητική Διάλεκτος φαντάζει και είναι από τις ομορφότερες ντοπιολαλιές σ’ ολάκερο τον κόσμο. Σας ευχαριστούμε και πάλιν Με εκτίμηση και φιλική αγάπη Γιώργος Καραγεωργίου, συντ/χος νομικός, κοινωνιολόγος ΧΑΝΙΑ.