Αγαπητοί αναγνώστες, Χριστός Ανέστη – Καλημέρα σας!
Βρισκόμαστε προς το τέλος του δεύτερου δεκαημέρου του Μάη (10-16/5), κι έχομε τη χάρη να προσευχηθούμε και να γιορτάσουμε τις ευλογημένες μέρες του, και τις κάθε μέρα γιορτές του. Έτσι:
Αρχή της βδομάδας, τη Δευτέρα (10/5) είχαμε τη γιορτή Σίμωνος του Αποστόλου και Ζηλωτού.
Την Τρίτη (11/5): Κυρίλλου και Μεθοδίου των Ισαποστόλων. Την ίδια μεγάλη μέρα, η γιορτή των Προστατών της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης (Ο.Α.Κ.) στο Κολυμπάρι.
Μεγάλη γιορτή για την Ορθοδοξία μας «γιατί είναι μέγα και το καθίδρυμά της, νομικό πρόσωπο ιδιωτικού Δικαίου, με κανονική εξάρτηση από την Ιερά Μητρόπολη Κισσάμου και Σελίνου, που ίδρυσε (και προήδρευε εφ’ όρου ζωής του, ο αοίδιμος σήμερα Ιεράρχης Ειρηναίος Γαλανάκης). Το ίδρυμα έχει τεθεί κάτω από την αιγίδα του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου, υπηρετεί δε, ολόκληρη την Κρήτη στα θέματά του».
Την επομένη, (12/5) Τετάρτη: Επιφανίου της Κύπρου και Γερμανού Κων/λεως· ενώ την επομένη (13/5) Πέμπτη, Γλυκερίας της Μάρτυρος!
Σήμερα Παρασκευή (14/5), του Αγ. Ισιδώρου της Χίου. Σήμερα, επίσης, δεν ξεχνούμε ότι: Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Λεόντιος (12ος αι. μ.Χ.), από την Τιβεριούπολη, πολλές φορές ήρθε στην Κρήτη, για μικρά και κάποτε μεγάλα χρονικά διαστήματα, διδάσκοντας και στηρίζοντας σε δύσκολους καιρούς, τον δοκιμαζόμενο κρητικό λαό. Έμενε δε πάντα στο μονύδριο του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου, στην Απτέρα, πάνω κι απέναντι από το τουρκικό φρούριο Ιτζεδίν (Καλάμι) μετόχι, τότε, της Πάτμου. Ήταν εκεί Ηγούμενος και συχνά μετέβαινε στην Κων/πολη. Με τις συχνές δε επικοινωνίες του, με τον Αυτοκράτορα και επειδή ο Άνακτας τόσο πολύ εκτίμησε τις αρετές και τη σύνεσή Του, τον προέτρεψε να δεχτεί το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, που τόσο δοκιμαζόταν και ν’ αναλάβει την έδρα του. Πείστηκε, χειροτονήθηκε από τον Πατριάρχη Κων/πόλεως και αναχώρησε για Ιεροσόλυμα. Εκεί, δυστυχώς, δοκίμασε πολλές θλίψεις και δοκιμασίες, ακόμη κι από “ψευδάδελφους”.
Δεν άντεχε άλλο, κι ο αυτοκράτορας τον προσκάλεσε να επανέλθει στην Πόλη, ως την “οσιακή” κοίμησή Του.
Επανερχόμαστε στη συμπλήρωση του εορτολογίου μας:
Αύριο Σάββατο (15/5) Παχωμίου του Οσίου.
Μεθαύριο, Κυριακή (16/5) των Μυροφόρων, και μαζί, για την Εκκλησία της Κρήτης, η Μεγάλη Μέρα της Επανακομιδής της Τιμίας Κάρας του Αποστόλου Τίτου, από το Βατικανό στο Ηράκλειο της Κρήτης.
Για το θέμα αυτό θα επανέλθουμε σύντομα.
*** *** ***
Για τα Λαογραφικά του Μάη στον τόπο μας, που δεν έχουν αναφερθεί την πρώτη βδομάδα, αναμείνατε.
*** *** ***
Και τώρα, χρέος μας η έκφραση της Μεγάλης Τιμής που οφείλουμε στους Ήρωες και Μάρτυρες του 1941, στην ανεπανάληπτη Μάχη και Αντίσταση της Κρήτης, 1941-1945, τα πάθη και οι θυσίες μας, η λεβεντιά και η παλλαϊκή Αντίσταση του Λαού μας, θα ‘χουν το λόγο τους, κι αυτά, κύρια για τους νέους μας, τους μαθητές μας, γιατί οι παλαιότεροι: άλλοι τα ζήσανε και τα θυμούνται, κι άλλοι τα ‘χουν μελετήσει· και πολλοί έχουν γράψει σχετικά…
Πάμε λοιπόν να δούμε αν τα μεγάλα αυτά γεγονότα τα ‘καμε θέμα του ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΑΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙ…
Η φετινή 80η επέτειος (1941-2021) από τη Μάχη της Κρήτης, μας προτρέπει και μας δίνει την ευκαιρία ν’ ανοίξομε φτερά και να στραφούμε και πάλι στον προικισμένο και χαρισματικό λόγο της Δημοτικής Ποίησης του Δημοτικού μας τραγουδιού, που έχει συντεθεί απ’ αφορμή την «ενδοξότερη και περιεργότερη -κατά τον Ι.Δ. Μουρέλλο- Μάχη της Ιστορίας».
Της Μάχης, που τα συγκλονιστικά πολεμικά γεγονότα, είναι η επιβεβαίωση και η ανεξίτηλη σφραγίδα ενός ιστορικού οπλισμού που γιγαντώνει τις ψυχές για ν’ αντιστέκονται στους αιώνες!
– Από τα μυθικά χρόνια ως τον Κύδωνα κι απ’ τον Ιδομενέα ως το Μίνωα.
– Από το Νέαρχο τον προικισμένο ναύαρχο τ’ Αλεξάνδρου, ως τους τελευταίους Κρήτες υπερασπιστές του πύργου «του καλουμένου Μπακχτσέ Καπουσί της Βασιλεύουσας»!
– Απ’ του Καντανολέω τις αναμετρήσεις με τον Βενετό, ως τους τραγικούς και αιματοβαμμένους γάμους του γιου του, στις πανούριες αυλές του Δαμολίνου, στον Αλικιανό της Κυδωνίας!
– Απ’ του Δασκαλογιάννη την εγκαρτέρηση στις τουρκικές ωμότητες και θηριωδίες, ως τ’ Αρκαδιού την συγκλονιστική ομαδική εθελοθυσία!
– Από του Επαναστατικού Στρατοπέδου τ’ Ακρωτηρίου του ‘97, την άνιση αντιπαράθεση, ως των Καγιαλέδων και Καλορίζικων τ’ αποτόλμημα!
– Από την Εποποιία που ‘γραψεν στου Μακεδονικού Αγώνα τις σελίδες, ως λίγο πιο ύστερα στου Λαχανά και του Κιλκίς τις δοξασμένες ώρες!
– Απ’ τις αιματοπότιστες Άνω Τζουμαγιές και του θρυλικού Μπιζανιού τις τιτανομαχίες, όπου κάθε Κρητικόπουλο προσέτρεξεν μ’ όλη την δύναμη και την ορμή της ύπαρξής του!
– Κι από το όνειρο που ζήσαμε στης Πόλης και στης Σμύρνης τα σοκάκια και τ’ αρχοντικά, ως της Χιμάρας και τ’ Αργυρόκαστρου τους άκρατους ενθουσιασμούς που ‘φερεν του ‘40 η εποποιία!
– Κι όλα, ηρωικά μαθήματα Τιμής και ένδοξες σελίδες Χρέους, ως τη μεγάλη ώρα του Μάη του ‘41 στο Νησί μας!…
Αυτήν την πορεία της ηρωικής ψυχής της Κρήτης, της ενταγμένης αδιατάραχτα στους αιώνες, σε σχέση Κόρης – Μητέρας, μέσα στη διαχρονική πορεία της Φυλής μας δίνει το πνεύμα της Μάχης της Κρήτης, στο ηρωικό και λυρικό στοιχείο του, το μετουσιωμένο σε τραγούδι και στίχο, σε μέτρο και ρυθμό, ενός πανάρχαιου Αθάνατου τραγουδιού, κι ενός μαγευτικού σκοπού, κεφάλαιο βαρύτιμο, καταθεμένο στο περιβόλι της Ελληνικής Δημοτικής Ποίησης!
Αυτής της Ποίησης και συγκομιδής δείγματα, άλλα δημοσιευμένα στο παρελθόν σε δυσεύρετα πλέον επαρχιακά έντυπα, κι άλλα εξαντλημένα από καιρό, καθώς και σελίδες που το πρώτον βλέπουν το φως της δημοσιότητας σ’ αυτού του “κειμένου τη στέγη”, συγκροτούν το σύνολο που έχετε στα χέρια σας, αφιερωμένο με σέβας πολύ, στα 80 χρόνια από την επέτειο της Μάχης της Κρήτης, που γιορτάζομε, καθώς αρμόζει φέτος!
Μερικά προγενέστερα δημοσιεύματά μας, επ’ ευκαιρία επετείων της Μάχης της Κρήτης με αντικείμενο την Ποίηση: «Η Μάχη της Κρήτης, στο Ριζίτικο τραγούδι», περ. “Κρητ. Εστία”, τομ. 1977, «Η Μάχη της Κρήτης στη Νεοελληνική Ποίηση», περ. “Κρητική Εστία”, τομ. 1978, «Λαϊκοί ποιητές στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής», “Χανιά 1982”, τομ. 10ος, σελ. 61-76, «Λαϊκοί ποιητές και Ριμαδόροι της Κρήτης για τη Μάχη και την Αντίσταση του Νησιού, 1941-1945», “Χανιά 1989”, τομ ΙΖ’, σελ. 77-99, κ.α.
Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΤΟ ΡΙΖΙΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
Έργο του λαϊκού ζωγράφου Αλεξ. Κ. Δρουδάκη!
Η Κρήτη αξιώνεται να γιορτάζεται η Μάχη της κάθε χρόνο και λαμπρότερα γιατί εδίδαξε στον κόσμον όλο, μάθημα που δεν διδάσκεται εύκολα. Ότι δηλαδή, η περιφρόνηση για το θάνατο και η τόση αγάπη για την Ελευθερία, φτάνουν στο αποκορύφωμά τους, σε τούτη την αιματοπότιστη γης. Και γι’ αυτό της αξίζει!
Τραγουδήθηκε και ιστορήθηκε πολύ η μάχη της Κρήτης του 1941, ιδιαίτερα με το Ριζίτικο τραγούδι και δίκαια, γιατί το μεγαλείο της είναι σαν τη βουνοκορφή που δεν κρύβεται.
Από το ανεκτίμητο αυτό Ριζίτικο δημοτικό τραγούδι της Κρήτης, θα μεταφέρομεν εδώ λίγα διαμάντια του, αφιερωμένα στη “Μάχη της Κρήτης”, την συγκλονιστική αυτή ώρα που τη φόρτωσε μεγαλείο και δόξα, η παλικαριά κι η λεβεντιά του Νησιού, πάνω στο Μεγαλείο και τη Δόξα που έχει απ’ τους αρχαίους τους καιρούς!
Ο λαϊκός τραγουδιστής, καθώς το ξέρομε, δεν μπορεί ν’ αφήσει μεγάλο θέμα, χωρίς να το κάμει τραγούδι, να το κάμει μάθημα και έπος, να τ’ αφήσει για δάσκαλο-διδάχο στις επερχόμενες γενεές για να μορφώσει έτσι επιδέξια και σωστά τη νεότητα. Κι εδώ, είναι επίκαιρο να θυμηθούμε το λόγο του Αιλιανού που λέει:
«Κρήτες, τους παίδας τους ελευθέρους μανθάνειν πρώτον τους Νόμους εκέλευον μετά τινός μελωδίας… δεύτερον δε μάθημα έταξαν τους των θεών ύμνους μανθάνειν, τρίτον τα των αγαθών ανδρών εγκώμια…»¹
Γενικοί κανόνες για τη ζωή είναι τα Ριζίτικα τραγούδια² της ιδιαίτερης πατρίδας μας Κρήτης, που συγκινούν και συγκλονίζουν με τον δωρικό τους λόγο, όπως στο θέμα μας!
Ο ποιητής του ριζίτικου τραγουδιού, χαρισματικός λαός της Κρήτης, παρακολουθεί από την αρχή της «παραδοξότερης Μάχης των Αιώνων», στιγμή προς στιγμή τα γεγονότα και τα καταγράφει στο στίχο του!
Κι ως ξετυλίγεται το μοναδικό κι ανεπανάληπτο χρονικό της Μάχης, αν έζησες ή ζεις κοντά με χθεσινό ή σημερινό άνθρωπο του Νησιού μας, θα πάρει τ’ αυτί σου τον πόνο και το Λόγο του, το τραγούδι και το μοιρολόι του, για κείνα τα δίσεκτα κι αξέχαστα χρόνια που μας βρήκαν κι ας έχουν περάσει κιόλας σχεδόν αιώνας. (1941-2021).
Έτσι, εδώ μιλάει για τον αναπάντεχο ερχομό του εισβολέα:
«- Παιδιά, κ’ είντα ‘ναι οι μπαλωτές, στον κάμπο οι καμπάνες,
άτζεμπα γάμο κάνουνε ή πανηγύρι έχουν;
– Ούτε και γάμο κάνουνε, ούτε και πανηγύρι,
μόνο επέσαν Γερμανοί από τ’ αεροπλάνα
κι αρχίσανε τον πόλεμο στον κάμπο οι καμπίτες…» ³
«- Εις τα Χανιά θωρώ φωθιές, στη Σούδα βλέπω κάπνες,
στο Μάλεμε θωρώ φτερά και στ’ Ακρωτήρι λάμψες.
Στου Γαλατά θωρώ ξανθιές, σγουρές, και μαυρομάτες
και στην Αγυιά μελαχροινές, θάρρος, θεού γεμάτες.
Στ’ Ανίμπαλι οι Κεραμιανοί, χτυπούν τους ξενομπάτες.» 4
«- Παιδιά κ’ είντα ‘ναι η καταχνιά και τούτ’ η κατσιφάρα;
και γιάντα φεύγουν τα πουλιά κι ανατριχιούν τα δάσα;
– Οι Γερμανοί πλακώσανε κι ουρανοκατεβαίνουν
με μηχανές και με φωτιά την Κρήτη πλημμυρίσαν.
– Κρήτη, στα μαύρα θα ντυθείς, στα σίδερα θα πέσεις
Πάλι τση Κρήτης τον αϊτό κρούσταλλα θα σκεπάσουν
μα θάρθει μέρα λαμπερή να ξαναλιώσουν πάλι.» 5
Εκεί, ανασυντάσσει τις δυνάμεις του “βρίστει” τα πανάρχαια άρματά του, κι ας του τα ‘χαν παρμένα κι αντιστέκεται:
«Ξένος καρπός στο χώμα μου εμένα δε ριζώνει,
γιατί η γη μου τον ξερνά, γιατί τον πνίγει το αίμα.
Κοράκια στ’ ακροβούνια μου, εμένα δε φωλιάζουν
γιατί τα διώχνουν οι αϊτοί, γιατί τα τρων οι γύπες…
Και ‘δα τη σέρνω τη φωνή ν’ ακούσουν οι Μαδάρες,
να κατεβούνε οι γενιές να μαζωχτούν τα σόγια
και να χυμήξουν στη φωτιά παιδιά γυναίκες άντρες,
να δείτε σκύλοι Γερμανοί πώς πολεμά η Κρήτη…» 6
«Στον κάμπο διάνε οι φρόνιμοι, στα όρη οι γ’ αντρειωμένοι.
Φωνή αντρούς ακούστηκε ‘που τη ψηλή Μαδάρα
γ’ εις αντρειωμένος ήτανε, κι εφώνιαζε στη Ρίζα:
– Μ’ άντρες μου πιάστε τ’ άρματα κι οι Γερμανοί πλακώσα
Χαλούν και καίνε τα χωριά…»7
Oρμά ακάθεκτος να… υποδεχτεί, κατά που του πρέπει, τούτο τον απρόσμενο κι απρόσκλητο επισκέπτη – εισβολέα:
Βιβλιογραφία:
1. Αιλιανού: «Ποικίλη στοά» Δες και: Ν. Καβρουλάκη: «Οι ρίζες των Ριζίτικων τραγουδιών», Αθήνα, 1967, σ. 5.
2. Ριζίτικα τραγούδια, λέγονται τα δημοτικά τραγούδια που ζουν από αιώνες και τραγουδιούνται μέχρι σήμερα -κύρια- από το στόμα του λαού της Ρίζας (= πε- ριοχών γύρω από τα Λευκά Όρη) αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Δυτικής Κρήτης. Τα τελευταία μάλιστα χρόνια, η διάδοση των είναι πέραν των ορίων του Νησιού!
3. Ακαδημίας Αθηνών: «Ελληνικά Δημοτικά Τραγούδια» -Εκλογή- Αθήναι, 1962, σχ. 8ο μέγα, τόμ. Α’ σ. 179.
4. Εφημ. Χανίων: «Εθνική Φωνή», της 31.5.1981 (Β. Δημοτάκης).
5. Ιδ. I. Παπαγρηγοράκη: «Κρητικά Ριζίτικα Τραγούδια», τομ. Α’, Χανιά, 1957.
6. Εφημ. Χανίων: «Κήρυξ», της 20.5.1979, σ. 2η (Γ. Καλομενόπουλος).
7. Αθησαύριστο. Το τραγουδούσε ο Γ. Καστρινάκης, κτηνοτρόφος, από τον Πελεκάνο – Σελίνου, 15.8.1976, σε γάμο στην Κίσαμο.
Αλλά θα συνεχίσουμε στο επόμενο. Γεια σας!
