Αγαπητοί αναγνώστες,
Καλώς εξαναβρεθήκαμε!
Την πήρα, απ’ ό,τι φαίνεται, από μόνος μου, την άδεια της μηνιαίας ανάπαυσης – απουσίας, από την καθιερωμένη δεκαετίες στήλη μας, και τώρα πρωτομηνιά, σκέφτηκα πως καιρός της είναι η επιστροφή της. Να ‘μαι λοιπόν και πάλι στο καθήκον!
Με τη δύναμη του Θεού, τέλος Σεπτέμβρη φτάσαμε! Όμως οι τόσο σκληρές δοκιμασίες που μας επεφύλαξε η τελευταία βδομάδα στο Αρκαλοχώρι Ηρακλείου δεν αντέχονται.
Να ευχηθούμε, ως εδώ και μη παρέκει. Και στο τραγικό Αρκαλοχώρι κουράγιο κι απ’ όλους μας μια όποια δυνατή βοήθεια. Τόσος κόσμος στο δρόμο, στην καταστροφή, δε γίνεται να μένει αβοήθητος. Όλοι μπορούμε, όλοι χρωστούμε…
Και προχωρούμε:
Είμαστε από σήμερα Παρασκευή (1/10) στην πρώτη τ’ Οχτώβρη, του δέκατου μήνα του Χρόνου!
Έχει διάρκεια 31 ημερών. Τ’ όνομά του, το πήρε από την λατινική λέξη octo = οκτώ. Ο λαός μας τον λέει Αϊδημητριάτη, από τη μεγάλη γιορτή του Αγίου Δημητρίου στις 26/10, ορόσημο του Χειμώνα, όπως ο Άι Γιώργης (23/4) ορόσημο της Άνοιξης!
Μήνας της σποράς, ο Οχτώβρης, γι’ αυτό και Σποριάτης, Σπορέας. Το λέει και το τραγούδι του λαού μας:
«Πίσω, μπροστά τ’ Αϊδημητριού
στο έμπα του Χειμώνα,
παίρνει ο νιος τα βόδια του
και πάει στο χωράφι…».
Τέλος, να σημειώσουμε, πως ο Οχτώβρης είναι στενά δεμένος με την Ιστορία μας:
– 26 Οκτώβρη 1912. Απελευθέρωση της Θεσ/νίκης
– 28 Οκτώβρη 1940. Το ΟΧΙ, το έπος της Αλβανίας
– 12 Οκτώβρη 1944. Η Αθήνα ελεύθερη!
*** *** ***
ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ:
Σειρά τώρα έχουν οι σύντομες παρουσιάσεις των νέων βιβλίων, που έχομε λάβει. Να πούμε όμως πως μέσα στον μήνα της απουσίας της στήλης μας από τα φιλόξενα “Χανιώτικα νέα” τα ληφθέντα έργα -κι όλα άκρως ενδιαφέροντα- είναι πάρα πολλά. Θα προσπαθήσουμε, τηρώντας την χρονολογία της λήψης τους, να σας τα παρουσιάσουμε:
Αρχίζουμε από την Επιστημονική περιοδική έκδοση Ιεράς Μητροπ. Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου “ΝΕΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΡΗΤΗ”, Ρέθυμνο, 2021, περίοδος Γ’, τεύχος 39, αφιερωμένο “πανευλαβώς”, στην 30η επέτειο της ευκλεούς Πατριαρχίας της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού μας Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου. Όντως “πανευλαβώς”, ο πολυσέβαστος Ιεράρχης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ. Ευγένιος, οργάνωσε και συγκρότησε επιτυχώς, και τον παρόντα αφιερωματικό τόμο, της “Νέας Χριστιανικής Κρήτης”, παραδίδοντάς τον στην Ιστορία.
Συγγραφείς, ερευνητές και μελετητές υπεράξιοι και ονομαστοί, κατέθεσαν τα τόσο ενδιαφέροντα μελετήματά τους, πάνω σε θέματα Ιστορίας, Χριστιανικής Αρχαιολογίας και Τέχνης καθώς και σε θέματα Εκπαίδευσης, Αρχειακών καταγραφών, κ.ά.
Δίκαια, δικαιότατα, ο Σεβ/τος Ευγένιος, αναγνωρίζοντας την πολύτιμη συμμετοχή των συνεργατών του, τους ευχαριστεί θερμότατα στο «Προλογικό» του σημείωμα, σελ. 8, όπου γράφει:
«Ένα τέτοιο καλό αποτέλεσμα αγώνων πνευματικών και προσπάθειας ερευνητικής αποτελεί και η εφετινή συλλογή εργασιών σπουδαίων ερευνητών, που απαρτίζουν το ανά χείρας τεύχος της Νέας Χριστιανικής Κρήτης. Και είναι χαροποιό το γεγονός και ελπιδοφόρο, γιατί αποτελεί αντίδοτο στην πενία των καιρών μας που φοβόμασταν ότι θα κτυπούσε και την έκδοση του δικού μας επιστημονικού περιοδικού. Αντίθετα, όμως, όπως διαπιστώνετε από τον όγκο του τεύχους, πολλές και καλές ερευνητικές εργασίες παρήχθησαν κατά το δυσχερές αυτό χρονικό διάστημα και παρουσιάζονται, εν μέσω πανδημίας, παρέχοντος, με τον δικό τους μοναδικό τρόπο, μήνυμα ελπίδας, χαράς και αισιοδοξίας για ένα καλύτερο αύριο στον τόπο και τους ανθρώπους. Χαροποιό, λοιπόν, το γεγονός της εκδόσεως, αλλά προπάντων το μήνυμα που εξακτινώνει σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς.
Ως ταπεινός Επίσκοπος της εκκλησιαστικής παροικίας που επί δεκαετίες έχει αναλάβει την πρωτοβουλία της περιοδικής αυτής επιστημονικής εκδόσεως, εκφράζω τη συγκίνηση και το δέος που διακατέχουν την ψυχή μου παραδίδοντας στην ιστορία ένα ακόμη τεύχος, το 39ο, της Νέας Χριστιανικής Κρήτης. Το τεύχος αυτό αφιερώνεται στην τριακοστή επέτειο της εκλογής του Παναγιωτάτου Πατρός και Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου ως έκφραση αγάπης, τιμής, σεβασμού και αφοσιώσεως στο Τίμιο Πρόσωπό Του και στο έργο Του για την εύκλεια της Μητέρας μας Εκκλησίας, του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Με βαθειά τιμή εκφράζω την ευαρέσκεια της Εκκλησίας και την προσωπική μου ευχαριστία στους καλούς συνεργούς μου εν Κυρίω, για τον πολύ κόπο της αγάπης τους, που μας χαρίζει αυτό το ευλογημένο αποτέλεσμα».
Και συνεχίζει: «Με αγάπη περιβάλλομε τα κατά καιρούς πρόσωπα των ερευνητών – συγγραφέων που μας εμπιστεύονται τον πνευματικό τους μόχθο, προκειμένου να δημοσιευθεί στο επιστημονικό μας περιοδικό. Ιδιαίτερα για το παρόν τεύχος, το συν Θεώ 39ο, εκφράζομε τις θερμές μας ευχαριστίες σε όλους εκείνους που ασχολήθηκαν με θέματα ιστορίας, χριστιανικής αρχαιολογίας και τέχνης, εκπαίδευσης, αρχειακών καταγραφών και άλλα».
Για να καταλήξει: «Με αυτό το προλογικό σημείωμα, σας καλούμε να εισέλθετε στο “απόθεον κάλλος” της επιστημονικής αυτής εκδόσεως, να χαρείτε τη μελέτη των εργασιών που θησαυρίζονται πλέον σε αυτήν την έκδοση και δι’ αυτής στην ιστορία και την κρητολογία. Οι ευχές και οι προσευχές σας ας είναι το αντίτιμο για τη χαρά σας αυτή. Αυτή είναι η προτροπή και η παράκλησή μας. Αυτό είναι η δική μας ανταμοιβή, αλλά και το κίνητρο για τη συνέχεια.
Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων για αυτήν την συνεισφορά…»
Χρέος της στήλης ελάχιστο, η αναγραφή των τίτλων των ως άνω συνεργασιών και η προτροπή μας, για τη μελέτη των. Συνιστούν πολύτιμη προσφορά στην μελέτη της Ιστορίας και του Πολιτισμού μας. Είναι χρέος μας! Όπως χρέος μας ελάχιστο είναι: οι θερμότατες ευχαριστίες μας, για τη λήψη και του πολύτιμου αυτού τόμου, κατασπαζόμενοι ευλαβικά το χέρι σας Σεβασμιώτατε!
Οι τίτλοι των φιλοξενουμένων εργασιών στις 622 πολύτιμες σελίδες του τόμου:
– Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Ευγένιος, Προλόγισμα.
– Κωστής Ηλ. Παπαδάκης, Κοσμικά τοπωνύμια της πόλης του Ρεθύμνου κατά την Ενετοκρατία, αναφερόμενα στα κατάστιχα των Νοταρίων.
– Μανόλης Α. Βουρλιώτης, Η εκπαίδευση των Κρητικών κατά την επανάσταση του 1866.
– Θεόδωρος Πελαντάκης, Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και διδάξαντες στα Ελληνικά Σχολεία του νομού Ρεθύμνης από το 1800 μέχρι το 1913.
– Κωνσταντίνος Π. Φουρναράκης, Περί της τύχης των αρχείων της Επανάστασης του 1821 στην Κρήτη.
– Θεοδώρα Αν. Ιωαννίδου, Ευάγγελος Αθ. Παπαθανασίου, Κωνσταντίνος, υιός του Θεοδώρου Δανιήλ: ένας νέος βυζαντινός ζωγράφος στη Δυτική Κρήτη.
– Ιωάννης Ηλ. Βολανάκης, Χριστιανικά μνημεία των Σφακίων Χανίων Κρήτης.
- Κωνσταντίνος Ψαράκης, Ο τοιχογραφικός διάκοσμος του ναού της Αγίας Παρασκευής στον οικισμό Κάμπος του Δήμου Κισάμου Χανίων.
– Αρχιμ. Διονύσιος Λυκογιάννης, Μια άγνωστη εικόνα του Στελιανού Γεννητή στη Ζάκυνθο.
– Δημήτριος Λυκ. Κολλιντζάς, Άγνωστα μουσικά χειρόγραφα της Ιεράς Μονής Πάτμου. Δύο δοξολογίες του Παρθενίου του Μηλαίου στη Νέα Μέθοδο.
– Χρύσα Δαμιανάκη, Το “Χρονικό μιας Πολιτείας” του Παντελή Πρεβελάκη. Νοσταλγία και πόθος για έναν κόσμο που μπορεί να αναστηθεί.
– Γιάννης Γ. Τσερεβελάκης, Το “Χρονικό μιας Πολιτείας”: Ιστορία ή φιλοσοφικός στοχασμός;
– Δέσποινα Αθανασιάδου – Στεφανουδάκη, Κηρύσσοντας την Ελπίδα: “ομιλητική” ανάγνωση των ποιημάτων της οσιολογιωτάτης μοναχής Αικατερίνης Μαρκουλάκη.
– Μιχάλης Τρούλης, Βιβλιογραφικά Σημειώματα.
Και θα κλείσουμε τη σημερινή συνεργασία μας, με ένα απόσπασμα από τις σελίδες του τόμου 618-619, τις αφιερωμένες στο “Μουσείο Τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη”:
«Στο Μουσείο Τυπογραφίας
Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη:
«Όλα τα ωραία όνειρα κάποια στιγμή γίνονται πραγματικότητα! Σ’ αυτήν την όμορφη ατμόσφαιρα βοηθούν και οι φίλοι. Λίγο εμείς – λίγο εκείνοι, τα καταφέραμε, από το Ρέθυμνο και τα Χανιά, και σμίξαμε στο μουσείο Τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη, το μοναδικό στην Ελλάδα, που λειτουργεί, από το 2005, στο Βιοτεχνικό Πάρκο Σούδας.
Η δημιουργία του υπήρξε πρωτοβουλία του ιδρυτή της εφημερίδας “Χανιώτικα νέα” Γιάννη Γαρεδάκη και της συζύγου του Ελένης… Σήμερα καλύπτει εμβαδόν περίπου 1200 τ.μ., δίπλα στις εκτυπωτικές εγκαταστάσεις της εφημερίδας, και λειτουργεί με την ευθύνη της Έλιας Κουμή, ως μία σπουδαία παρακαταθήκη σε όσες και όσους το επισκέπτονται, που συνδέει την ιστορία της τυπογραφίας με το παρόν και το μέλλον των εντύπων. Σμίγει το χθες με το σήμερα και δείχνει την προοπτική του αύριο…
Από το 2012 το Μουσείο είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Μουσείων Τυπογραφίας. Είναι ένα ιδιαίτερο Μουσείο που μέσα από την ξενάγηση αφηγείται διαδραστικά (συμμετοχή επισκεπτών, σχετικά βίντεο) πώς ξεκίνησε και πώς αναπτύχθηκε μια από τις σπουδαιότερες εφευρέσεις του ανθρώπου, η Τυπογραφία. Κατά τη διάρκεια της ξενάγησης, δίνεται η ευκαιρία στους μικρούς και μεγάλους επισκέπτες να τυπώσουν σε παλιά πιεστήρια και να ανακαλύψουν ένα ξεχασμένο αυτονόητο: τον κόπο και την ανθρώπινη ευφυΐα που βρίσκονται πίσω από κάθε τυπωμένο κείμενο…
Στην περιήγησή τους, οι επισκέπτες μπορούν να θαυμάσουν τις σπάνιες συλλογές του Μουσείου, από τον 15ο αιώνα μέχρι σήμερα. Πιεστήρια, πάγκους στοιχειοθεσίας, τεχνικές ξυλογραφίας, χαλκογραφίας, λιθογραφίας, offset, τσιγκογραφίας και μεταξοτυπίας, που παρουσιάζονται αναλυτικά. Δύο εξαιρετικές εκθέσεις απεικονίζουν την ιστορία της γραφής και την εξέλιξη της τυπογραφίας, με την εικαστική ματιά του γραφίστα – τυπογράφου Αντώνη Παπαντωνόπουλου. Κάποια πιο σύγχρονα εκθέματα αναλύουν την πορεία των γραφικών τεχνών, καθώς και εργαστήρια παραδοσιακής βιβλιοδεσίας, λιθογραφίας, μεταξοτυπίας, σφραγιδοποιοίας κ.ά. Υπάρχουν ακόμα σπάνιες εκδόσεις από τον 16ο αιώνα, κυρίως από τη Βενετία, ελληνικές και ξένες εφημερίδες από τις αρχές του 19ου αιώνα, χάρτες, λιθογραφίες, ξυλογραφίες και χαλκογρασφίες, που αφορούν και στην πολυτάραχη ιστορία της Κρήτης πριν από τα Ελευθέριά της. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των εκθεμάτων είναι δωρεά του Χανιώτη συλλέκτη Κώστα Τζωρτζάκη. Εξαιρετικά ενθυμήματα υπάρχουν και στη βιβλιοθήκη του Μουσείου.
Όλα τα εκθέματα συνοδεύονται από επεξηγηματικά κείμενα, με χρήσιμες πληροφορίες. Το αμφιθέατρο είναι πολύ λειτουργικό, γεγονός που κάνει ακόμα πιο ενεργή την παρουσία του Μουσείου Τυπογραφίας. Φθάνοντας στον χώρο αυτό οι επισκέπτες έχουν αντιληφθεί πως στο ταξίδι της μέσα στο χρόνο, η Τυπογραφία, όπως καθετί που έχει διάρκεια, εξελίσσεται, αλλάζει και προσαρμόζεται στις απαιτήσεις κάθε εποχής… Αυτά, στις εκπαιδευτικές επισκέψεις γίνονται ακόμα πιο κατανοητά. Και είναι παρήγορο που κάθε χρόνο περίπου 5.000 μαθήτριες και μαθητές επισκέπτονται το Μουσείο, το οποίο τους αποκαλύπτει τα μυστικά της Τυπογραφίας και δίνει απαντήσεις σε πολλά ερωτήματά τους, που αφορούν κυρίως στη δημιουργία των βιβλίων, των εφημερίδων και των κάθε λογής εντύπων.
Ευχαριστούμε θερμά και από αυτή τη θέση τον ιδρυτή του Μουσείου Γιάννη Γαρεδάκη για την εγκάρδια υποδοχή που μας επιφύλαξε και τις εμπειρίες που μας μετέφερε από την όλη πορεία πραγματοποίησης του ονείρου του ίδιου και της συζύγου του Ελένης. Ευχαριστίες οφείλονται ακόμα και στους αρωγούς και δωρητές του Μουσείου, στην Έλια Κουμή, που επιμελείται και φροντίζει την ανάδειξη και προβολή του, σε όσες και όσου επιμελήθηκαν τον πρώτο συνοπτικό οδηγό του, στον Αντώνη Παπαντωνόπουλο και τους συνεργάτες του, που επιμελήθηκαν το βιβλίο που αφορά στην ιστορία της Γραφής και των Γραφικών Τεχνών, στην Ηλέκτρα Καμπουράκη – Πατεράκη για το βιβλίο της “Κρήτες Τυπογράφοι και Λόγιοι” και φυσικά στον Ξενοφώντα Παγκαλιά για το δίτομο εντυπωσιακό έργο του, “Η εφημεριδογραφία στην Κρήτη 1831-1913”. Όλα αυτά μας τα προσέφερε απλόχερα, κατά την αναχώρησή μας, ο καθ’ όλα αξιαγάπητος, ομογάλακτος, ενάρετος αγωνιστής της δημοσιογραφίας, οραματιστής, ιδρυτής και δημιουργός της εφημερίδας Χανιώτικα νέα και του Μουσείου Τυπογραφίας, Γιάννης Γαρεδάκης. Αυτή η μοναδική τέχνη της Τυπογραφίας, μέσα από το πολύτιμο Μουσείο της, θα τιμά πάντα όσες και όσους την υπηρέτησαν, γιατί άνοιξε τα μάτια και το μυαλό των ανθρώπων σε όλο τον πλανήτη!»
Μιχάλης Τρούλης
Υπεύθυνος της σύνταξης της “Νέας Χριστιανικής Κρήτης”
Σας ευχαριστούμε που μας διαβάσατε. Και πάλι Καλό μήνα!
