Υπάρχει σύνδεση της σηµασιολογικής µνήµης, της δηµιουργικότητας και της µνήµης εργασίας µε την µάθηση της 2ης ή της 3ης γλώσσας;
Η απάντηση είναι καταφατική. Πάνω από µια ντουζίνα έρευνες έχουν εντοπίσει θετική σύνδεση και αλληλεπίδραση µεταξύ της δηµιουργικότητας και της διγλωσσίας ή της πολυγλωσσίας. Παρατηρήσεις µας και διεθνείς έρευνες δείχνουν ότι υψηλότερη δηµιουργικότητα σχετίζεται µε υψηλότερη ευχέρεια στην 2η γλώσσα και µε µια πιο ευέλικτη και αποτελεσµατική σηµασιολογική µνήµη. Στο σηµείωµα εξετάζω αυτές τις σχέσεις, το περιβάλλον της τάξης και την προσωπικότητα του διδάσκοντος.
Σηµασιολογική µνήµη
Η δηµιουργικότητα σχετίζεται µε µια πιο ευέλικτη σηµασιολογική µνήµη, που εξηγεί τη µεγαλύτερη ευχέρεια στην παραγωγή ιδεών.
Ας δούµε τις λειτουργίες της σηµασιολογικής µνήµης.
Είναι το σύστηµα που αποθηκεύει γνώσεις για γεγονότα, ιδέες, έννοιες και σηµασιολογικές κατηγορίες. Επιτρέπει την αναγνώριση αντικειµένων και την κατανόηση των σηµασιών των λέξεων. Η αντίληψη ή η µνήµη µιας λέξης ενεργοποιεί τη σηµασιολογική της αναπαράσταση. Αυτή η ενεργοποίηση εξαπλώνεται σε γειτονικές περιοχές ή σε σχετικές έννοιες. Φανταστείτε µαθητές που εµπλουτίζουν τη σηµασιολογική τους µνήµη σε κάθε µάθηµα επειδή τους δίνονται τα ερεθίσµατα…
Φυσικό είναι να παράγουν ιδέες, να έχουν ευφράδεια και να είναι ευέλικτοι στη µάθηση της ξένης γλώσσας.
∆ηµιουργικότητα
Πολλές έρευνες της τελευταίας 10ετίας δείχνουν ότι αν δίνοµε ευκαιρίες για καθηµερινές επικοινωνιακές αλληλεπιδράσεις στην αίθουσα διδασκαλίας, τότε οι µαθητές µας µε υψηλή δηµιουργικότητα…
Είναι άπταιστοι οµιλητές στη µητρική τους και στη ξένη γλώσσα.
Έχουν περισσότερο ευφάνταστες αποκρίσεις σε ερωτήµατα ή όταν λύνουν προβλήµατα.
Εµφανίζουν πιο ευέλικτη και αποτελεσµατικά δοµηµένη σηµασιολογική µνήµη και στις 2 γλώσσες, µε µεγαλύτερη επίδραση της δηµιουργικότητας στη ξένη γλώσσα.
Έχουν µεγαλύτερη συνειρµική ευχέρεια. ∆ηλαδή, παράγουν περισσότερες απαντήσεις.
∆ίνουν σπάνιες απαντήσεις ή γράφουν συναρπαστικές ιστορίες. Απόδειξη ότι η δοµή της σηµασιολογικής τους µνήµης είναι πιο ευέλικτη.
Οι όροι που χρησιµοποιήθηκαν από τους ερευνητές δηµιουργική πρωτοτυπία, ευχέρεια, ευελιξία συνδέονται θετικά µε τον αριθµό των λέξεων που χρησιµοποιήθηκαν σε εργασίες στη ξένη γλώσσα.
Σηµειώνεται ότι η δηµιουργικότητα ήταν ανώτερη στη µητρική γλώσσα µε εξαίρεση τα εξαιρετικά δηµιουργικά άτοµα που ξεπέρασαν τα µη δηµιουργικά και στις 2 γλώσσες. Τι σηµαίνει αυτό; Ότι τα δηµιουργικά άτοµα καλύπτουν τα κενά τους στη σηµασιολογική µνήµη της ξένης γλώσσας ταχύτερα και ευκολότερα.
Το περιβάλλον
Σε όλες τις έρευνες η σηµασιολογική µνήµη στη ξένη γλώσσα ήταν λιγότερη ευέλικτη, λιγότερο οµαδοποιηµένη και µε πιο άκαµπτη δοµή σε σύγκριση µε αυτό της µητρικής. Οι λόγοι;
Συνήθως, οι µαθητές – προ-έφηβοι ή έφηβοι – µαθαίνουν την Αγγλική γλώσσα σε τυπικό σχολικό περιβάλλον. Αυτό σηµαίνει ελεγχόµενος τρόπος µάθησης λέξεων και έλλειψη ουσιαστικών ευκαιριών για εξάσκηση της ξένης γλώσσας έξω από την αίθουσα διδασκαλίας.
Τα δίκτυα σηµασιολογικής µνήµης στη ξένη γλώσσα απαιτούν εµπειρίες και πλούσιες συνθήκες µάθησης ή εµβάπτιση στον τόπο οµιλίας της για να αναπτυχθούν. Τι χρειάζεται να κάνουµε;
Να βοηθήσουµε κάποιους να απεξαρτηθούν από τη µητρική τους γλώσσα. Αυτό γίνεται µε συστηµατικό βοµβαρδισµό ερεθισµάτων, διάβασµα, διπλή κωδικοποίηση και εφαρµογή της προσέγγισης ‘‘Εκπαιδευτικός-σκηνοθέτης’’ για την οποία έγραψα την προηγούµενη εβδοµάδα.
Πρόσφατη µελέτη διαπίστωσε ότι η σηµασιολογική µνήµη των µαθητών σε µη παραδοσιακό σχολικό σύστηµα (Κέντρα Ξένων Γλωσσών) είναι πιο ευέλικτη από αυτή των µαθητών στο παραδοσιακό σχολικό σύστηµα!
Αν ενισχύσουµε την ανάπτυξη της δηµιουργικότητας των µαθητών µας, θα έχουµε ανάπτυξη της σηµασιολογικής τους µνήµης στη ξένη γλώσσα, και της νοηµοσύνης τους. Οι δηµιουργικοί µαθητές ξεπερνούν τις πιθανές δυσκολίες στην παραγωγή λεξιλογίου στη ξένη γλώσσα. Απόδειξη οι υψηλές βαθµολογίες των δηµιουργικών ατόµων στις προφορικές εξετάσεις γλωσσοµάθειας.
Λειτουργίες της µνήµης
Πολλές έρευνες, µετά το 2010, διαπίστωσαν την άµεση σχέση των λειτουργιών της µνήµης µε την δηµιουργική σκέψη. Συγκεκριµένα, η εργαζόµενη µνήµη έχει αποδειχθεί ότι παίζει ρόλο στην δηµιουργική σκέψη και τη διγλωσσία.
Η εργαζόµενη µνήµη σχετίζεται µε την ικανότητα αποθήκευσης και επεξεργασίας πληροφοριών, ενώ εκτελούµε τουλάχιστον 2 γνωστικές εργασίες, αποµονώνοντας άσχετες πληροφορίες ή θορύβους. Για παράδειγµα, όταν οι µαθητές µας κάνουν ασκήσεις ακουστικής κατανόησης στη ξένη γλώσσα (Θυµάµαι εύκολα, 2010). Όταν µιλάµε µια ξένη γλώσσα οφείλουµε να είµαστε συνεχώς συγκεντρωµένοι στη γλώσσα-στόχο και να αγνοούµε την Ελληνική που ενεργοποιείται στο µυαλό µας.
Για αυτό το λόγο θεωρείται ότι η διγλωσσία σχετίζεται µε αυξηµένη χωρητικότητα της µνήµης εργασίας.
Συµπερασµατικά
Τα ευρήµατα 10δων ερευνών δείχνουν τον δρόµο για τη µελλοντική πρακτική στην διδασκαλία ξένων γλωσσών. Χρειάζονται επειγόντως νέες µεταβλητές…
Η δηµιουργικότητα θεωρείται απαραίτητη µεταβλητή µαζί µε άλλες, όπως το άνοιγµα σε εµπειρίες της καθηµερινότητας, λύση προβληµάτων, παροχή κινήτρων…
Ο σηµαντικός ρόλος των διδασκόντων µια ξένη γλώσσα είναι υπονοούµενος σε κάθε παράγραφο του σηµειώµατος.
Τα δηµιουργικά άτοµα καλύπτουν τα κενά τους στη σηµασιολογική µνήµη της ξένης γλώσσας ταχύτερα και ευκολότερα.
*Ο Κυριάκος Βασιλομανωλάκης είναι Πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη ∆ιά Βίου Μάθηση. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr
Τα βιβλία του ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυµάµαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσµατικά’ διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία Libraire και ΚΥΒΟΣ.
