Είκοσι (20) χιλιόμετρα δυτικά από τα Χανιά, βρίσκεται το Πολεμάρχι. Χωριό στην επαρχία Κισάμου με 169 κατοίκους, που ανήκει στον Δήμο Βουκολιών. Μπαίνοντας στο Πολεμάρχι, αντικρίζουμε ένα πολύ όμορφο χωριό με καλά σπίτια και περιποιημένους δρόμους.
Το Πολεμάρχι αναφέρεται στις απογραφές των Ενετών και το 1834 ήταν ένα αξιόλογο χωριό με 38 χριστιανικές οικογένειες με τέσσερις (4) τούρκικες. Ο Νικ. Σταυράκης, στη Στατιστική του, αναφέρει ότι στην απογραφή του 1881 το Πολεμάρχι ανήκε στον Δήμο Σπηλιάς και είχε 279 Έλληνες και 25 Μωαμεθανούς κατοίκους.
Εδώ, στις 3 Φεβρουαρίου 1823, άφησε την τελευταία του πνοή ο ηγούμενος της Μονής Πρέβελη Μελχισεδέκ Τσουδερός.
Για τον θάνατο του ηγούμενου, ο ανώνυμος ποιητής εκείνης της εποχής λέει:
«Ειντά ‘χου και καταχτυπού
του Πρέβελ’ οι καμπάνες;
Κοπέλια θα βαφτίζουσι
γη αντρόϋνα βλογούσι;
Ο ‘γούμενος σκοτώθηκε
και κλαίσι και θρηνούσι».
Σε τούτο το Κισαμίτικο χωριό, το 1823, οι Έλληνες μετά από σκληρή μάχη, ενίκησαν τους Τούρκους.
Τέσσερα χιλιόμετρα μετά το Πολεμάρχι, θα βρεθούμε στις Βουκολιές. Μεγάλο χωριό, επάνω στον επαρχιακό δρόμο από Χανιά για Κάντανο και Παλαιόχωρα. Οι Βουκολιές, είναι κτισμένες στη δυτική όχθη του ποταμού Ταυρωνίτη και σε μια πανέμορφη πλούσια περιοχή με πολλά οπωροφόρα δέντρα και νερά. Είναι έδρα του ομώνυμου Δήμου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001, στις Βουκολιές κατοικούσαν 671 άτομα. Ωραία συγχρονισμένα σπίτια, καλοί δρόμοι, καταστήματα και μια όμορφη και πολύ μεγάλη πλατεία, συνθέτουν ένα πολύ σημαντικό και υπολογίσιμο χωριό σε τούτη τη γωνιά της χανιώτικης γης. Υπάρχουν ταχυδρομείο, ΟΤΕ, Τράπεζες, Ιατρείο, Αστυν. Τμήμα, Κτηνιατρείο, Κέντρο Λαϊκής Επιμόρφωσης. Κι ακόμη Γυμνάσιο, Λύκειο, Δημ. Σχολείο, Νηπιαγωγείο, Οικοτροφείο, Μορφωτικός Σύλλογος και δύο (2) Συνεταιρισμοί, ο Γεωργικός Πιστωτικός Συνεταιρισμός και ο Ελαιουργικός Συνεταιρισμός. Υπάρχουν και πρατήρια υγρών καυσίμων.
Στο χωριό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εκκλησίες του Αγίου Κων/νου (του ΙΕ’ αιώνα) και του Μιχαήλ Αρχαγγέλου (του ΙΔ’ αιώνα).
Από την εποχή της Τουρκοκρατίας γίνεται, στις Βουκολιές κάθε Σάββατο, μεγάλο παζάρι (Λαϊκή Αγορά).
Οι Βουκολιές αναφέρονται στις απογραφές των Ενετών και στην Τουρκοκρατία, είχαν μόνο Τούρκους κατοίκους με 50 οικογένειες. Στην απογραφή του 1881, οι Βουκολιές ήσαν έδρα ομώνυμου Δήμου με 14 χωριά. Οι περισσότεροι κάτοικοι ήσαν Τούρκοι (194) και μόνο 17 ήσαν χριστιανοί.
Πηγές:
– Στ. Πατράκης, πρώην Κοινοτάρχης, έγγραφες πληροφ.
– Ν. Σταυράκη, Στατιστική του πληθ. της Κρήτης.
– Ρ. Πάσλεϋ, Ταξίδια στην Κρήτη (μετ. Δ. Γόντικα)
– Aφηγήσεις του αειμνήστου Εμμ. Σταυρουλάκη.
