Robert D. Kaplan Εκδόσεις ΡΟΕΣ, σειρά “Ο Κόσμος χωρίς σύνορα”
Μετάφραση Νάνσυ Κουβαράκου – Επιμέλεια δρ Ε. Καρτάκης
Ενα πρωτότυπο βιβλίο με ρεπορτάζ ενός διεθνούς έμπειρου σύγχρονου πολεμικού ανταποκριτή πάνω στις ιδέες και τις σκέψεις των σημαντικότερων στοχαστών της ιστορίας (Θουκυδίδη, Χομπς, Μακιαβέλι κ.ά.) που μπορούν να μας προσφέρουν πολύτιμη καθοδήγηση στους πολιτικούς δαιδαλώδεις λαβυρίνθους της σύγχρονης εποχής.
Ενα βιβλίο που τείνει με ιστορία – φιλοσοφία να δικαιολογήσει την εποχή υπερβίας της οποίας κυρίαρχη είναι η παγανιστική ιδέα του προσωπικού συμφέροντος.
Μια ιδέα που, όπως την αναλύει ο Θουκυδίδης, προσφέρει στην πολιτικη ηγεσία περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας. Γιατί αυτή μειώνει τις ψευδαισθήσεις περιορίζοντας το πεδίο των λανθασμένων εκτιμήσεων. Με τον ιστορικά θεμελιωμένο φιλελευθερισμό να αναγνωρίζει ότι η ελευθερία δεν προέκυψε από τον αφηρημένο συλλογισμό, ηθικό και μη, αλλά από δύσκολες πολιτικές επιλογές που έγιναν από ηγέτες οι οποίοι ενεργούσαν με βάση το προσωπικό συμφέρον. Για να επισημάνει όπως αναφέρει ο Kaplan (σελ. 97) ο Δανός κλασικιστής και ιστορικός David Gress ότι: «Η ελευθερία αναπτύχθηκε στη δύση κυρίως επειδή εξυπηρετούσε το συμφέρον της εξουσίας». Με σύγχρονο υποκατάστατό της την ψευδοελευθερία που προσφέρουν οι σύγχρονες υπερδυνάμεις για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους, μέσω συνεχών πολέμων υπερισχύος που επιβάλλουν στα σκοτεινά τοπία της εποχής του υπεραυτοματισμού.
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΠΕΡΕΞΟΥΣΙΑΣΜΟΥΣ
Robert D. Kaplan: “Πόλεμος και πολιτική”. Η σύγχρονη ηγεσία μπροστά στα διδάγματα της ιστορίας. Ενα αποκαλυπτικό βιβλίο για τις πολλές μορφές των δικαιολογιών που χρησιμοποιήθηκαν από τους αρχαίους καιρούς, ως τις μέρες μας (με αποπροσανατολισμούς και προπαγάνδες) για τις δυσμεταχειρίσεις των λαών από τις εκάστοτε υπερδυνάμεις. Οπως π.χ. την υπερδύναμη της αρχαίας π.Χ. και μ.Χ. ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Αυτό το βιβλίο (εκδόσεις ΡΟΕΣ, που τις διευθύνει ο γνωστός Χανιώτης δόκτωρ Ε. Καρτάκης) κυκλοφόρησε το 2002 μετά την 11η Σεπτεμβρίου στην Αμερική και το 2004 μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε στην Ελλάδα.
Το βιβλίο αυτό επαινέθηκε από τα διεθνούς κυκλοφορίας αμερικανικά περιοδικά και εφημερίδες. Για να γράψει η Ουάσιγκτον ποστ: «Ενώ η Ουάσιγκτον βρίθει δημοσιογράφων που αναζητούν πληροφορίες από τους στρατιωτικούς, οι στρατιωτικοί αναζητούν πληροφορίες από τον Kaplan…».
Παράξενο, αλλά όχι ανύποπτο, ένα τέτοιο γεγονός. Αυτό καθ’ εαυτό, όμως, το παράξενο, ως διερώτημα, το δικαιολογεί η γνώμη του “εξοχότατου” Henry Kissinger που καταχωρίζεται στο οπισθόφυλλο της ελληνικής έκδοσης ως κάτωθι: «Ενα από τα πιο προκλητικά και διεισδυτικά βιβλία που διάβασα πρόσφατα».
ΝΑ ΔΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΟΠΩΣ ΕΙΝΑΙ
Τι δηλώνεται όμως, επίσης στο οπισθόφυλλο για λογαριασμό του συγγραφέα; Δηλώνεται ότι: «Ενώ ο κόσμος φαίνεται πιο πολύπλοκος από ποτέ άλλοτε, στην πραγματικότητα ελάχιστα έχουν αλλάξει στον χώρο των ιδεών. Οι σημαντικότεροι στοχαστές της ιστορίας (Θουκυδίδης, Χομπς, Μακιαβέλι κ.ά.) μπορούν να μας προσφέρουν πολύτιμες καθοδηγήσεις στους πολιτικούς δαιδάλους της σύγχρονης εποχής».
Το πόλεμος και πολιτική δεν είναι ωστόσο ένα ιστορικό πόνημα. Αντίθετα υποχρεώνει τον αναγνώστη να δει τον σημερινό κόσμο των τρομοκρατικών επιθέσεων και των στρατιωτικών επεμβάσεων όπως είναι και όχι όπως θα θέλαμε να είναι.
Ναι, έτσι είναι η πραγματικότητα σε κάθε εποχή, όπου οι υπερ-κυρίαρχες δυνάμεις δεν μπορούν, όσο κι αν είναι “εξοπλισμένες”, να λειτουργούν οι υπερκυριαρχίες τους, όπως θέλουν…
Δηλαδή, με απόλυτη προσκύνησή τους. Χωρίς αντιδράσεις, αντιστάσεις ή τρομοκρατικές αντεπιθέσεις… που συνεχώς, τώρα πληθύνονται…
Εξαιτίας δημιουργούμενων πολέμων και επιβαλλόμενων καταναγκασμών… Για να πει ο συγγραφέας του βιβλίου “Πόλεμος και πολιτική” στο πρώτο κεφάλαιο από τα 11 του βιβλίου του ότι: «Δεν υπάρχει μοντέρνος κόσμος… καθώς οι μελλοντικές κρίσεις φτάνουν κατά τεράστια κύματα, οι ηγέτες μας θα συνειδητοποιήσουν ότι ο κόσμος δεν είναι “μοντέρνος” ή “μεταμοντέρνος”, αλλά μόνο η συνέχεια του αρχαίου κόσμου…».
Ενας κόσμος που παρά τις τεχνολογίες του οι κορυφαίοι Κινέζοι και Ελληνες και Ρωμαίοι φιλόσοφοι θα ήξεραν πως να τους κυβερνήσουν!…
Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΔΕΝ ΑΝΕΣΤΕΙΛΕ
ΤΗΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕΓΑΛΩΝ ΗΓΕΤΩΝ
Για να γράψει στη μικρή εισαγωγή του και τα εξής: …«Το σοκ των πολέμων, των πολιτικών αναταραχών και της φτώχειας του τρίτου κόσμου έζησα από πρώτο χέρι. Ηταν αυτά που με έκαναν να στραφώ στους κλασικούς της φιλοσοφίας και της πολιτικής με την ελπίδα να βρω εξηγήσεις για τη φρίκη που αντίκριζα. Τα βιβλία που τραβούσαν περισσότερο την προσοχή μου ήταν εκείνα που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με βοηθούσαν να καταλάβω τις δικές μου εμπειρίες που έζησα επιτόπου.
Τα εφτά χρόνια που πέρασα στην Ελλάδα και τα εκτεταμένα ταξίδια μου στη Σικελία και την Τυνησία με έφεραν σε στενή επαφή με τον πελοποννησιακό πόλεμο του Θουκυδίδη και τον πόλεμο με τον Αννίβα τον Λίβυου. Τα βιβλία αυτά μου προσέφεραν μια νέα εικόνα για τη δική μου εποχή και για τα μέρη στα οποία ήμουν ανταποκριτής… Πάντως η φιλοσοφία είναι για τον μη ειδικό εξίσου συναρπαστική όσο και για τον ειδικό… αλλά η φιλοσοφία δεν είναι απαραίτητα διδακτική. Μπορεί να είναι άχρηστη ή σε μερικές περιπτώσεις ακόμα και επικίνδυνη…».
Πολλοί ολοκληρωτικοί και δημοκρατικοί ηγέτες του 20ού αιώνα είχαν μελετήσει πολύ τους κλασικούς. Ομως δεν ανέστειλε την εγκληματική τους δράση η φιλο-σοφική σκέψη… Ομως, παρόλο που υπάρχουν μεγάλοι κίνδυνοι, μπορεί ωστόσο κανείς να προσπαθήσει να αποσπάσει τα οφέλη της φιλοσοφίας για χάρη των διαμορφωτών πολιτικής, ιδιαίτερα όσον αφορά στα θέματα στα οποία έχει δημοσιογραφική εμπειρία από πρώτο χέρι.
ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
ΤΩΝ ΚΛΑΣΙΚΩΝ
«Εγώ με το δοκίμιό μου “Πόλεμος και πολιτική” εξακολουθώ να είμαι ένας δημοσιογράφος: Κάνω ρεπορτάζ πάνω στους κλασικούς και στις απόψεις των σύγχρονων μελετητών… Αλλά, δεν είμαι αισιόδοξος ούτε ιδεαλιστής. Οι Αμερικανοί μπορούν να είναι αισιόδοξοι επειδή οι θεσμοί τους, συμπεριλαμβανομένων και του συντάγματος, ήταν σύλληψη ανθρώπων οι οποίοι σκέφτονταν κατά τρόπο τραγικό!».
Πάντως, η διάκριση εξουσιών βασίζεται στη σκληρή άποψη για την ανθρώπινη συμπεριφορά που η μια φιλοδοξία στρέφεται εναντίον της άλλης και το ένα συμφέρον εναντίον του άλλου. Με τους ιδρυτές του αμερικανικού έθνους να είναι δημιουργικά απαισιόδοξοι στον βαθμό που ανησυχούσαν συνεχώς για το τι θα μπορύσε να μην πάει καλά στις ανθρώπινες σχέσεις…
Ομως, «αν οι άνθρωποι ήταν άγγελοι, καμιά κυβέρνηση δεν θα ήταν απαραίτητη… Εν τούτοις η γαλλική επανάσταση (αντίθετα με την αμερικανική) ξεκίνησε με απεριόριστη πίστη στην καλή πρόθεση των μαζών και στην ικανότητα των διανοουμένων να επιτύχουν καλά αποτελέσματα – και τελείωσε με την γκιλοτίνα».
NEOΣ ΚΑΙ ΠΑΛΙΟΣ ΑΙΩΝΑΣ
Για να γράψει στο τέλος του εισαγωγικού του κειμένου ότι: «Οπως είναι δουλειά του συγγραφέα να εμπνέει, μπορεί επίσης να είναι δουλειά του και να ενοχλεί…».
Για να λέει αυτά που το κοινό στο οποίο απευθύνεται θα προτιμούσε να μην ακούσει. Και η εξωτερική πολιτική συχνά διαμορφώνεται με τα χειρότερα σενάρια… Με τις δοκιμασίες στον 21ο αιώνα να μην προέλθουν από τα πολλά πράγματα που θα πάνε καλά στις διεθνείς σχέσεις (με τους ανθρωπιστές να τα τιμήσουν, δεόντως) αλλά από τα ζοφερότερα ζητήματα της εποχής αυτής. Παρ’ όλ’ αυτά, κάθε συζήτηση για τον καινούργιο αιώνα πρέπει να ξεκινά από τον παλιό.
Η ΣΥΝΤΡΙΒΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΝ ΓΕΝΝΑ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΕΣ ΜΕ ΑΠΟΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ
Ετσι, δεν υπάρχει “μοντέρνος κόσμος”. Με τα δεινά του 21ου αιώνα να προκύψουν από λαϊκιστικά κινήματα “εκδημοκρατισμών”. Με κινητοποίηση πάλι θρησκευτικών αιρέσεων και πεποιθήσεων που θα ενισχύονται από μια μετα-βιομηχανική επανάσταση- ιδιαίτερα από την πλευρά της τεχνολογίας της πληροφορίας. Με τη λαϊκιστική οργή να τροφοδοτείται από τις κοινωνικές εντάσεις της πληθυσμιακής αύξησης και τη σπανιότητα πόρων σε έναν πλανήτη που αστικοποιείται όλο και περισσότερο.
Για να ζουν στις τρέχουσες και επόμενες δεκαετίες 2 – 3 δισεκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι που θα ζουν στις υπερμεγέθεις φτωχές πόλεις του αναπτυσσόμενου κόσμου.
Οπου ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός θα συνεισφέρει σε αυτόν τον κίνδυνο τη συντριβή παραδόσεων, γεννώντας δυναμικά καινούργιες με αποδημοκρατικοποίηση…
ΟΛΟΕΝΑ ΚΑΙ ΔΥΣΚΟΛΟΤΕΡΗ Η ΣΥΝΑΨΗ ΕΙΡΗΝΗΣ
Η σύναψη ειρήνης, συγκεκριμένα θα γίνεται όλο και δυσκολότερη και αυτό επειδή οι επιτυχημένες ειρηνευτικές συνομιλίες απαιτούν συγκέντρωση εξουσίας. Οπου μόνο ισχυροί ηγέτες μπορούν να δικαιολογήσουν τις ιστορικές μεταστροφές που είναι αναγκαίες για τη σύναψη ειρήνης.
Για να πει ανοιχτά ο έμπειρος δημοσιογράφος Robert Kaplan, που τον ρωτούσαν υψηλά στελέχη του Πενταγώνου να τους πει για τα προασπιζόμενα να συντελεστούν. Ο Kaplan διατυπώνει λοιπόν στη σελίδα 33 του βιβλίου του τη βεβαιότητα ότι: «Ο Βασιλιάς Χουσεΐν της Ιορδανίας και ο Ανουάρ Σαντάντ της Αιγύπτου δεν θα μπορούσαν να έχουν συνάψει ειρήνη με το Ισραήλ. Ομως τώρα οι δικτάτορες αντικαταστάθηκαν από εκλεγμένους πρωθυπουργούς».
ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΘΕΑΤΕΣ
Οπως τώρα και προηγούμενα γίνεται στα καθ’ ημάς. Οπου οι πολίτες αποτελούν τους θεατές της τραγωδίας του θανάτου της δημοκρατίας, στη χώρα που αυτή γεννήθηκε…
Γι’ αυτή την παραμόρφωση της Δημοκρατίας σε μια σημαντική συνέντευξη που πήρε για την παλιότερη εφημ. “Ελευθεροτυπία” (17 Οκτωβρίου 2008) ο συνεργάτης Νίκος Χατζηλάκης (που δημοσιεύθηκε στη σελ. 15) ο μεγάλος αμφισβητίας του καπιταλιστικού συστήματος Αμερικανός καθηγητής του ΜΙΤ, ο Νόαμ Τσόμσκι απάντησε στον Νίκο Χατζηλάκη και το εξής αποκαλυπτικό: «…οι ΗΠΑ έχουν μια πολύ περιορισμένη δημοκρατία, όπου η λειτουργία των πολιτών είναι να αποτελούν τους θεατές». Για να πραγματευθεί στο δεύτερο κεφάλαιο με τίτλο: “Ο πόλεμος του ποταμού” έργο που το έγραψε το Τσώρτσιλ πριν τα τριάντα του προβάλλοντας τον αρχαίο κόσμο μέσα στον σύγχρονο να «αποσπάσουμε (γράφει ο Κάπλαν) από το παρελθόν ό,τι χρειαζόμαστε για το παρόν»…
ΠΟΛΕΜΟΙ ΕΠΙ ΠΟΛΕΜΩΝ ΩΣ “ΤΕΧΝΗ”
ΚΑΙ ΩΣ ΔΟΞΑ ΠΟΛΕΜΙΣΤΩΝ
Στο τρίτο κεφάλαιο το βιβλίο αναφέρεται στον καρχηδονιακό πόλεμο με τον Αννίβα τον Λίβυο που προσφέρει πρότυπα πατριωτικής αρετής και ανεκτίμητα διδάγματα για την εποχή μας.
Στο τέταρτο κεφάλαιο αναφέρεται στην τέχνη του πολέμου. Στην τιμή του πολεμιστή. Για να χαρακτηρίσει ενάρετο ηγέτη εκείνον που προχωρά χωρίς να σκέφτεται ότι θα κερδίσει προσωπική φήμη. Ενώ υποχωρεί παρά τη βέβαιη τιμωρία… Για να τονίσει ο συγγραφέας ότι ο πελοποννησιακός πόλεμος του Θουκυδίδη εισήγαγε τον πραγματισμό στην πολιτική.
Στο πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου αναλύεται η μακιαβελική μελέτη. Για να τονισθεί ότι για τον Μακιαβέλι μια πολιτική δεν κρίνεται από το κατά πόσον είναι τέλεια, αλλά με βάση το αποτέλεσμά της. Γιατί αν δεν είναι αποτελεσματική, δεν έχει καμιά αξία.
Ο “ΛΟΓΟΣ” ΤΗΣ ΑΝΕΛΕΗΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Για να αναφερθεί στον λόγο της ανελέητης και πραγματιστικής (αλλά όχι ανήθικης) διακυβέρνησης όπου: «Ολοι οι προφήτες που διαθέτουν όπλα επιτυγχάνουν», ενώ «οι άοπλοι αποτυγχάνουν». Μακιαβελική προνοητικότητα, εδώ και αιώνες η οποία γίνεται η υπερ-πραγματικότητα στον σημερινό υπερ-εξοπλισμένο κόσμο μας.
Προσωπικά πιστεύω ότι η μελέτη του R. Caplan εμβαθύνει σ’ ένα παρελθόν, για να αιτιολογήσει και να δικαιολογήσει ένα παρόν υπερβίας, συνεχούς εγκληματικότητας και υπερκυρίαρχης αντιτρομοκρατίας, κατά μιας προαγόμενης εκδικητικής τρομοκρατίας.
Με τη σύγχρονη ηγεσία να παραμένει αδίδακτη μπροστά στα διδάγματα της ιστορίας. Για να προσπαθούν διανοούμενοι (καλοί δημοσιογράφοι και συγγραφείς, ιδεολόγοι, επιστήμονες να εφεύρουν έξυπνες εκδιηγήσεις για να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα…
Τα οποία είναι τρομερά και απάνθρωπα.
Ομως γι’ αυτή τη “συναρπαστική πνευματική άσκηση”, όπως έγραψε το Newsweek, θα συνεχίσουμε με ένα ακόμα άρθρο μας.
