Αντώνης Σκαμνάκης, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ζυγός.
Ο Αντώνης Σκαμνάκης είναι ένας πανεπιστημιακός ερευνητής και δάσκαλος ο οποίος διαχρονικά και με συνεπεία είναι ταυτόχρονα και ενεργός πολίτης σε πολλά μέτωπα και σε πολλούς τόπους με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει και να μας αφορά ως τοπική κοινότητα. Η ιδιότητα που μας απασχολεί τώρα είναι αυτή του ακαδημαϊκού δάσκαλου και ερευνητή.
Από την αρχή των σπουδών του έως και σήμερα ασχολείται συστηματικά με την μελέτη των επιστημονικών αντικειμένων του Τύπου, της Δημοσιογραφίας, του ευρύτερου πεδίου της επικοινωνίας και των πολιτικών φαινομένων που σχετίζονται με αυτά. Με ένα πολύ πλούσιο βιογραφικό, ως καθηγητής σε διάφορα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, με πολλές δημοσιεύσεις και ερευνητικό έργο τα τελευταία χρόνια. Σήμερα είναι στην βαθμίδα του Αν. Καθηγητή στο τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ενώ ταυτόχρονα διδάσκει και στο Τμήμα Πολιτικών Επιστήμων του ιδίου ΑΕΙ.
Την ερχόμενη Παρασκευή 29 Νοεμβρίου στο ιστορικό καφέ Κήπος η εφημερίδα «Χανιώτικα Νέα» και οι εκδόσεις «Ζυγός» παρουσιάζουν το πρώτο μέρος μιας τριλογίας του Αντώνη Σκαμνάκη που αφορά την ιστορία και εξέλιξη του Τύπου στην Ελλάδα και η συνάρτηση του με τα πολίτικα φαινόμενα και την εξουσία με τίτλο Πολιτική Εξουσία και ΜΜΕ στη σύγχρονη Ελλάδα (1821-1940).
Πρόκειται για ένα φιλόδοξο και εντυπωσιακό σε εξέλιξη συγγραφικό έργο, πολύ μεγάλο σε έκταση και όγκο δουλείας εφόσον ασχολείται με όλη την νεότερη ελληνική ιστορία των ΜΜΕ από την έκδοση της πρώτης ελληνικής εφημερίδας έως και την έλευση των κοινωνικών Μέσων. Το πρώτο, αυτόνομο μέρος, αυτής της συνολικής εργασίας, που καλύπτει την περίοδο 1821-1940 έχουμε τη χαρά να έχουμε σήμερα στα χέρια μας. Είναι οργανωμένο σε οκτώ κεφάλαια εκτός της εισαγωγής και της βιβλιογραφίας.
Ο Αντώνης Σκαμνάκης εισάγει μία πολύ ενδιαφέρουσα περιοδολόγηση των σχέσεων αυτών και αναλύει σε βάθος τον ρόλο και την διαμόρφωση του ελληνικού Τύπου με βάση σημαντικά ιστορικά γεγονότα που οδήγησαν σε πολιτειακές και ευρύτερες πολιτικές ανακατατάξεις. Η οργάνωση των κεφαλαίων ακολουθεί τα μεγάλα πολιτικά γεγονότα και τις ιστορικές ανακατατάξεις που καθόρισαν το νεοελληνικό μόρφωμα.
Κάθε κεφαλαίο περιλαμβάνει μια εκτενή, πολύ κατατοπιστική και αναλυτική περιγραφή το ιστορικών κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών της εποχής μέσα στην οποία ο συγγραφέας τοποθετεί την περιγραφή του Τύπου της εποχής και πως αυτός αλληλοεπιδρούσε, διαμορφώνονταν και ταυτόχρονα διαμόρφωνε τις πολιτικές εξελίξεις. Αυτό νομίζω είναι το κεντρικό σημείο του βιβλίου αυτού. Περιγράφει, αναλύει και συνδέει τις κοινωνικές ιστορικές και πολιτικές εξελίξεις, τις αμφίδρομες σχέσεις με τον Τύπο και τον ετεροκαθορισμό τους.
Στην έρευνα του ο Αντώνης Σκαμνάκης δεν στηρίζεται μόνο σε δευτερογενείς πηγές αλλά έχει προβεί σε μία εκτεταμένη αρχειακή έρευνα στις εφημερίδες και τις πήγες της εποχής. Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι αυτό γίνεται με γλώσσα κατανοητή και προσιτή ενώ ταυτόχρονα αποτελεί ένα στερεό τεκμηριωμένο και ακαδημαϊκά επαρκές κείμενο.
Ο Αντώνης Σκαμνάκης ανήκει στη νέα γενιά των Ελλήνων ερευνητών και ακαδημαϊκών που εισάγουν και αναδεικνύουν την οπτική της επικοινωνίας, του Τύπου και τον ΜΜΕ στις κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες. Η ανάδειξη αυτού του πλαισίου, που συμβαίνει τα τελευταία χρονιά και στην Ελλάδα, είναι μια πιο ολοκληρωμένη και φρέσκια προσέγγιση που σαφώς συμπληρώνει και ολοκληρώνει τη θεώρηση μας για το νεοελληνικό γίγνεσθαι.
Κατά τη γνώμη μου, από μια επιφανειακή πρώτη ανάγνωση, παρά το γεγονός ότι το βιβλίο αυτό είναι σαφώς ισορροπημένο υπάρχει μια προτίμηση στις μεθόδους του ιστορικού υλισμού και συνεπώς υιοθετεί μία μαρξιστική αναλυτική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας. Αυτό δεν είναι καθόλου κακό. Είναι μέρος της επιστημονικής προσέγγισης, της ταυτότητας και της άποψης που καταθέτει ο συγγραφέας. Το αναφέρω, όμως, γιατί κατά τη γνώμη μου η μαρξιστική αναλυτική όταν αναφέρετε σε ζητήματα εθνικής ολοκλήρωσης, εθνογενετικα φαινόμενα, κράτη έθνη, ας πούμε εθνικά γενικά έχει μερικές εγγενείς αδυναμίες για την σφαιρική κατανόηση αυτών των φαινόμενων. Όλοι όμως οι ερευνητές υιοθετούν κάποια μεθοδολογικά εργαλεία και προσεγγίσεις.
Το βιβλίο εμπεριέχει ένα τεράστιο όγκο πληροφορίας και δουλειάς αλλά είναι προσαρμοσμένο στις νέες απαιτήσεις έκδοσης πανεπιστημιακών συγγραμμάτων όπου οι γραμματοσειρές, οι διαστάσεις και τα κενά έχουν δραματικά ελαχιστοποιηθεί. Θα μπορούσε άνετα να έχει διπλάσιο όγκο και μέγεθος. Έτσι παρόλο που καταφέρνει να συμπυκνώσει την ουσία σε ένα πολύ καλογραμμένο και πυκνό κείμενο κατά τη γνώμη μου όλη αυτή η δουλειά θα μπορούσε να είναι πιο διευρυμένη σε σελίδες έτσι ώστε να καταστεί περισσότερο ευανάγνωστο. Αλλά η παρατήρηση αυτή είναι περισσότερο τεχνική παρά ουσιαστική.
Το βιβλίο αναμφίβολα αποτελεί ένα κλασικό εγχειρίδιο πολίτικης ανάγνωσης της ιστορίας του Τύπου, ακαδημαϊκό αλλά και χρήσιμο στον καθένα που επιδιώκει μια πιο ουσιαστική προσέγγιση στην πολιτική ιστορία μας. Τα βιβλία αυτού του τύπου είναι ζωντανοί οργανισμοί που ακολουθούν τη πορεία και την εξέλιξη του συγγραφέα τους και της συνολικότερης έρευνας στο τομέα των κοινωνικών επιστημών.
Είμαι σίγουρος ότι με την ολοκλήρωση της τριλογίας που θα καλύπτει επιπλέον τις περιόδους α) 1940-1974 και β) 1974-2021 θα έχουμε ένα σημαντικό έργο που θα διερευνά τα 200 χρόνια της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας και ιδιαίτερα των σχέσεων πολιτικής εξουσίας και ΜΜΕ και αυτό θα συμβεί όσο ο Αντώνης Σκαμνάκης συνεχίζει την περιπλάνηση του, στα βαθιά, στο θαυμαστό χωρόχρονο του Τύπου και της έρευνας στην επικοινωνία και την κοινωνική επιστήμη. Είναι αυτονόητη η προτροπή μου σε όσους έχουν πολιτικές και ιστορικές ανησυχίες να διαβάσουν το πρώτο αυτόνομο μέρος της τριλογίας διότι νομίζω ότι αυτό θα συμβάλει ουσιαστικά στην βελτίωση της οπτικής τους. .
Στέφανος Μαρκουλάκης *πολιτικός επιστήμονας,
τουριστικός
επιχειρηματίας
