Από τις «ψευδείς ειδήσεις» στην τηλεόραση και τα κοινωνικά δίκτυα στις νέες πολιτικές σέχτες με οπαδούς χωρίς κριτικό πνεύμα
Σε αυτήν εδώ τη στήλη έχουμε γράψει πολλές φορές για τις δογματικές εξαρτήσεις. Πρόκειται για ιδεολογίες και αιρέσεις που παγιδεύουν τους «πιστούς» έτσι ώστε να βλέπουν τον κόσμο μέσα από συγκεκριμένους παραμορφωτικούς φακούς. Ιδεολογίες οι οποίες προκαλούν αντιπαλότητες, πολέμους, σφαγές, εξανδραποδισμούς, λιμούς, προσφυγιές, ατέλειωτα βάσανα και δυστυχίες. Με εκατομμύρια ή και δισεκατομμύρια θύματα.
Ποιμένες και οπαδοί. Οι «ποιμένες» αυτών των ανθρώπινων κοπαδιών έχουν συγκεκριμένους στόχους και συμφέροντα. Μαζί με την φαινομενικά χαρισματική τους προσωπικότητα πάσχουν από μεγαλομανίες και από κάποιες έμμονες ιδέες. Πάντα σχεδόν υπόσχονται έναν επίγειο ή επουράνιο «παράδεισο». Όμως υπάρχει άραγε κάποιος παράδεισος για τον οποίο να αξίζει να αγωνιστεί κάποιος;
Οι επίγειοι παράδεισοι του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού αποδεικνύονται προβληματικοί. Μάλιστα, μερικές παραλλαγές τους ταυτίζονται με την κόλαση – στρατιές άνεργων και άστεγων, γκέτο και στρατόπεδα εργασίας, εκτελέσεις και αποκλεισμοί αντιφρονούντων, αυστηροί περιορισμοί στον διάλογο και την διακίνηση ιδεών.
Αλλά και οι μεγάλες θρησκείες αποδεικνύονται συχνά κατώτερες των περιστάσεων. Κηρύττουν την αγάπη και την φιλανθρωπία αλλά σε πολλές περιπτώσεις ευλογούν τα όπλα και ηγούνται σταυροφοριών και ιερών πολέμων με στόχο τον προσηλυτισμό, την υποδούλωση, την εξαφάνιση των «απίστων». Τα ιερά βιβλία που μιλούν για υπομονή, ανεκτικότητα και ταπεινοφροσύνη, χρησιμοποιούνται για να δικαιολογήσουν ρατσιστικές, υπερφίαλες και μνησίκακες συμπεριφορές, συχνά εναντίον αθώων, αδύνατων και ταλαιπωρημένων συνανθρώπων μας.
Μέθοδοι προσηλυτισμού. Οι θρησκείες και οι ιδεολογίες είχαν και έχουν τα ιερά τους βιβλία και ένα δίκτυο από κήρυκες που διαδίδουν τον δρόμο για τον επίγειο ή τον επουράνιο «παράδεισο». Συχνά σε εβδομαδιαίες συγκεντρώσεις σε χώρους λατρείας ή σε μικρές παρέες – σε καφενεία ή σπίτια. Στις μέρες μας ένα μεγάλο μέρος αυτής της διαδικασίας προσηλυτισμού έχει υποκατασταθεί από τη χρήση σύγχρονων μέσων επικοινωνίας όπως ραδιόφωνα, τηλεοράσεις, διαδίκτυο και μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας στον χώρο της πολιτικής γίνονται εμφανή, τουλάχιστον σε όσους θέλουν να τα δουν. Η έξοδος της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση ίσως αποδειχτεί η πιο ανώδυνη και αναίμακτη συνέπεια μιας τέτοιας ιδεολογικής εκστρατείας. Από τη δεκαετία του 1970 και μέχρι σήμερα ο ιερός πόλεμος που έχουν κηρύξει ορισμένες μουσουλμανικές σέχτες έχει ήδη προκαλέσει πάνω από 10.800 θανάτους και περισσότερους από 28.200 τραυματισμούς παγκοσμίως.
Ίσως το μέλλον να μας επιφυλάσσει ακόμη χειρότερες καταστάσεις αν γενικευτεί η τάση για προσωποπαγή και κατ’ επίφαση δημοκρατικά, αλλά στην πραγματικότητα δικτατορικά, καθεστώτα. Φαίνεται πως μετά την Κίνα και τη Ρωσία έρχεται και η σειρά των ΗΠΑ να δοκιμάσουν ένα τέτοιο καθεστώς όπου η «ενός ανδρός αρχή» κινδυνεύει να επεκταθεί σε όλες τις επιμέρους εξουσίες – μετά την εκτελεστική και εν μέρει τη νομοθετική, να ακολουθεί και η δικαστική.
Η επιρροή τηλεόρασης και διαδικτύου. Κι εδώ αποκτά όλη της τη σημασία η τεράστια επιρροή του, ηλεκτρονικού κυρίως, τύπου. Παρακολούθησα πρόσφατα το σήριαλ «The loudest voice» (Η πιο θορυβώδης φωνή – δεν έχει προβληθεί στην Ελλάδα). Πρόκειται για ένα σήριαλ επτά επεισοδίων με θέμα την ιστορία του αμερικανικού καναλιού FoxNews και του προσώπου που το ίδρυσε, του Ρότζερ Έιλς (Roger Ails). Το FoxNews είναι ένα συνδρομητικό κανάλι που άρχισε να λειτουργεί τον Οκτώβριο του 1996 κρατώντας μιάν άκρως συντηρητική γραμμή υποστήριξης των Ρεπουμπλικάνων και δημιουργώντας ακόμη και ψευδείς ειδήσεις για να πλήξει τους Δημοκρατικούς.
Όπως είπε ένας πρώην βοηθός παραγωγής μιας εκπομπής του FoxNews «από την αρχή μου έδωσαν να καταλάβω ότι δεν κάναμε δημοσιογραφία. Στόχος μας ήταν να προσελκύσουμε όσο το δυνατόν περισσότερους τηλεθεατές. Μας πλήρωναν για να προκαλούμε την αγανάκτηση του κοινού. Αυτό γοήτευε τον κόσμο». Το κανάλι διέδωσε τις ποιο τρελές φήμες για τον πρόεδρο Ομπάμα (π.χ. πως ήταν μουσουλμάνος, ότι είχε πλαστογραφήσει το πιστοποιητικό γέννησής του) πολύ πριν εφευρεθεί ό όρος «ψευδείς ειδήσεις».
Ταυτόχρονα, το κανάλι ταυτίστηκε με τον Ντόναλντ Τράμπ, στον οποίο δίδαξε την τεχνική της πολιτικής αγκιτάτσιας. «Ο Τράμπ ήταν ένα πρόσωπο στα μέτρα του FoxNews. Αν δεν υπήρχε, ο Άιλς θα τον είχε εφεύρει». Μάλιστα, ο Άιλς, που συστηματικά παρενοχλούσε ερωτικά όλες τις εργαζόμενες στο κανάλι, φρόντισε να σεξουαλικοποιεί όλες οι παρουσιάστριες προς τέρψη των τηλεθεατών. Φυσικά, αυτό αποτέλεσε και την αφορμή για την απόλυση του, μετά τις κατηγορίες για σεξουαλική παρενόχληση από 20 τουλάχιστον εργαζόμενες, ιστορία που έγινε και ταινία (Bombshell ελληνικός τίτλος Βόμβα).
Παράλληλα, η επιρροή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στις εκλογές έχει αποδειχτεί μετά από τις αποκαλύψεις στο πλαίσιο του σκανδάλου της Cambridge Analytica. Η οποία αξιοποιούσε τις πληροφορίες από το Facebook για να στοχεύει καλύτερα τις διαφημίσεις υπέρ του Τραμπ κατά τις αμερικάνικες προεδρικές εκλογές του 2016. Αλλά και τις διαφημίσεις υπέρ του Brexit κατά το βρετανικό δημοψήφισμα την ίδια χρονιά. Το ντοκιμαντέρ «Το μεγάλο χακάρισμα» και η ταινία «Brexit» εξηγούν αναλυτικά τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν …
Έτσι, με την τηλεόραση και το διαδίκτυο δημιουργούνται νέες σέχτες με «πιστούς», που ακολουθούν χωρίς αμφισβήτηση πρόσωπα ή ιδεολογίες ακόμη κι αν το τελικό αποτέλεσμα προβλέπεται καταστροφικό για τους ίδιους και τις χώρες τους. Αρκεί να θυμηθούμε, πού οδήγησε τους Γερμανούς πολίτες η επιρροή της χιτλερικής προπαγάνδας … Για να μην αναφερθούμε στις προσπάθειες ελέγχου και ελληνικών ΜΜΕ από κυβερνήσεις και μεγαλοεπιχειρηματίες …
Πρόκειται για ένα φαινόμενο που μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο από πολίτες οι οποίοι έχουν αναπτύξει την κριτική τους σκέψη και δεν παρασύρονται από δημαγωγούς και τους ηλεκτρονικούς τους προφήτες. Διαμορφώνουμε άραγε τέτοιους πολίτες στα σχολεία μας;
