Πολύτιμες πληροφορίες για την κατάσταση της θαλάσσιας ζωής στον πλανήτη αναμένεται να δώσει ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχει το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών (ΙΘΑΒΒΥΚ) του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), Θαλασσόκοσμος, από τις Γούρνες Πεδιάδος Ηρακλείου. Για τον σκοπό αυτό μόνο από τη θαλάσσια περιοχή της Κρήτης συλλέχθηκαν 400 λίτρα νερού. Το ΙΘΑΒΒΥΚ συμμετείχε συγκεκριμένα, το Σάββατο 21 Ιουνίου, ημέρα του θερινού ηλιοστασίου, στην Ημέρα Δειγματοληψίας των Ωκεανών (Ocean Sampling Day, OSD). Πρόκειται για μια παγκόσμια καμπάνια ταυτόχρονης δειγματοληψίας της μικροβιακής ζωής στα επιφανειακά νερά των ωκεανών, στο πλαίσιο της ομώνυμης δράσης του Ευρωπαϊκού προγράμματος MicroB3. Οπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του Ινστιτούτου, «πάνω από 180 θαλάσσιοι σταθμοί παγκοσμίως συμμετείχαν σε αυτή την προσπάθεια, με ταυτόχρονη συλλογή δειγμάτων νερού από περιοχές στην Ανταρκτική, τη Νέα Ζηλανδία, τη νήσο Μουρουρόα (Γαλλική Πολυνησία στον Νότιο Ειρηνικό), τη Νότια Αφρική, όλη την αμερικανική ήπειρο, ως τη βόρεια θάλασσα και φυσικά στη Μεσόγειο θάλασσα και στον ελλαδικό χώρο, με σταθμούς δειγματοληψίας στην Κρήτη και τη λιμνοθάλασσα του Αιτωλικού. Όλα τα δείγματα νερού, με τα χιλιάδες είδη οργανισμών που περιέχουν, συλλέχθηκαν την ίδια ημέρα ακολουθώντας το ίδιο πρωτόκολλο δειγματοληψίας και πρόκειται να αναλυθούν άμεσα με τις ίδιους μεθόδους. Το γενετικό υλικό (DNA) των οργανισμών που περιέχονται στα δείγματα του νερού που συλλέχθηκαν θα αποκωδικοποιηθεί για όλες τις περιοχές και τα δεδομένα θα αναλυθούν παράλληλα στο σύνολό τους, προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες για την κατάσταση της θαλάσσιας ζωής του πλανήτη. Με τον τρόπο αυτό σηματοδοτείται η δημιουργία ενός παγκόσμιου συνεργατικού εργαλείου για την παρακολούθηση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, της συσχέτισής της με περιβαλλοντικές παραμέτρους καθώς και της ανακάλυψης νέων προϊόντων βιοτεχνολογικού ενδιαφέροντος». ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ Στην ανακοίνωση επισημαίνεται ότι «στην περιοχή της Κρήτης η δειγματοληψία πραγματοποιήθηκε σε δύο σταθμούς στο Κρητικό Πέλαγος, έναν παράκτιο και έναν ανοιχτής θάλασσας. Ο παράκτιος σταθμός βρίσκεται στο θαλάσσιο πάρκο που έχει ιδρύσει το ΙΘΑΒΒΥΚ σε απόσταση 1,2 χμ από την ακτή στα ανοιχτά του “Θαλασσόκοσμου” στις Γούρνες. Ο σταθμός ανοιχτής θάλασσας έχει δημιουργηθεί και παρακολουθείται σε σταθερή βάση από το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ. Το ΙΘΑΒΒΥΚ συλλέγει δεδομένα από αυτό τον σταθμό για τις ανάγκες της συγκεκριμένης δράσης του και συγκεκριμένα για τη μελέτη των γονιδιωμάτων. 400 ΛΙΤΡΑ ΝΕΡΟΥ Η συντονίστρια της Παγκόσμιας Ημέρας Δειγματοληψίας για τους σταθμούς της Κρήτης, Ερευνήτρια του ΙΘΑΒΒΥΚ – ΕΛΚΕΘΕ δρ Παρασκευή Πολυμενάκου δήλωσε: «Με πάνω από 180 σημεία δειγματοληψίας παγκοσμίως να συμμετέχουν στην Παγκόσμια Ημέρα Δειγματοληψίας, η συγκεκριμένη καμπάνια έχει ξεπεράσει και τις μεγαλύτερες προσδοκίες μας και αποτελεί ήδη μεγάλη επιτυχία. Τα δεδομένα των μεταγονιδιωματικών αναλύσεων που θα παραχθούν θα αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε για τους ωκεανούς. Αναλογιστείτε μόνο ότι θα αναλυθεί το γενετικό περιεχόμενο όλων των μικροοργανισμών που βρίσκονται στα δείγματα που έχουν συλλεχθεί. Για την περιοχή της Κρήτης και μόνο συλλέξαμε συνολικά 400 λίτρα νερού. Αναμένουμε ότι τα στοιχεία που θα προκύψουν θα μας βοηθήσουν να ανακαλύψουμε νέα προϊόντα βιοτεχνολογικού ενδιαφέροντος καθώς το θαλάσσιο περιβάλλον που μας περιβάλλει χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά υψηλή μικροβιακή ποικιλότητα. Η έρευνα που πραγματοποιούμε τα τελευταία χρόνια στα ακραία και ολιγοτροφικά περιβάλλοντα των θαλασσών μας έχει δείξει ότι χιλιάδες διαφορετικά μικροβιακά είδη με μοναδικές λειτουργίες ζουν στις θάλασσές μας και αποτελούν θησαυρό για βιοτεχνολογικές εφαρμογές». ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Το OSD οργανώνεται από το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα (FP7) MicroB3 (Marine Microbial Biodiversity, Bioinformatics, Biotechnology), στο οποίο το ΙΘΑΒΒΥΚ – ΕΛΚΕΘΕ είναι εταίρος. Ο επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος στο ΙΘΑΒΒΥΚ, διευθυντής Ερευνών δρ Γιώργος Κωτούλας, εξηγεί μεταξύ άλλων: «Η εποχή του μεγάλου όγκου δεδομένων (Big Data Revolution) στην περίπτωση της βιοποικιλότητας περιλαμβάνει συγχρόνως και πολύπλοκα δεδομένα, μια τεράστια πρόκληση την οποία κλήθηκε να αντιμετωπίσει το πρόγραμμα MicroB3». Ο διευθυντής του ΙΘΑΒΒΥΚ, δρ Αντώνιος Μαγουλάς, προσθέτει: «Το MicrοB3 αποτελεί ένα υψηλού επιπέδου δίκτυο 32 ερευνητικών φορέων και εταιρειών που χρησιμοποιεί ισχυρά διεπιστημονική προσέγγιση για τη μελέτη και αξιοποίηση του τεράστιου και σε μεγάλο βαθμό ανεκμετάλλευτου μέχρι σήμερα θαλάσσιου βιολογικού πλούτου». Ο ίδιος σημείωσε ότι «το πρόγραμμα αυτό εντάσσεται κι εξυπηρετεί τον στόχο του ΙΘΑΒΒΥΚ για την ανάπτυξη “Κέντρου για τη μελέτη και την αξιοποίηση των θαλάσσιων βιολογικών πόρων”, που πρόσφατα επιλέχθηκε από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) για ένταξη στον “εθνικό οδικό χάρτη ερευνητικών υποδομών”». Σύμφωνα με την ίδια ανακοίνωση, η Παγκόσμια Ημέρα Δειγματοληψίας στους δύο σταθμούς της Κρήτης πραγματοποιήθηκε με το ερευνητικό σκάφος του ΕΛΚΕΘΕ «Αλκυών» το οποίο εδρεύει στον Υδροβιολογικό Σταθμό του ΕΛΚΕΘΕ στη Ρόδο. Συμμετείχαν οι: Δρ Κώστας Ντούνας, διευθυντής Ερευνών και υπεύθυνος του θαλασσίου πάρκου του ΕΛΚΕΘΕ στις Γούρνες Πεδιάδος, δρ Μανόλης Μανδαλάκης, ερευνητής ΕΛΚΕΘΕ και υπεύθυνος για τις χημικές αναλύσεις των δειγμάτων, δρ Στέφανος Καλογήρου, ερευνητής ΕΛΚΕΘΕ, θαλάσσιος βιολόγος, Χρήστος Χρηστάκης, υποψήφιος διδάκτορας, Απόστολος Κρυσταλλάς, Μαρία Μαιδανού, Αιμιλία Γρυπιώτη και ο καπετάνιος και πλήρωμα του “Αλκυών”, Μιχάλης Μοσχίδης και Νικόλαος Νικολής.
