“Αν υπάρχει κάτι που να περνάει από χέρι σε χέρι αυτό είναι η ανθρωπιά.”
Οδυσσέας Ελύτης, “Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο” (1979)
Το Μουσείο Σχολικής Ζωής περιλαμβάνει στην κύρια συλλογή του ένα μεγάλο αριθμό πρωτότυπου πολυτροπικού αρχειακού εκπαιδευτικού υλικού από εκπαιδευτικούς σχεδιασμούς που σηματοδότησαν στην τυπική εκπαίδευση στις δεκαετίες 1990 και 2000 ιδιαίτερα καινοτόμους σταθμούς στην ιστορία της. Ενδεικτικά αναφέρονται τo εθνικό πρόγραμμα “ΜΕΛΙΝΑ-Εκπαίδευση και Πολιτισμός”, το Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης, το πρόγραμμα Teachers4Europe-Δάσκαλοι για την Ευρώπη της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα.
Στα αρχεία του Μουσείου περιλαμβάνονται επιπλέον τεκμήρια από πρωτοπόρους παιδαγωγούς, πρόσωπα που φώτισαν από τις αρχές του 20ου αιώνα έως σήμερα, με πρωτότυπες πρωτοβουλίες -παρεμβάσεις τους, την καθημερινή σχολική πράξη και την τοπική κοινωνία. Σήμερα μέσω των οικογενειών τους αποτελούν μεγάλοι δωρητές του Μουσείου Σχολικής Ζωής.
Σύμφωνα με τον επικαιροποιημένο ορισμό του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων εκτός της συλλογής, της συντήρησης και τη έκθεσης, κομβικές και ισότιμες λειτουργίες είναι η έρευνα και η ερμηνεία των υλικών και των άυλων τεκμηρίων. Η πιο σημαντική αλλαγή είναι η έμφαση στη διαφύλαξη του άυλου πολιτισμού, αλλά και κομβικές προτεραιότητες, όπως ο αναστοχασμός και η συμμετοχή της κοινότητας, η αειφορία, η προαγωγή της ποικιλομορφίας, η άρση των αποκλεισμών και η προσβασιμότητα. Η νέα προσέγγιση επικεντρώνεται στην ερμηνεία των συλλογών. “ Η φάση της μανιώδους συλλεκτικής πολιτικής φαίνεται να έχει για τα περισσότερα μουσεία τελειώσει. Το Μουσείο διατηρεί, φροντίζει τα αντικείμενα αλλά επικεντρώνεται στην ερμηνεία τους. Επιπρόσθετα θεωρεί την έκθεση των μουσειακών αντικειμένων ένα μόνο μέρος της επικοινωνίας ανάμεσα σε άλλες δραστηριότητες (συμμετοχή της κοινότητας και συνεργασίες με άλλους φορείς, παραγωγή αντικειμένων στα εκπαιδευτικά προγράμματα και έκθεση τους χρήση του χώρου του Μουσείου από την κοινότητα, συμμετοχικές δραστηριότητες, εκδηλώσεις λόγου, θεάτρου , προβολών κλπ) Η δημιουργία αυτών των δραστηριοτήτων ως συμπλεκομένων δυναμικών διαδικασιών παρέχει τη δυνατότητα στο Μουσείο πολλών φωνών και οπτικών . Η γνώση δεν είναι πλέον μονολιθική και ενοποιημένη”( Νίτσιου, 2011)
Μια νέα ενότητα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Μουσείου Σχολικής Ζωής για όλες τις βαθμίδες σχεδιάζεται αυτό το διάστημα της ολοκλήρωσης του έργου της νέας του μουσειολογικής αφήγησης, αντισταθμίζοντας τον χρόνο προς όφελος των υπόλοιπων αναγκαίων και ισότιμων λειτουργιών του μουσειακού οργανισμού. Μέλημα στο πλαίσιο της επιμέλειας του νέου μουσειολογικού του αφηγήματος είναι, εκτός της δόμησης του νοήματος και της επικοινωνίας της αισθητικής και της ιστορικής αξίας απλών και υποτιμημένων τεκμηρίων της σχολικής καθημερινότητας, η έμφαση στην επιδίωξη της τεκμηριωμένης μεθοδολογικής ανάπτυξης αρχειακού εκπαιδευτικού υλικού στο σύγχρονο παιδαγωγικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι. με την αξιοποίηση των ιστορικών πηγών και της προφορικής ιστορίας.
Με εναύσματα από την ενότητα της σύνθεσης των τεχνών και οπτικοακουστικής παιδείας της έκθεσης “ΣΑΝ ΕΡΩΤΗΜΑ ΑΝΟΙΧΤΟ” στην οποία, όπως ήδη έχει αναφερθεί. πρωταγωνιστούν μοναδικές πρωτογενείς και δευτερογενείς ιστορικές πηγές από την εφαρμογή και γενίκευση του προγράμματος ΜΕΛΙΝΑ: Εκπαίδευση και Πολιτισμός στην πόλη των Χανίων που λειτούργησε ως μοναδική πόλη πιλότος για την πολιτισμική αγωγή (2001-2004), η θεωρητική τεκμηρίωση των 3 νέων εκπαιδευτικών προγραμμάτων είναι σε εξέλιξη.
H επιλογή του προς ανάπτυξη αρχειακού εκπαιδευτικού υλικού εκκινεί από το κριτήριο επιλογής του πολυτροπικού χαρακτήρα που φέρει : “Ο πολυτροπικός χαρακτήρας ενός εκπαιδευτικού υλικού εκφέρεται μέσα από διαφορετικά περιβάλλοντα, συνδυάζει παραδοσιακά-συμβατικά μέσα με τη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών και ενεργοποιεί πολλές αισθήσεις” αλλά και συνδυάζει “πολυτροπικότητα ποικιλίας στοιχείων (τεσσάρων ερεθισμάτων σε μια ενότητα),πολυτροπικότητα ενός στοιχείου και τον διάλογο μεταξύ των πολυτροπικών στοιχείων, με ιδιαίτερη συμβολή του ήχου (ήχοι περιβάλλοντος-ομιλίες)” ( ICOM- Παΐζης , 2021)
Τα τρία αυτά προγράμματα αναπτύσσονται ως πιλότοι, με άξονα τον διάλογο των ιστορικών πηγών, όπως τεκμηριώθηκε την πρώτη δεκαετία του 2000 με επιμορφωτικά εργαστήρια για εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης με θέμα την αναζήτηση και αξιοποίηση των ιστορικών πηγών στο μάθημα της Ιστορίας κατά τη διάρκεια της γενίκευσης του προγράμματος ΜΕΛΙΝΑ: Εκπαίδευση &Πολιτισμός στα Χανιά (συλλογή Μουσείου Σχολικής Ζωής βλ. βιβλιογραφικές αναφορές στο τέλος του άρθρου )
Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι η μέθοδος ανάπτυξης αρχειακού πολυτροπικού εκπαιδευτικού υλικού στο σύγχρονο παιδαγωγικό γίγνεσθαι ως δυναμικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα για όλες τις βαθμίδες, αξιοποιεί το μοντέλο του δημιουργικού παιδαγωγικού μετασχηματισμού με τη θεωρητική τεκμηρίωση της παιδαγωγικής των πολυγραμματισμών “όπου η μάθηση θεωρείται ως διαδικασία ανα-δημιουργίας του εαυτού, η οποία επιφέρει και προωθεί την πολιτισμική δυναμική και την ποικιλομορφία. Η μετασχηματιστική παιδαγωγική στάση και πρακτική συνίσταται στη βίωση, σύλληψη ανάλυση και εφαρμογή. ( Cope &Kalantzis, 2009:187 Κιοσσες2020)
Πιο συγκεκριμένα οι μεθοδολογικοί βηματισμοί δημιουργικού μετασχηματισμού για την ανάπτυξη αρχειακού εκπαιδευτικού υλικού περιγράφονται αδρομερώς ως εξής :
1.Σπουδή του προς ανάπτυξη αρχειακού εκπαιδευτικού υλικού από τη συλλογή του Μουσείου Σχολικής Ζωής ( στόχοι, μέσα, πηγές, δραστηριότητες ) Το υλικό μελετάται και αναπτύσσεται στο παρόν με βάση μια κομβική έννοια ως αναπαράσταση- δόμηση νοημάτων ως μια συλλογή ιστορικών πηγών με παιδαγωγική πρόθεση που σχεδιάστηκε και διαφυλάχτηκε από διεπιστημονική συγγραφική ομάδα
2. Εξοικείωση με τις πηγές που έχουν αξιοποιηθεί από την συγγραφική ομάδα
3. Επιλογή της τυπολογίας των ιστορικών πηγών από την κατηγορία παραστατικές πηγές με βάση την παιδαγωγική οπτικού πολιτισμού που υπηρετεί το Μουσείο για την ανάπτυξη του νέου εκπαιδευτικού προγράμματος με άξονα την παιδαγωγική αρχή “αναζητώ-συλλέγω-διαβάζω-κατανοώ” ιστορικές πηγές
4. Η διαδικασία συν/διαμόρφωσης του νέου ιστορικού ερωτήματος κεντρικού για τη στόχευση του νέου εκπαιδευτικού προγράμματος
5.Η λειτουργία σχεδίου ως θεωρητική τεκμηρίωση για τον δημιουργικό μετασχηματισμό του αρχειακού υλικού από τους συμμετέχοντες δημιουργούς
6. Η αξιοποίηση της τράπεζας προφορικής ιστορίας της συλλογής του Μουσείου, αλλά και νέες προφορικές μαρτυρίες που είναι σε εξέλιξη. Καθώς και η αξιοποίηση ψηφιακών πηγών από έγκυρα ανοιχτά ψηφιακά αποθετήρια ψηφιακές βιβλιοθηκες για τον εμπλουτισμό και την τεκμηρίωση του προς ανάπτυξη εκπαιδευτικού αρχειακού υλικού με εργαλεία των ΤΠΕ, όπως οι Βάσεις Δεδομένων, οι πολυμεσικές εφαρμογές και το Διαδίκτυο τα οποία έχουν τη δυναμική να μεταβάλουν ριζικά το συμβατικό περιβάλλον σε περιβάλλον αναζήτησης, διάδρασης καιδιευρυμένης επικοινωνίας καθώς και συλλογή πηγών από την Διαδικτυακή Πλατφόρμα του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ)
Το Μουσείο Σχολικής Ζωής βαδίζοντας προς την τελική ευθεία για την ολοκλήρωση της νέας μουσειολογικής του αφήγησης πραγματεύεται και σχεδιάζει με βάση το παραπάνω σκεπτικό τα εξής νέα εκπαιδευτικά προγράμματα
1.Η ανήσυχη μαθήτρια ΜΑΡΙΑ ΑΜΑΛΙΑ ( ΜΕΛΙΝΑ) και η επανένωση των γλυπτών του Παρθενώνα με βάση ένα οπτικό ντοκουμέντο, το πολυτροπικό υλικό της συλλογής του ΜΕΛΙΝΑ, αλλά και δύο σπάνιες γραπτές πηγές του Ιστορικού Αρχείου.
Σημαντικές ιστορικές πηγές ένα μοναδικό οπτικό ντοκουμέντο της φωτογραφίας της μικρής Μελίνας που χάρισε ο αείμνηστος Ζυλ Ντασέν στον αείμνηστο Νίκο Παΐζη, η οποία πλαισίωνε τα προγράμματα των Συνδιασκέψεων των Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας στα Νεώρια Χανίων (2001-2004) κατά τη διάρκεια της γενίκευσης του “ΜΕΛΙΝΑ” στα Χανιά. Αλλά και δύο σπάνιες γραπτές πηγές που αναφέρονται στην επανένωση των γλυπτών του Παρθενώνα και στις προσπάθειες της επανένωσης των γλυπτών από την εποχή της σύστασης του ελληνικού κράτους.
2. Κρητικά μοτίβα στη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία με βάση τον εκπαιδευτικό φάκελο του Λυκείου Ελληνίδων Παράρτημα Χανίων
ΥΠΕΠΘ-ΥΠΠΟ-ΓΓΕΕ, 2003, Χανιά .Μια πόλη Μια εποχή Aρχές 20ου αιώνα H ευρωπαική επίδραση στο ένδυμα και η κατοικία,Πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ, Αθήνα 2003
3.Πηγές του τοπίου στον δημόσιο χώρο και ανθρώπων ιστορίες με βάση το εκπαιδευτικό υλικό και με αφορμή το έτος ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ φέτος:
ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ ΙΣΤΟΡΙΕΣ, εκπαιδευτικό υλικό, Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Κρήτης, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης Κρήτης,
Τα νέα εκπαιδευτικά προγράμματα αναπτύσσονται με άξονα τον διάλογο ιστορικών πηγών με έμφαση κυρίως στην εικόνα στατική και κινούμενη ως ιστορική μαρτυρία. Οι πηγές που κατά βάση αναζητούνται και επιστρατεύονται για την ανάπτυξη του αρχειακού εκπαιδευτικού υλικού σε νέο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, αντλούν θεματικές από το νέο μουσειολογικό αφήγημα “Σαν ερώτημα ανοιχτό”, από το οποίο ενεργοποιούνται και διαμορφώνονται τα νέα ιστορικά ερωτήματα .“Το ιστορικό ερώτημα διαμορφώνει το ιστορικό αντικείμενο προβαίνοντας σε μια αυθεντική κατάτμηση στον απεριόριστο κόσμο των γεγονότων και των ιστορικών ντοκουμέντων…” ( Ρεπούση Μ et al, 2002) Ο υλικός πολιτισμός συγκροτείται από νοήματα μεταφέρεται στον χώρο της κοινωνικής πράξης όπου δρουν κοινωνικά υποκείμενα που ανάλογα με το πεδίο τους επανερμηνεύουν και ανασυγκροτούν νοηματικά τον κόσμο που τα περιβάλλει.
“Η νέα τάση και στην Αρχαιολογία, προτείνει να ενσωματωθούν τα νοήματα των αντικειμένων και οι σκοποί των ερμηνευτών στην προσπάθεια ερμηνείας και ανασυγκρότησης του παρελθόντος χωρίς να εκλαμβάνονται ως παγιωμένες καταστάσεις, που δεν δίνουν στο άτομο τη δυνατότητα να παρέμβει για τον μετασχηματισμό τους. ( Νίτσιου ,2011)
Το Μουσείο δεν επιδιώκει να υποκαταστήσει τη σπουδή στα γνωστικά αντικείμενα της τυπικής εκπαίδευσης, αλλά να συμβάλλει μέσω του υλικού πολιτισμού και της ερμηνευτικής “Για την ερμηνευτική παράδοση κάθε περιγραφή και ερμηνεία είναι ιστορικά και πολιτισμικά τοποθετημένη “ στην προαγωγή του ιστορικού εγγραμματισμού και του τρόπου με τον οποίο τομείς της ευρύτερης πραγματικότητας επηρεάζουν τη διαμόρφωση του ιστορικού γίγνεσθαι και της ιστορικής πραγματικότητας.
Η αναζήτηση και η επιλογή των ιστορικών πηγών συσχετίζεται άρρηκτα με κρίσιμα μεθοδολογικά ζητήματα που στο περιβάλλον της τάξης συνδέονται με το αντικείμενο της ιστορίας και αφετέρου με τη διδακτική του αξιοποίηση ( Ρεπούση et all , 2002)
Όταν κατανοεί τις ιστορικές έννοιες ο μαθητής και τις εντάσσει σε πλαίσιο σχέσεων ( συσχετισμοί ,γενικεύσεις) κατανοεί το ιστορικό γίγνεσθαι.
Βασικό εργαλείο της ιστορικής σκέψης και γνώσης καθώς και της επικοινωνίας της κατά τον σχεδιασμό και την διδακτική πλαισίωση για τον ιστορικό εγγραμματισμό με βάση τα Προγράμματα Σπουδών στις βαθμίδες της τυπικής εκπαίδευσης Προγράμματα Σπουδών είναι μια νοητική κατασκευή μια έννοια κομβική που διαπερνά τις δραστηριότητες και την διερεύνηση της ιστορικής γνώσης που είναι δηλωτική, διαδικαστική και εννοιολογική.
“Η ιστορική γνώση έχει τρεις βασικές όψεις που προσαρμόζονται σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και συγκροτούν την ύλη της ιστορικής εκπαίδευσης σε πολλά αναλυτικά προγράμματα. α. Τη δηλωτική που αναφέρεται στη γνώση περιεχομένου β. Τη διαδικαστική /μεθοδολογική που αναφέρεται στη γνώση των μεθόδων της ιστορίας με έμφαση στη χρήση των ιστορικών πηγών
γ. την εννοιολογική που αναφέρεται στην κατανόηση των ιστορικών πηγών” (ΟΕΔΒ,Ιστορία ΣΤ΄Δημοτικού,σ.12)
Υπενθυμίζεται ότι το Μουσείο Σχολικής Ζωής υπηρετεί στο πλαίσιο της νέας εποχής του και με βάση την προστιθέμενη αξία του την παιδαγωγική του οπτικού πολιτισμού. Εξετάζει τα πολιτισμικά αγαθά ως δόμηση νοήματος με βάση μια έννοια, ως οπτικές αναπαραστάσεις των κοινωνικών λόγων μιας κοινωνίας που συγκροτούν το περιεχόμενο της έννοιας. Οι κοινωνικοί λόγοι που διαθέτει μια κοινωνία συνιστούν συστήματα σκέψης, ιδεολογίες που αποδίδουν στην έννοια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όρια, κοινώς αποδεκτές αλήθειες και πρακτικές
Στο πλαίσιο αυτό και με βάση τη μεθοδολογία ανάπτυξης του αρχειακού εκπαιδευτικού υλικού, που αναλύθηκε αδρομερώς παραπάνω η γράφουσα* ( μέλος του ελληνικού τμήματος του ICOM – Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων & μέλος της Διεθνούς Ένωσης Ιστορικών της Εκπαίδευσης ) απευθύνει δια του Συλλόγου Φίλων του Μουσείου ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ προκειμένου να επισκεφτούν το Μουσείο συγκεκριμένες μέρες και ώρες ( Θα ακολουθήσουν σχετικές ανακοινώσεις μέσω των Διευθύνσεων Εκπαίδευσης ΜΜΕ και φυσικά μέσω του επίσημου ιστότοπου του Μουσείου). Η πρόταση θα είναι ανοιχτή διαρκής και τακτική για κάθε πολίτη που επιθυμεί επίσης να ενταχθεί στον διεπιστημονικό πυρήνα που θα εργάζεται εθελοντικά και συμμετοχικά για τα νέα εκπαιδευτικά προγράμματα για την ανάπτυξη του αρχειακού εκπαιδευτικού υλικού Πιο συγκεκριμένα: είτε παραθέτοντας απλά την προφορική του μαρτυρία του, είτε δανείζοντας ιστορικές πηγές με έμφαση στις παραστατικές πηγές (οπτικές πηγές, ακουστικές –ηχητικές πηγές, απτικές πηγές –κατάλοιπα του υλικού πολιτισμού, ιστορικοί τόποι). (Ζανέκα, 2019) και ψηφιακές πηγές
που θα ιχνηλατήσουν τις εξής θεματικές:
• • την επανένωση των γλυπτών του Παρθενώναμε κομβική την έννοια σχέση- διαπραγμάτευση
• • ανθρώπινες ιστορίες με έμφαση στη σχολική ζωή που συνδέονται με τις πηγές του τοπίου ( τοποθεσίες τοπία τοπωνύμια, δημόσια κτήρια, ερείπια τόποι μνήμης μουσεία ) με κομβική την έννοια αφήγηση
• • Κρητικά μοτίβα στη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία ( αναπαραστάσεις στη μουσική, στα εικαστικά στην αρχιτεκτονική στον εκφραστικό χορό και κίνηση, στις εφαρμοσμένες τέχνες κλπ) με κομβική την έννοια αναδημιουργία
Οι πηγές που θα συλλέγονται και θα προσφέρονται στο Μουσείο ανά εκπαιδευτικό πρόγραμμα, θα οργανώνονται και θα αξιολογούνται με βάση την παιδαγωγική τους συμβατότητα την πολυμορφία την πολυ-υποκειμενικότητα, αλλά και τον τρόπο που αναζητήθηκαν και συλλέχθηκαν πριν περάσουν στην ανάπτυξη του εκπαιδευτικού προγράμματος.
Ο Σύλλογος Φίλων του Μουσείου Σχολικής Ζωής με αφορμή το έτος ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ με τη συγκρότηση του νέου του ΔΣ υφαίνει εν εξελίξει συνέργεια με τον Σύλλογο Φίλων Μίκη Θεοδωράκη ήδη και έχει φτιάξει έναν κοινό καμβά όπου μέσω της νέας παιδαγωγικής του ομάδας θα επιδιώξει ανάπτυξη του αρχειακού εκπαιδευτικού υλικού ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ ΙΣΤΟΡΙΕΣ (βλ. αναλυτικά εκπαιδευτικός οδηγός στον ιστότοπο του Παγκρήτιου Συλλόγου Φίλων Μίκη Θεοδωράκη )
Η ανάπτυξη των νέων εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Μουσείου Σχολικής Ζωής θα εξελίσσεται σε τρεις φάσεις δυναμικά : ευαισθητοποίηση- συμμετοχή-συνειδητοποίηση της κοινότητας στο όραμα και την αποστολή που υπηρετεί ο οργανισμός. Αυτοί είναι και οι 3 άξονες- στόχοι που το μουσείο θέτει ως ορίζουσες στις προτάσεις των επιμελητικών πρακτικών που προτείνει στις βραχύχρονες εκθέσεις σύγχρονης τέχνης εκτός των τειχών του, στα δυναμικά ερμηνευτικά μονοπάτια που εμψυχώνει, αλλά και στις εκπαιδευτικές επισκέψεις για ομάδες τυπικής εκπαίδευσης στον χώρο-έδρα του.
Στην περίπτωση των τριών πιλοτικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων που αναφέρονται παραπάνω, ο ευρύτερος σκοπός είναι το Μουσείο Σχολικής Ζωής να αναπτύξει συνέργειες γόνιμες με διαφορετικούς φορείς συλλογικότητες και να αποδώσει με βάση το αρχειακό του εκπαιδευτικό υλικό εναύσματα νέων ερμηνειών, νοηματοδοτήσεων και συσχετίσεων πολιτιστικών αγαθών στο σύγχρονο κοινωνικό πολιτισμικό παιδαγωγικό γίγνεσθαι.
Πέρα όμως από το παρόν, το Μουσείο ως σύγχρονος πολιτιστικός οργανισμός να λειτουργεί επιπρόσθετα για το μέλλον ως συνεπής διαμεσολαβητής προοπτικής δυναμικού διατομεακού διαλόγου με αποτελέσματα, συμμετοχικά και γόνιμα για την κοινωνία των πολιτών, στο πεδίο της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ στον επίσημο ιστότοπο του Μουσείου Σχολικής Ζωής www.school-life.gr που θα ανανεώνεται δυναμικά με το άνοιγμα του Μουσείου σύντομα από τον Δήμο Χανίων
Σχετικά με την επανένωση των γλυπτών του Παρθενώνα βλ πολύ αναλυτικά στο site του Υπουργείο Πολιτισμού
https://www.culture.gov.gr/el/parthenonas/SitePages/view.aspx?iID=7
*Η Μαρία Α. Δρακάκη είναι Επιμελήτρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής με ειδίκευση στην πολιτισμική επικοινωνία και πολιτιστική διαχείριση
*Φωτογραφικό υλικό: ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΑΛΑΤΖΟΓΛΟΥ @anastasio7
Θερμές ευχαριστίες στον χαρισματικό δημιουργό για τον πολύτιμο χρόνο που αφιέρωσε και την ευγενικά παραχώρηση του υλικού στο Μουσείο
Βιβλιογραφικές και διαδικτυακές αναφορές:
1.Νίτσιου Π. (2011) Μουσειολογική θεωρία και Ιδεολογική της χρήση σε αφηγήματα Μουσείων , Εφαρμογή σε τρία παραδείγματα, Διδακτορική Διατριβή , Επιβλέπουσα Μ Σκαλτσά, Θεσσαλονίκη 2011
2.Παΐζης Ν. (2021) ICOM -Ελληνικό Τμήμα Ενημερωτικό δελτίο Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων Περίοδος Β΄Δεκέμβριος 2021 Τεύχος 18)
3.Ρεπούση Μ. Αναγνώστου Γ Ανδρεάδου Χ. Πουταχίδης Α. Σταύρου Ι. Τσιβάς Α. , (2002) ,6ο Επιμορφωτικό Σεμινάριο των Εκπαιδευτικών του Νομού Χανίων , Τοπικές Ιστορίες στα Χανιά Η αξιοποιηση των ιστορικών πηγών Θεσσαλονίκη, Μάρτιος 2002
ΙΕΠ,2021 Προγράμματα Σπουδών για το μάθημα της Ιστορίας Αθήνα 2021, συλλογή Μουσείου Σχολικής Ζωής
4.Ρεπούση Μ.Αναγνώστου Γ. Ανδρεάδου Χ. Γκόγκολας Στρ. Μιχελακάκης Στ. Πουταχίδης Α. Τσιβάς Α.(2003)Αναζητώντας πηγές στο μάθημα της Ιστορίας, στο πλαίσιο του προγράμματος ΜΕΛΙΝΑ-Eκπαίδευση και Πολιτισμός Θεσσαλονίκη, Μάρτιος 2003 Συλλογή Μουσείου Σχολικής Ζωής
5. ΥΠΕΠΘ-ΥΠΠ0-ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ , ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΛΙΝΑ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, Εκπαιδευτικός φάκελος, “ΜΙΑ ΠΟΛΗ. ΜΙΑ ΕΠΟΧΠΗ Χανιά , αρχές 20ου αιώνα Η ευρωπαϊκή επίδραση στο ένδυμα και στην κατοικία, Αθήνα 2003
6.Μίκη Θεοδωράκη Ιστορίες (2005) Εκπαιδευτικό Υλικό, Διπλό ηχητικό CD και έντυπο υλικό , Χανιά 2005 Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων Συλλογή Μουσείου Σχολικής Ζωής
Πηγή φωτογραφίας νέου ορισμού ICOM διαθέσιμο στη διεύθυνση:
https://icom-greece.mini.icom.museum/%CE%B1%CF%80%CF%8C%CE%B4%CE%BF%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BD%CE%AD%CE%BF%CF%85-%CE%BF%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B5%CE%AF%CE%BF%CF%85/?
Endnotes
Ως εργαστήριο σύνθεσης τεχνών https://www.haniotika-nea.gr/os-ergastirio-synthesis-technon-kai-optikoakoystikis-paideias/
Ως ερωτηµα ανοιχτό https://www.haniotika-nea.gr/os-erotima-anoichto/
Ιστότοπος Εθνικού Κέντρου Τεκµηρίωσης http://www.ekt.gr
https://www.pli.gr/el/content/%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B7-%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AE-%CF%87%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%AC-%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%AD%CF%82-20%CE%BF%CF%8D-%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BD%CE%B1
I. Hodder-S.Hutson,9 (2010), όπως αναφέρεται στη διατριβή Π Νίτσιου
ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ Ι ΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΗ ∆ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ ∆ρ. Ζανέκα Στεργιανή Συντονίστρια Ε. Ε. Φιλολόγων ΠΕ.Κ.Ε.Σ Κρήτης διαθέσιµο στο PDF (pekes.pdekritis.gr)
Εκπαιδευτκός οδηγός στον ιστότοπο του Παγκρήτιου Συλλόγου Φίλων ΜΙΚΗ ΘΕΟ∆ΩΡΑΚΗ
