» …πολιτική και κοινωνία σε ακήρυκτο πόλεµο
Πόσο πολωτικός είναι ο ρόλος των µέσων κοινωνικής δικτύωσης; Πόσο συντελούν και σε ποιο ποσοστό στην συνολική αντιπαράθεση των ανθρώπων στην πολιτική και την κοινωνία; Αποτελούν τελικά την ιδανική λύση για την πληροφόρηση και την κινητοποίηση της παγκόσµιας κοινότητας σε διάφορους τοµείς; Και αν ναι κατά πόσο; Μήπως τελικά δεν είναι παρά απλά ένα µέσο αυτοπροβολής και εικονικού λόγου που στην ουσία δεν λαµβάνει υπόψιν της η εκάστοτε εξουσία παρά το γεγονός ότι αυτή τα χρησιµοποιεί ενίοτε για να χειραγωγεί;
Είναι γεγονός ότι τα λεγόµενα “social media” έχουν καταδυναστεύσει και εγκλωβίσει εκατοµµύρια ανθρώπους παγκοσµίως, µε την εθιστική τους ισχύ και την διατράνωση του ατοµισµού σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής, κοινωνικής και οικονοµικής ζωής. Ακόµη περισσότερο, ως εργαλεία των κυβερνήσεων ανά τον κόσµο διασπείρουν σε ολοένα και µεγαλύτερα ποσοστά συγκριτικά µε την τηλεόραση και το ραδιόφωνο ειδήσεις που αλιεύονται στην στιγµή και ίσως χωνεύονται καλύτερα.
∆εν παύουν όµως να αποτελούν ταυτόχρονα και πονοκέφαλο. Στην Ελλάδα όπως και σε πολλές άλλες χώρες του κόσµου όχι απλά προκαλούν εθισµό και εξάρτηση αλλά οξύνουν επιπλέον και τις αντιπαραθέσεις σε πολιτικό, κοινωνικό ή θρησκευτικό επίπεδο.
Οι διάλογοι δεν είναι γόνιµοι µε απευθείας παρουσία παρά τηλεγραφικοί και απρόσωποι µε στερεότυπες και ψυχρές ερωτ-οαπαντήσεις ή φωτό χωρίς συναίσθηµα και ψυχή. Εν ολίγοις η πόλωση που προκαλείται ξεπερνά ενίοτε τα επιτρεπτά όρια. Και ειδικά όταν πολιτικοί ανταλλάσσουν από βιαστικές δηλώσεις µέχρι ύβρεις µέσω εµπρηστικών αναρτήσεων.
Ποιες λοιπόν θα µπορούσαν να είναι οι παρεµβάσεις και οι συστάσεις προς την πολιτική σφαίρα; Ποιος ο ρόλος της χρηµατοδότησης και διαφήµισης;
Αυτό ακριβώς διαπιστώνει και η παρακάτω σχετική µελέτη. Ας δούµε λοιπόν τα πράγµατα από κοντά και ας στοχαστούµε διεξοδικά, στην προσπάθειά µας να αναζητήσουµε λύσεις και απαντήσεις σε αν τόσο σηµαντικό θέµα που µας αφορά όλους ανεξαρτήτου ηλικίας και κοινωνικο-οικονοµικής κατάστασης. Και ποιος ξέρει, ίσως κάποτε αλλάξουν οι εποχές.
Οι ερευνητές προειδοποιούν λοιπόν για σοβαρή πόλωση διαµέσω των µέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Η χειραγώγηση της κοινής γνώµης αναφύεται ως απειλή για την υφιστάµενη δηµοκρατία . Οι συστάσεις προς τους πολιτικούς περιλαµβάνουν µεταρρύθµιση της χρηµατοδότησης των µέσων ενηµέρωσης, συµβούλιο δεοντολογίας για την πολιτική διαφήµιση και ψηφιακή κλήση προς τους πολιτικούς.
Πράγµατι λοιπόν, και επί του προκειµένου στην Αυστρία, η διεπιστηµονική ερευνητική οµάδα της Αυστριακής Ακαδηµίας Επιστηµών (ÖAW) εξέτασε διεξοδικά τον βαθµό στον οποίο τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν απειλή για τη φιλελεύθερη δηµοκρατία και κατέληξε σε έξι συστάσεις προς τους πολιτικούς.
Αυτές οι συστάσεις κυµαίνονται από τη µεταρρύθµιση της χρηµατοδότησης των µέσων ενηµέρωσης και τη σύσταση ενός συµβουλίου δεοντολογίας για την πολιτική διαφήµιση έως µια ψηφιακή έκκληση προς τους πολιτικούς.
Τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν «ξεκάθαρα» κίνδυνο, όσον αφορά τη διαµόρφωση της δηµόσιας σφαίρας, τη διαθεσιµότητα της πληροφόρησης, τη διαµόρφωση της γνώµης και της βούλησης και συνεπώς για τη φιλελεύθερη δηµοκρατία, συνοψίζει η εν λόγω ερευνητική οµάδα, οι συστάσεις της οποίας παρουσιάστηκαν πριν λίγες ηµέρες στην Αυστρία, σε εκδήλωση µε συνεργασία µε το Κοινοβούλιο στη Βουλή των Αντιπροσώπων.
Χειραγώγηση
Πλατφόρµες όπως το TikTok, το X, το Instagram και το Facebook, αναφέρουν, χρησιµοποιούνται ενεργά για χειραγώγηση και πόλωση από πολιτικά υποκινούµενους φορείς, οι οποίοι, ως φωνητικές µειοψηφίες, προσελκύουν κυρίως την προσοχή µε αρνητικές, συναισθηµατικές και πολωτικές αναρτήσεις.
Σύµφωνα µε τους επιστήµονες, η προσοχή που δηµιουργείται και τα έσοδα που προκύπτουν από αυτήν βρίσκονται στην πρώτη γραµµή των πλατφορµών, «η ποικιλοµορφία των απόψεων και η ακρίβεια των γεγονότων παίζουν δευτερεύοντα ρόλο».
Για τους νέους ηλικίας 18 – 24 ετών, ωστόσο, τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν ήδη την κύρια πηγή ειδήσεων στην Αυστρία. Αυτό βέβαια ισχύει σε αµέτρητες περιοχές του πλανήτη.
Στο πλαίσιο του ρόλου της ως ανεξάρτητου συµβουλευτικού οργάνου, η προαναφερόµενη ερευνητική οµάδα ανέλυσε τις δυνατότητες και τα προβλήµατα των µέσων κοινωνικής δικτύωσης για τη δηµοκρατία και κατέληξε σε έξι συστάσεις προς τους υπεύθυνους λήψης πολιτικών αποφάσεων.
Κώδικας δεοντολογίας
Για παράδειγµα, τα µέλη του Εθνικού Συµβουλίου θα πρέπει να επιβάλουν έναν «κώδικα δεοντολογίας» για τη συµπεριφορά στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο οποίος θα µπορούσε επίσης να οδηγήσει σε «ψηφιακή κλήση στην τάξη» σε περίπτωση που δεν τηρηθεί. «
Η ανάληψη µιας λειτουργίας προτύπου στην πολιτική επικοινωνία, όταν αυτή πληρώνεται από τα χρήµατα των φορολογουµένων, θα είχε εξαιρετικά συµβολικό αποτέλεσµα», δήλωσαν στο Αυστριακό Πρακτορείο Ειδήσεων εκπρόσωποι της Αυστριακής Ακαδηµίας Επιστηµών.
Μακροπρόθεσµα, η ενίσχυση των δεξιοτήτων των µέσων ενηµέρωσης και η δηµοκρατική εκπαίδευση του πληθυσµού είναι πολύ σηµαντική.
Μια άλλη σύσταση αφορά τη µεταρρύθµιση των επιδοτήσεων των µέσων ενηµέρωσης και της κατανοµής των διαφηµίσεων, η οποία, σύµφωνα µε τους ερευνητές, θα είχε τον µεγαλύτερο αντίκτυπο στο τοπίο των µέσων ενηµέρωσης από πραγµατιστική και οικονοµική άποψη.
Αυτό θα επέτρεπε στα ποιοτικά µέσα ενηµέρωσης να λειτουργούν αποτελεσµατικά ως gatekeepers. Προτείνεται επίσης η παρακολούθηση του περιεχοµένου, της συµπεριφοράς των χρηστών και της εµβέλειας της πολιτικής επικοινωνίας, προκειµένου να διασφαλιστεί η διαφάνεια.
Επιπλέον, παράλληλα µε το Αυστριακό Συµβούλιο ∆ιαφήµισης, ένα συµβούλιο δεοντολογίας για την πολιτική διαφήµιση και τις δηµόσιες σχέσεις στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης θα πρέπει να συµβάλει στη διασφάλιση της τήρησης των βασικών προτύπων και στον ψηφιακό κόσµο.
∆ηµοκρατικός έλεγχος
Η τελευταία σύσταση αφορά την ενίσχυση του δηµοκρατικού ελέγχου των ψηφιακών πλατφορµών, προκειµένου να αποτραπούν, για παράδειγµα, οιονεί µονοπώλια. «Επίσης, δεν έχει συζητηθεί ακόµη αν είναι δυνατόν να δηµιουργηθούν δηµόσιες πλατφόρµες και ενδιάµεσοι φορείς ευρωπαϊκού τύπου, ας πούµε δηµόσια µέσα κοινωνικής δικτύωσης», λέει ο ο Matthias Karmasin διευθυντής του Ινστιτούτου Συγκριτικής Έρευνας για τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης και Επικοινωνίας της Αυστριακής Ακαδηµίας Επιστηµών.
Οι συστάσεις είναι τεκµηριωµένες και προκύπτουν από την ανασκόπηση της τρέχουσας κατάστασης της έρευνας. Ερωτηθείς εάν οι πολιτικοί ακούνε και πάλι περισσότερο την επιστήµη, ο Karmasin δήλωσε ότι αυτό εξαρτάται από την εκάστοτε περίπτωση: «Η ενεργειακή µετάβαση, η κινητικότητα, ο εµβολιασµός ή η γενετική µηχανική είναι σηµεία εκκίνησης όπου υπάρχουν διαφωνίες ανοιχτές σε διαχείριση και χειραγώγηση της οργής. Η φωνή της λογικής είναι συχνά σιωπηλή εδώ».
Ωστόσο, τα εµπειρικά στοιχεία δείχνουν ότι «οι πληγές της πανδηµίας επουλώνονται σιγά σιγά και η εµπιστοσύνη στην επιστήµη αυξάνεται και πάλι».
Ελλάδα
Μήπως δεν τα ζήσαµε όλα αυτά και στην Ελλάδα στα λεγόµενα µέσα κοινωνικής δικτύωσης όλα αυτά την περίοδο της πανδηµίας; Μήπως δεν διασταύρωσαν τα ξίφη τους και δεν µονοπώλησαν το ενδιαφέρον στα social media οι πρεσβευτές θεωριών συνοµωσίας και οι αµέτρητοι διαξιφισµοί για τον ρόλο της επιστήµης;
Οι εν λόγω συστάσεις, κατά την άποψή µου προς την πολιτική, θα πρέπει να γίνουν και εδώ. Γιατί και στα εγχώρια social media, o ακήρυκτος πόλεµος των πολιτικών κοµµάτων και των εκπροσώπων τους συνεχίζεται. Πρέπει λοιπόν µπει κάποιος φραγµός
Γιατί πρόκειται για ασυδοσία και όργιο παραπληροφόρησης καθώς λέγονται πολλά πράγµατα, ειδήσεις και ανακοινώσεις χωρίς το παραµικρό φιλτράρισµα.
Εξού και ο υφιστάµενος αδιόρατος εκφυλισµός της πολιτικής και κοινωνικής ζωής.
