Με ένα νέο εφηβικό μυθιστόρημα επανέρχεται στα λογοτεχνικά πράγματα ο βραβευμένος Χανιώτης συγγραφέας Πολυχρόνης Κουτσάκης. Με αφορμή το νέο του βιβλίο “Φωτιά” (εκδόσεις Καστανιώτη), μια ερωτική ιστορία με φόντο ένα τραγικό γεγονός έπειτα από φωτιά σε τράπεζα της Αθήνας, συζητήσαμε με τον Χανιώτη συγγραφέα και καθηγητή στο πανεπιστήμιο Murdoch στο Περθ της Αυστραλίας, για την Ελλάδα του σήμερα, την παιδεία, την λογοτεχνία στην εκπαίδευση, την πολιτική, τους διαχωρισμούς και το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα που θα έπρεπε να αλλάξει άρδην για να μην δημιουργεί δυστυχισμένους ανθρώπους.
Τι υπήρξε έμπνευση για το νέο σας βιβλίο ;
Η περιπέτεια ήταν το κυρίαρχο στα προηγούμενα εφηβικά μου μυθιστορήματα, την Τριλογία της Κρήτης. Τώρα στην “Φωτιά” ήθελα να γράψω μια καθαρόαιμη ερωτική ιστορία και να είναι σε δεύτερο ρόλο η περιπέτεια. Είναι η ερωτική ιστορία της Άννας και του Θωμά, δύο παιδιά με διαφορετικές ζωές. […] Αυτοί οι δύο άνθρωποι δεν είχαν καμία πιθανότητα να συναντηθούν. Όμως πολλές φορές συμβαίνουν στην ζωή τα πιο απίθανα πράγματα. Έτσι όχι απλά βρίσκονται αλλά ερωτεύονται και πολύ. Στη συνέχεια θα συμβεί κάτι πολύ τραγικό που έχει να κάνει με μια φωτιά σε τράπεζα στο κέντρο της Αθήνας.
Κάτι από ελληνική πραγματικότητα θυμίζει αυτή η φωτιά σε τράπεζα στο κέντρο της Αθήνας….
Όπως εξηγώ και στο σημείωμα μου στην αρχή του βιβλίου, ναι μεν η Marfin ήταν μία από τις εμπνεύσεις για να γράψω αλλά αυτή η ιστορία δεν έχει να κάνει με την Marfin. Δηλαδή ούτε έχει να κάνει με το ποιοι έβαλαν την φωτιά, ούτε με το ποιοι ήταν οι νεκροί. Δεν μιλάω μέσα στο βιβλίο για την Marfin. Παράλληλα με την ερωτική ιστορία ήθελα να μιλήσω και για αυτήν την “κατάρα” που υπάρχει στην Ελλάδα, τον χωρισμό ανάμεσα σε “δεξιούς” και “αριστερούς”. Γιατί για μένα είναι “κατάρα” και είναι ένας ψεύτικος διαχωρισμός. […] Θεωρώ πως είναι ένας τεχνητός διαχωρισμός που υπάρχει επειδή θέλουν τα πολιτικά κόμματα να σε βάλουν σε… κουτάκια, για να τους δώσεις την ψήφο σου, γιατί διαφορετικά οι πολιτικοί, δεν έχουν λόγο ύπαρξης. Οπότε θεώρησα ότι ήταν μια καλή ευκαιρία, εστιάζοντας σε μια ερωτική ιστορία ανάμεσα σε δύο εφήβους, να μιλήσω λίγο και για αυτή την “κατάρα” των “αριστερών και “δεξιών” στην Ελλάδα.
Συνεπώς το βιβλίο θίγει κοινωνικά ζητήματα και στέλνει κάποια μηνύματα;
Ναι, μιλά το βιβλίο για κοινωνικά ζητήματα ζητήματα. Μηνύματα δεν περνάω, δεν κάνω στρατευμένη τέχνη. Όποιος διαβάζει τα βιβλία μου θέλω να καταλαβαίνει, ό,τι μπορεί να καταλάβει. Και ο καθένας ίσως καταλάβει διαφορετικά πράγματα. Εγώ αυτό που θέλω μέσα από τα εφηβικά μυθιστορήματα είναι να μπορέσουν να καταλάβουν λίγο καλύτερα οι έφηβοι τους γονείς τους και οι γονείς τους εφήβους.
Θεωρείτε πως η καραντίνα έφερε τον κόσμο πιο κοντά στα βιβλία;
Η καραντίνα ευνόησε το βιβλίο σίγουρα στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα αυτό δεν μπορώ να το ξέρω γιατί λείπω 6,5 χρόνια. Είχα δει εικόνες από “ουρές κόσμου” σε βιβλιοπωλεία όταν είχαν ανοίξει μετά το μεγάλο κλείσιμο (lockdown), κάτι που με είχε κάνει να αναθαρρήσω. Στην Ελλάδα υπάρχει το αντικειμενικό πρόβλημα ότι έχουμε πολύ λίγο κόσμο που διαβάζει λογοτεχνία.
Και πού το αποδίδετε αυτό;
Στο ότι εδώ και πάρα πολλές δεκαετίες έχουν περάσει λάθος πρότυπα στον Έλληνα. Δηλαδή εδώ και 40 χρόνια υπάρχει η νοοτροπία ότι για να διασκεδάσεις, για να περάσεις καλά πρέπει να βγεις (σε ένα κέντρο διασκέδασης) και να τα.. κάψεις. Για παράδειγμα εγώ που είχα την τύχη να έχω πολλούς καλούς φιλολόγους, ήταν τόσο περιχαρακωμένα τα πράγματα, αυστηρά, μέσα σε συγκεκριμένα κείμενα που έπρεπε να μας διδάξουν και δεν μπορούσαν να ξεφύγουν από αυτό. Τα κείμενα αυτά της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ήταν προφανώς παλιά και.. βαριόμασταν απίστευτα. Υπάρχουν τόσοι καλοί Έλληνες συγγραφείς, που εάν αφεθούν ελεύθερα οι φιλόλογοι, θα μπορούσαν να διδάσκουν υπέροχα κείμενα και τα παιδιά να νοιώσουν ότι τα αφορούν, έτσι το μάθημα θα γίνονταν αλλιώς. Όσο υπάρχει αυστηρός έλεγχος για το τι μπορεί να κάνει ο καθένας τα πράγματα γίνονται πνιγηρά. Και το παιδί το αντιλαμβάνεται αυτό αρνητικά. Του βγάζει μια ξινίλα η λογοτεχνία. Και όταν συμβαίνει αυτό από νεαρή ηλικία, μετά η ξινίλα αυτή θα μείνει.
Μα και οι Πανελλαδικές εξετάσεις ως μέρος του εκπαιδευτικού συστήματος δεν φαίνεται να βοηθούν την κριτική σκέψη που θα έπρεπε να καλλιεργείται ως εφόδιο στα παιδιά…
Εγώ εδώ και πάρα πολλά χρόνια, υποστηρίζω ότι οι πανελλήνιες θα έπρεπε να καταργηθούν. Μια λογική θα ήταν να καταργηθούν τελείως και η άλλη να υπάρχει εκτός από τις πανελλήνιες ένας εναλλακτικός τρόπος ώστε τα παιδιά να συνεχίζουν τις σπουδές. Για παράδειγμα εδώ στην Αυστραλία εάν δεν μπεις στις αντίστοιχες πανελλήνιες, μπορεί να γραφτείς σε κάποια σχολή σαν τα ΤΕΙ ( και δεν εννοώ βέβαια να εγγράφεσαι στα ΤΕΙ ως προθάλαμο για τα ΑΕΙ), απλώς δείχνω το παράδειγμα για το αυστραλιανό σύστημα. Σε αυτές τις σχολές λοιπόν που μοιάζουν περίπου με τα ΤΕΙ όπου εάν εγγραφείς,μετά από έναν χρόνο, ανάλογα με τις επιδόσεις σου, μπορείς να μπεις στο πανεπιστήμιο. Θέλω να πω ότι η λογική δεν μπορεί να είναι “ή πετυχαίνω στις Πανελλήνιες ή χάνεται ο κόσμος”. Και το γεγονός ότι πιέζονται τόσο πολύ οι έφηβοι σε όλα τα τρυφερά χρόνια της εφηβείας, με τις πανελλήνιες από 15 χρονών, όλο αυτό το άγχος, όλη αυτή η συμπίεση θα ακολουθηθεί από μια… αποσυμπίεση που συμβαίνει όταν μπαίνεις στο Πανεπιστήμιο…Με λίγα λόγια, το Ελληνικό Εκπαιδευτικό σύστημα δημιουργεί δυστυχισμένους ανθρώπους. Αυτή είναι η ουσία. Μας ενδιαφέρει να σταματήσουμε να δημιουργούμε δυστυχισμένους ανθρώπους; Αν μας ενδιαφέρει πρέπει να αλλάξει άρδην το εκπαιδευτικό σύστημα. Πώς είναι δυνατόν να αλλάξει άρδην το εκπαιδευτικό σύστημα όταν έχουμε αυτούς τους πολιτικούς που έλεγα νωρίτερα οι οποίοι το μόνο που τους νοιάζει είναι να σε “βάλουν στο κουτάκι” και επίσης το μόνο που τους νοιάζει είναι καταργήσει ο ένας όλες τις αλλαγές που έφερε ο προηγούμενος στην εκπαίδευση;
Επόμενα συγγραφικά σχέδια;
Για μένα το γράψιμο είναι μεν πολύ σκληρή δουλειά αλλά μου δίνει ζωή. Με κάνει πάρα πολύ ευτυχισμένο. Φέτος θα έχω την ευτυχία να έρθω για 2,5 μήνες διακοπές στα Χανιά, μετά από τρία χρόνια που δεν μπορούσαμε να έρθουμε λόγω covid, καθώς ήταν κλειστά τα σύνορα.
Έτσι το Καλοκαίρι και το Φθινόπωρο που θα είμαι για διακοπές στην Ελλάδα, εγώ πάλι θα γράφω, γιατί αυτό με κάνει ευτυχισμένο. Οπότε άλλα δύο βιβλία μου πρόκειται να κυκλοφορήσουν φέτος, ένα ενήλικο μυθιστόρημα το Φθινόπωρο και ένα παιδικό βιβλίο στο τέλος του χρόνου.
Σκέφτεστε το ενδεχόμενο της επιστροφής στην γενέθλια γη;
Αυτή είναι μια πολύ δύσκολη ερώτηση που την κάνω κι εγώ τακτικά στον εαυτό μου. Για να επιστρέψω άμεσα το βρίσκω πάρα πολύ δύσκολο. Εδικά όταν έχεις οικογένεια και έχεις στήσει την ζωή σου από την αρχή σε μια άλλη ήπειρο, κάτι που έχει τρομακτικές δυσκολίες. Βέβαια στο εξωτερικό δεν υπάρχει το χάος που υπάρχει σε επίπεδο υπηρεσιών στην Ελλάδα, υπηρεσίες που σε βοηθάνε τα πάντα εάν κι εσύ είσαι διατεθειμένος να βάλεις τον κόπο. Οποτε μετά δεν είναι εύκολο να μεταφέρεις τα παιδιά σου και την γυναίκα σου κάθε λίγο και λιγάκι σε άλλη χώρα. Όμως σε βάθος χρόνου προφανώς αυτός είναι ο στόχος μου. Θα ήθελα πάρα πολύ να γυρίσω και να ζήσω στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στα Χανιά όπου είναι το ωραιότερο μέρος στην γη.
