Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι POLYPODIUM vulgare (Πολυπόδιο το κοινό). Ανήκει στην οικογένεια των Πολυποδιϊδών. Το συναντούμε με τις κοινές ονομασίες Πολυπόδι ή δενδροφθείρι.
Φύεται σε όλη την Ευρώπη και στις εύκρατες χώρες του βορείου ημισφαιρίου. Το συναντούμε σε σκιαζόμενους βράχους, στη βάση των τοίχων και των κορμών των δένδρων. Είναι πτερυδόφυτο και κοσμητικό. Πολύ κοινή φτέρη με φύλλα πτεροειδή. Φυτό μάλλον αειθαλές, με ποικίλο μέγεθος. Το ύψος του κυμαίνεται από 5 έως 35 εκατοστά. Ρίζωμα έρπον, παχύ, σκεπασμένο από καστανά λέπια. Το ρίζωμα του φυτού είναι βρώσιμο.
Ιστορικά στοιχεία
Η ονομασία του βοτάνου οφείλεται στο σχήμα των φύλλων του φυτού που περιλαμβάνει πολλά ζεύγη φύλλων μπορούν να φτάσουν σε αριθμό από 8 έως 18 και μοιάζουν με πόδια.
Από την αρχαιότητα το βότανο χρησιμοποιήθηκε ως καθαρτικό. Στις βόρειες χώρες η ανάπτυξη του βοτάνου στις ρίζες των δρυών δημιούργησε την εντύπωση στους Δρυίδες ότι πρέπει να διαθέτουν ειδικές θεραπευτικές ικανότητες.
Το πολυπόδιο στην Ελλάδα μνημονεύεται για πρώτη φορά από τον Θεόφραστο.
Στην ευρωπαϊκή λαϊκή ιατρική χρησιμοποιήθηκε παραδοσιακά για την θεραπεία της ηπατίτιδας και του ίκτερου. Το χρησιμοποιούσαν και σε περιπτώσεις απώλειας της όρεξης.
Ο Gerard αναφέρει ότι ο Διοσκουρίδης έγραψε ότι η ρίζα του βοτάνου είναι πολύ καλή για τις αρθρώσεις και για τους ερεθισμούς ανάμεσα στα δάκτυλα.
Ο Culpepper αναφέρει ότι το βότανο είναι ήπιο και χρήσιμο καθαρτικό, δρα αργά και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ζωμούς μαζί με τεύτλα, μαϊντανό, μολόχα, τζίντζερ, μάραθο ή γλυκάνισο.
Συστατικά – χαρακτήρας
Το ρίζωμα του φυτού είναι πολύ γλυκό. Περιέχει ρητινώδη ουσία, ένα αιθέριο έλαιο, τανίνη και σακχαρούχες βλέννες. Η ρίζα έχει μία μοναδική , μάλλον δυσάρεστη οσμή και μια γλυκιά γεύση στην αρχή, η οποία στη συνέχεια προκαλεί ναυτία. Η ρίζα περιέχει 15,5% σακχαρόζη και 4,8% γλυκόζη.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται η ρίζα του φυτού. Τα φύλλα μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν διότι έχουν τις ίδιες θεραπευτικές ιδιότητες αλλά πολύ λιγότερο δραστικές. Το βότανο συλλέγεται Μάρτιο και Απρίλιο είναι όμως προτιμότερο να συλλέγεται τους φθινοπωρινούς μήνες (Σεπτέμβριο, Οκτώβριο ή και Νοέμβριο σε ψυχρότερα κλίματα). Οι ρίζες πλένονται και αποξηραίνονται. Μπορούν να γίνουν και σκόνη.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το βότανο δρα ως ανθελμινθικό, χολαγωγό, διουρητικό, αντιβηχικό, αναπνευστικό, τονωτικό και καθαρτικό.
Η χρήση του συμβάλλει στην εξαγωγή παρασίτων από το έντερο. Αυξάνει την παραγωγή της χολής και την απόρριψη της από το σώμα. Καταπραΰνει, λιπαίνει και μαλακώνει τους ερεθισμένους ιστούς και ειδικά της βλεννογόνες μεμβράνες. Αυξάνει την διούρηση, καθαρίζει το φλέμα από το στήθος προκαλώντας βήχα. Ανακουφίζει σε αναπνευστικές παθήσεις. Είναι δραστικό καθαρτικό που προκαλεί την υδαρή εκκένωση των εντέρων. Βελτιώνει την γενική υγεία τονώνοντας τον οργανισμό.
Το αφέψημα των ριζών χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της πλευρίτιδας, της κνίδωσης, του πονόλαιμου και των πόνων στο στομάχι και ως ένα ήπιο καθαρτικό για τα παιδιά.
Το αφέψημα όλου του φυτού απομακρύνει τα παράσιτα του εντέρου.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως αφέψημα. Βράζουμε ένα κομμάτι της ρίζας ή ένα κουταλάκι κοφτό σκόνη σε ένα φλιτζάνι του τσαγιού νερό για 10 λεπτά. Άμα βράσει το πίνουμε κρύο και νηστικοί, ένα φλιτζάνι κάθε πρωί.
Προφυλάξεις
Αν και δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποδεικνύουν ότι το βότανο περιέχει τοξικές ουσίες, είναι γνωστό όμως ότι αρκετά ήδη φτέρης περιέχουν καρκινογόνες ουσίες και για τον λόγο αυτό συνιστάται κάποια προσοχή. Επίσης πολλά είδη φτέρης περιέχουν θειαμινάση, ένα ένζυμο το οποίο μειώνει τα επίπεδα των βιταμινών Β. Αν βέβαια προσθέσουμε στην διατροφή μας τροφή πλούσια σε βιταμίνες Β μειώνουμε την απώλεια σημαντικά. Επιπροσθέτως πρέπει να γνωρίζουμε ότι το βράσιμο του βοτάνου ή η αποξήρανση του και η χρήση του στη συνέχεια εξουδετερώνει την δράση της θειαμινάσης. Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται εξωτερικά, καθώς μπορεί να προκαλέσει δερματικά εξανθήματα
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
