• «Ας μη καταθέτουμε τα όπλα, κι ας ζούμε σε χαλεπούς καιρούς. Ακόμη χρειάζεται να καταγγέλλουμε την αδικία και να την αντιπαλεύουμε. Ο κόσμος δεν θα γίνει καλύτερος από μόνος του» [Έρικ Χομπσμπάουμ (1917-2012), ιστορικός, στο έργο “Συναρπαστικά Χρόνια”, 2002)
ΣΙΓΟΥΡΑ η ποίηση δεν δημιουργεί ιστορικά γεγονότα∙ ίσως μόνο να τα προμαντεύει και να μας προειδοποιεί. Ή, να τα εξυμνεί εκ των υστέρων. Οι ποιητές, κατά πως τα λέει κι ο Ελύτης, είναι «εξόριστοι» των αιώνων τους και προσπαθούν να δώσουν μόνο χρησμούς με τους στίχους τους. Συνήθως οιονοσκοπώντας τους καιρούς προβλέπουν καταστροφές, ή ψάλλουν ιερεμιάδες πάνω στα ερείπια ενός κόσμου -του γκρεμισμένου κόσμου μας, όπως ο σημερινός. Oι ευτυχισμένες εποχές είναι ασύμβατες με την ποίηση.
ΝΟΜΙΖΩ πως οι περισσοτεροι συμφωνούμε πως όποιος σέβεται την εξέγερση του Πολυτεχνείου, αποστασιοποιείται από τον τρόπο που σήμερα τιμάται η επέτειός του. Πρώτα επειδή είναι “καπελωμένη” από κόμματα που διαγκωνίζονται να το οικειοποιηθούν-ενώ αυτό ήταν εκ του λαού και δια το λαό. Δεύτερο, αν ξυπνούσαν οι νεκροί του Πολυτεχνείου, 49 χρόνια μετά τη θυσία τους, βλέποντας τις νέες γενιές στις καφετέριες και στους δρόμους αδέσποτους να περιφέρονται, θα επέστρεφαν γρήγορα στους τάφους τους!
ΤΟ ΟΤΙ οι νεκροί καθαγιάστηκαν και πέρασαν στο πάνθεον των ηρώων ήταν μοιραίο, μετά από τέτοιες νύχτες (15 και 16 Νοε. Προς 17 του 1973). Το θεμα όμως είναι γιατί να συνεχίζονται τέτοιες ανούσιες γιορτές στις μέρες μας. Ο καθένας από αυτους που συμμετέχουν στους εορτασμούς δίνει το δικό του νόημα, αναζητά μάταια, με το δικό του τρόπο, την προέκταση των γεγονότων αυτών στις μέρες μας…
ΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ ανέκαθεν δίνουν το δικό τους στίγμα στα γεγονότα, όπως χαράσσονται την ίδια μέρα ή λίγο αργότερα, στις ψυχές τους. Δεν ζούμε μόνο τη ζωή μας, ζούμε και την εποχή μας και γι αυτό ο πρώτος λόγος ανήκει στην ποίηση:
– Η ΦΩΝΗ που μας συγκλόνιζε:
Ο εκφωνητής
“Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τη φωνή σου
γενναίο παιδί:
Εδώ Πολυτεχνείο! Εδώ Πολυτεχνείο!
Σας μιλάει ο σταθμός των ελεύθερων αγωνιζόμενων φοιτητών
των ελεύθερων αγωνιζόμενων Ελλήνων!”
Είχες βραχνιάσει να μιλάς με τις ώρες
μα πιο πολύ ήταν το πάθος που ράγιζε
το πυρωμένο μέταλλο της φωνής σου
γεμίζοντας τους αιθέρες μ’ ανατριχίλες και δάκρυα.
Κι ο πλανταγμένος λαός συσπειρωμένος
μισός στους δρόμους και μισός στα σπίτια
ρουφούσε λαίμαργα το τραύλισμα της λευτεριάς
που σπαρταρούσε μέσα στο στήθος σου
κι αγωνιούσε και παθαίνονταν κι έκανε
προσευχές, Χριστέ μου, να μη σωπάσεις.
Γιατί χρόνια και χρόνια σ’ αυτό τον τόπο
είναι στη μοίρα του ν’ ακούει αυτό το τραύλισμα
που δεν προφταίνει να γίνει φωνή
που δεν προφταίνει να γίνει φθόγγος
και μουσική αναστάσιμη.
Γιατί χρόνια και χρόνια
στην κρίσιμη στιγμή
τα δολερά χέρια των τυράννων
υπογράφουν το διάταγμα της σιγής σου.” [9 Νοέμβρη 1973] (1)
-ΟΙ ΜΕΡΕΣ και τα παιδια της εξέγερσης:
Οι τρεις μέρες:
«Ήταν του “αύριο” η γενιά/δεκαοχτώ, δεκαεννιά
ήταν χιλιάδες τα παιδιά/και τρία τα μερόνυχτα.
Την πρώτη μέρα τραγουδούν/την πρώτη νύχτα μας καλούν
την πρώτη μέρα η λευτεριά/γραμμένη λέξη με μπογιά
Τη δεύτερη τη μέρα τους/τη μάνα, τον πατέρα τους
καμώνονται πως τους ξεχνούν/κι όλη τη νύχτα τραγουδούν
Την τρίτη τη φαρμακερή/φωνή λαλεί απ’ το πρωί
το όνειρο να μη χαθεί/κι η ιστορία να γραφετεί
Ήταν του σήμερα η γενιά/παιδιά με ανοιχτή καρδιά
τα σημαδέψαν στα τυφλά/και σκότωσαν τη λευτεριά» (2)
-ΤΟ ΜΕΣΟΔΙΑΣΤΗΜΑ μέχρι την αποκατάσταση της δημοκρατίας:
Ο επελθών θάνατος…
«Κι οι μυγδαλιές δεν άνθισαν/-πληγές πυώδεις τα μπουμπούκια τους-
στης άνοιξης το σώμα.
Εκείνα τα παιδιά του Μεσονιόβρη,/Ποιος τα θυμάται τώρα;
Κείτονται σάρκες, κόκκαλα στο χώμα
Χωρίς λιβάνι και ταφή/χωρίς καν μοιριολόϊ…
Κι η μάνα γης δεν τα φιλεί/Κι η μάνα τους δεν τα χαίδεύει
Μόνο τα δέντρα του καιρού/τα σώματά τους σκιάζουν
… Οι μυγδαλιές δεν άνθισαν εφέτος/ Κι όμως 17 Φλεβάρη σήμερα-
Τρεις μήνες…,/ Τρεις μήνες χωρίς,
κι όλοι σιωπούν, κι όλα σιγούν
Αλλάζουν οι καιροί τις συνειδήσεις;/Και η οργή;
πόσο μας λείπει η οργή;» (5/2/1974) (3)
ΕΠΙΛΟΓΙΚΑ:
Αντί στεφάνου
«Ποια απάντηση, ποιος χτύπος στο κοιμισμένο στήθος σου αγόρι
γαζωμένο από τις σύγχρονες μηχανές σε σχήμα χελιδονιού
άγγελε με χλωρή γενειάδα κάτω από τις ερπύστριες
συνείδηση βαμμένη στον τοίχο και στις πέτρες
σώπασες τ’ όνομά σου μες στη βοή της λάσπης
περιστέρι μπροστά στα ηλεκτροφόρα σύρματα
με το σύνθημα της δικαιοσύνης στο χώμα.
Με το τραγούδι χαιρετίζω όσους μοχθούν
για τη ζωή, όχι στο χαμό της
για την τροφή, όχι τη στέρηση της
για τη γνώση, με τη γνώση
ενάντια στις αριθμομηχανές των κρεάτων
ενάντια στον οργασμό της κατανάλωσης
ενάντια στις τρομερές λυχνίες της δισχιλιετηρίδας.
Θα ‘ρθει ένας κόσμος χλόης αγόρι
και θα δουλεύουμε στη μοιρασιά των λουλουδιών.» (4)
ΟΙ ΝΕΟΙ του Πολυτεχνείου ήταν ενωμένοι, έστω κι αν προέρχονταν από διαφορετικούς ιδεολογικούς και κοινωνικούς χώρους. Είχαν κοινά συνθήματα, ξεκάθαρες απόψεις και πάλευαν ανιδιοτελώς για την αποτίναξη της χούντας. Ο κίνδυνος της ζωής τους λειτουργούσε ως εγγύηση της καθαρότητας της σκέψης τους. Γι αυτό και δεν θα ανέχονταν κανένα “κομματικό καπέλωμα” εκ των υστέρων… Οι αγώνες τους για “Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία” παραμένουν διαχρονικά ίδιοι και μας αφορούν πάντα όλους. (11-11-22)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Λουκάς ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, Από τη συλλογή Αναδρομή, εκδ. Καστανιώτη, 1978.
-(2) Κωστούλα ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ, “Το Χρονικό των τριών ημερών”: Κλασικό και πρώτο έργο για το Πολυτεχνείο του 1973. (Στο τέλος καταγράφονται 13 ποιήματα/τραγούδια/εμβατήρια-ένα από αυτά και το παραπάνω- που συμπλήρωσαν το κενό ανάμεσα στο γεγονός και την αποκατάσταση της δημοκρατίας)
-(3) Στ.Γ. ΚΛΩΡΗΣ, “Ο Επελθών θάνατος” (από συλλογή ανέκδοτων ποιημάτων, 5-2-1974)
-(4) Κοραλία ΘΕΟΤΟΚΑ-Από την ενότητα «Κατάλοιπα ποιήματα» στον τόμο Τα κείμενα της- Τα κείμενα για το έργο της, Βιβλιοπωλείο της «Εστίας», 1977.
