Iστορικά, πολιτικά, κοινωνιολογικά, ανθρωπολογικά στοιχεία του 20ου αιώνα εµπεριέχονται στο αρχείο των “Φυλακών Καλαµίου” που πλέον είναι διαθέσιµο στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης.
Στη χθεσινή παρουσίαση των “Αρχείων” επεξηγήθηκε ο τρόπος χρήσης τους, οι περιορισµοί που υπάρχουν λόγω ευαίσθητων προσωπικών δεδοµένων, τα περιεχόµενα του και οι χρονικές περίοδοι που καλύπτει αλλά και η αξία του για τους ιστορικούς ερευνητές και όχι µόνο.
Αρχικά η υπάλληλος του Ιστορικού Αρχείου κα Μαρία Αγαθού παρουσίασε το περιεχόµενο του αρχείου: Βιβλία καταδίκων και υποδίκων, ποινολόγια, βιβλία πρωτοκόλλου αλληλογραφίας, βιβλία ηµεροµισθίων, ηθικού ελέγχου κρατουµένων, ηµερήσιων διαταγών, ευρετήρια, ατοµικοί φάκελοι καταδίκων και υποδίκων. Η ίδια επισήµανε πως το κύριο µέρος του αρχείου αφορά την περίοδο 1948-1971, ωστόσο υπάρχουν και βιβλία από την περίοδο της Κρητικής πολιτείας και µεταγενέστερα.
Στην πορεία των αρχείων µετά το κλείσιµο της φυλακής το 1971 και στην “εξαφάνιση” τους για δεκαετίες µέχρι την εύρεση τους στην Αλικαρνασσό αναφέρθηκε η ιστορικός Κάρµεν Βουρβαχάκη στη διαδικτυακή της παρουσία που µίλησε και για τη συζήτηση για τα αρχεία τόσο σε τοπικό όσο και ενδοϋπηρεσιακό επίπεδο.
Λεπτοµέρειες για το αρχείο έδωσε ο κ. Κώστας Φουρναράκης προϊστάµενος του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης, ευχαριστώντας τον πρώην διευθυντή του καταστήµατος κράτησης “Κρήτη 1” κ. Γιώργο Κονταξάκη για τη συµβολή του ώστε το αρχείο να καταλήξει στον φυσικό του αποδέκτη το “Ιστορικό Αρχείο Κρήτης”.
Σε µια παρουσίαση της ιστορίας του µνηµείου από την πρώτη ηµέρα που λειτούργησε ως φυλακή µέχρι το Φεβρουάριο του 1971 προχώρησε η εκπαιδευτικός κα Ειρήνη Καλαϊτζάκη που έχει πρωτοστατήσει στις προσπάθειες για τη διάσωση του Ιτζεδίν αλλά και την εύρεση του αρχείου του. Η κα Καλαϊτζάκη µίλησε για µια «µεγάλη περιπέτεια του φρουρίου καθώς από όταν έκλεισε ως φυλακή, πέρασε στο Πολεµικό Ναυτικό και από το 2007 στην Κτηµατική Υπηρεσία του ∆ηµοσίου, την ΕΤΑ∆ και µέχρι σήµερα και παρουσιάζει µια εικόνα εγκατάλειψης»
Η κα Καλαϊτζάκη τόνισε πως είναι θετικό που το “Ιτζεδίν” έχει περάσει στον ∆ήµο Χανίων γιατί «στα “γρανάζια” της ΕΤΑ∆ όπως γνωρίζουµε υπήρχαν πολύ σκληρές προϋποθέσεις για την αξιοποίηση του».
Στους χαιρετισµούς η περιφερειακή σύµβουλος κα Σοφία Μαλανδράκη – Κρασουδάκη υπογράµµισε την ανάγκη «όλη αυτή η γνώση και η εµπειρία να µεταφέρεται στο κοινό» ενώ ο περιφερειακός σύµβουλος Αλέκος Μαρινάκης είπε πως «το φρούριο “Ιτζεδιν”, είναι κοµµάτι της ταραγµένης ιστορίας µας. Είναι θετικό που µετά από αγώνες δεκαετιών πέρασε στον ∆ήµο και τώρα ξεκινάει η µάχη της αποκατάστασης, δεν πρέπει να το δούµε εµπορικό κέντρο ή πολυκατάστηµα».
Ο κ. Μαρινάκης αναφέρθηκε και στο αρχείο του ΚΚΕ µε µαρτυρίες και υλικό από το “Ιτζεδίν” το οποίο όπως είπε θα µπορούσε να δοθεί για αξιοποίηση.
«Με το Ιστορικό αρχείο καταφέραµε να συνεργαστούµε και να φέρουµε αποτέλεσµα» δήλωσε ο κ. Γιώργος Κονταξάκης, πρώην διευθυντής του καταστήµατος κράτησης “Κρήτη 1”.
