Πέμπτη, 23 Ιανουαρίου, 2025

Η πορεία των ελληνικών επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια της κρίσης

64pp_40Η μείωση των μισθών, η επιβολή φόρων και η αύξηση της ανεργίας, έχουν αλλάξει σε μεγάλο βαθμό τις καταναλωτικές συνήθειες του μέσου Ελληνα πολίτη, πράγμα που καθορίζει τη λειτουργία και τις επιδόσεις των επιχειρήσεων.
Οπως φαίνεται στον Πίνακα 1 ο κύκλος εργασιών των εμπορικών επιχειρήσεων που λειτουργούν με μορφή Α.Ε. και Ε.Π.Ε. μειώθηκε κατά 33,5% την περίοδο 2007 – 2012. Την ίδια περίοδο τα κέρδη παρουσίασαν μία συνεχή μείωση με τις επιχειρήσεις να καταγράφουν ζημίες την τελευταία τριετία.
Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στην περίπτωση των Ο.Ε. – Ε.Ε. και ατομικών επιχειρήσεων. Σύμφωνα με δειγματοληπτική έρευνα που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών (ΙΝ.ΕΜ.Υ) της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ελληνικού Εμπορίου (Ε.Σ.Ε.Ε.) προκύπτει ότι σχεδόν το 75% των επιχειρήσεων αυτών δήλωσαν μείωση πάνω από 10% στην περίπτωση των πωλήσεων (75,2% στην περίπτωση των κερδών), 11,2% δήλωσε μείωση της τάξης του 5 – 10% (12,7% στην περίπτωση των κερδών) και 9.1% δήλωσε στασιμότητα (8,5% στην περίπτωση των κερδών) το 2012.
Σύμφωνα με την πλέον πρόσφατη έκθεση του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (Ι.Ο.Β.Ε.), ο δείκτης όγκου του λιανικού εμπορίου περιορίστηκε εκ νέου κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2013, σημειώνοντας ωστόσο μικρή επιβράδυνση της πτώσης του (βλ. τριμηνιαία έκθεση, Ιανουάριος 2014). Ο γενικός δείκτης υποχώρησε κατά 9,2% σε συνέχεια μείωσης κατά -12,1% πρόπερσι, ενώ συνολικά ο δείκτης έχει μειωθεί κατά περίπου 32% σε σχέση με το 2005. Ο κλάδος με τη μεγαλύτερη πτώση κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2013 είναι αυτός των φαρμακευτικών – καλλυντικών (-13,3%) ενώ στον αντίποδα βρίσκεται ο κλάδος των βιβλίων – χαρτικών (-0,7%). Παρόμοια είναι η εικόνα και στο χονδρικό εμπόριο, που ο δείκτης όγκου περιορίστηκε κατά 11,5% το πρώτο εννεάμηνο του 2013 (έναντι 14,1% την αντίστοιχη περίοδο του 2012). Οπως επισημαίνει η έκθεση του Ι.Ο.Β.Ε. ο δείκτης βρίσκεται πλέον στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας οκταετίας έχοντας σημειώσει κάμψη κατά περίπου 22% σε σχέση με το 2005 (έτος βάσης). Τέλος, στην περίπτωση των υπηρεσιών, 12 από τους 14 κλάδους κατέγραψαν σημαντικές απώλειες κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2013 σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2012. Η μεγαλύτερη μείωση στον κύκλο εργασιών κατεγράφη στους κλάδους «άλλων επαγγελματικών, επιστημονικών και τεχνικών δραστηριοτήτων» (-25,4%), «δραστηριοτήτων επεξεργασίας δεδομένων και δραστηριοτήτων παροχής πληροφόρησης» (-22,0%) και «διαφήμισης, έρευνας αγοράς και δημοσκοπήσεων κοινής γνώμης» (-20,7%). Από την άλλη πλευρά, θετικά κινήθηκαν ο κλάδος «υπηρεσιών νομικών, λογιστικών δραστηριοτήτων και δραστηριοτήτων παροχής συμβουλών διαχείρισης» (+7,7%) και «υπηρεσίες δραστηριοτήτων σχετικές με την απασχόληση» (+7,5%).
Τέλος, όσον αφορά τα αποτελέσματα των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων που είναι εισηγμένες στο Χ.Α., οι πωλήσεις μειώθηκαν κατά 7,5%, τα μικτά κέρδη κατά 11,0% και τα καθαρά κέρδη προ φόρων κατά 52,2% το εννεάμηνο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2013 (βλ. έκθεση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2013).

Απαιτήσεις – Γραμμάτια – Επιταγές
Ο Πίνακας 2 παρουσιάζει τον μέσο όρο είσπραξης απαιτήσεων, γραμματίων και επιταγών για την περίοδο 2007 – 2012. Τόσο στο χονδρικό όσο και στο λιανικό εμπόριο παρατηρείται μία μείωση στη μέση διάρκεια είσπραξης των πωλήσεων, υποδηλώνοντας μία σκλήρυνση της πιστωτικής πολιτικής προς αποφυγή επισφαλειών. Αντίθετα, ο κλάδος των αυτοκινήτων – ανταλλακτικών κατέγραψε μια σημαντική διεύρυνση της μέσης διάρκειας είσπραξης από 78 σε 116 ημέρες.
Οπως φαίνεται στον Πίνακα 3, τόσο ο αριθμός των τεμαχίων όσο και η αξία των ακάλυπτων επιταγών και των απλήρωτων συναλλαγματικών μειώθηκαν σημαντικά κατά το πρώτο τρίμηνο του 2014 σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο των προηγούμενων ετών. Βέβαια, αξίζει να αναφερθεί ότι η αξία των ακάλυπτων επιταγών είχε φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ τα προηγούμενα έτη, ξεπερνώντας τα 2 δισ. ευρώ ετησίως την περίοδο 2009 – 2011. Ενας ακόμα παράγοντας για τη μείωση των ακάλυπτων επιταγών είναι η σημαντική κάμψη της χρήσης των επιταγών. Πιο συγκεκριμένα, όπως αναφέρει η έκθεση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το 2013, ο αριθμός και η αξία των επιταγών στο τέλος του 2012 είχαν μειωθεί περίπου κατά το ήμισυ σε σχέση με το 2007, γεγονός το οποίο αποδίδεται στους ακόλουθους τρείς παράγοντες: (α) Προτίμηση μεταξύ των συναλλασσομένων για χρήση μετρητών, (β) αυστηρότερα κριτήρια χορήγησης μπλοκ επιταγών από τις τράπεζες, (γ) μακροχρόνια και διεθνή τάση περιορισμού της χρήσης των επιταγών ως συναλλακτικού μέσου λόγω υψηλού κόστους διαχείρισης.
Η επιδείνωση της χρηματοοικονομικής κατάστασης των επιχειρήσεων και η αύξηση του πιστωτικού κινδύνου καταγράφεται ξεκάθαρα και από την τάση του δείκτη δανείων σε καθυστέρηση ως προς το σύνολο των δανείων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο εν λόγω δείκτης για τα επιχειρηματικά δάνεια ανήλθε σε 31,2% στο τέλος Σεπτεμβρίου 2013 από μόλις 4,3% τον Δεκέμβριο του 2008 (βλέπε Πίνακα 4).

Μικρομεσαίες επιχειρήσεις
Είναι γνωστό ότι οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (0 – 250 απασχολούμενοι) αποτελούν τη ραχοκοκκαλιά της ελληνικής οικονομίας καθώς αντιπροσωπεύουν το 99,91% των επιχειρήσεων (το αντίστοιχο νούμερο για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις που απασχολούν μέχρι 50 άτομα είναι 99,32%). Επίσης, απασχολούν το 85,77% του εργατικού δυναμικού των ελληνικών επιχειρήσεων (το αντίστοιχο νούμερο για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις ειναι 69,14%).
Για τον λόγο αυτό, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η έρευνα του Ινστιτούτου Μικρών Επιχειρήσεων της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας – Ι.Μ.Ε. Γ.Σ.Ε.Β.Ε.Ε. (σε συνεργασία με την εταιρία MARC AE) που έγινε σε πανελλαδικό δείγμα 1.201 πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων στο διάστημα 21 – 28 Ιανουαρίου 2013. Τα κυριότερα αποτέλεσματα της μελέτης μπορούν να συνοψισθούν ως εξής: (α) Το 81,1 % των επιχειρήσεων σημείωσε μείωση στον κύκλο εργασιών κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012, (β) μόνο το 5,7% αύξησε την επενδυτική δαπάνη, (γ) μόλις το 18,7% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι η επιχείρηση είχε κέρδη το 2012, (δ) 60% των επιχειρήσεων δήλωσε ότι κατά το β’ εξάμηνο του 2012 πραγματοποίησε τόσο μείωση ωρών εργασίας, όσο και μείωση αποδοχών, (ε) Το 33,8% των επιχειρήσεων έχει καθυστερημένες οφειλές σε προμηθευτές, (στ) στο 80,9% των επιχειρήσεων έγινε χρήση χρημάτων από προσωπικές καταθέσεις προκειμένου να καλυφθούν ανάγκες της επιχείρησης, (η) πιθανά λουκέτα επιχειρήσεων που βρίσκονται στο “κόκκινο” ενδέχεται να επιφέρουν απώλειες 195.000 θέσεων συνολικής απασχόλησης, (θ) περίπου οι μισοί ερωτηθέντες (44,9% τον Ιανουάριο του 2013 και 54,3% τον Ιανουάριο του 2012) πιστεύουν ότι η Ελλάδα δεν θα αποφύγει τη χρεωκοπία ενώ 1 στους 4 ερωτηθέντες (ποσοστό 23,9% επί του συνόλου) πιστεύει ότι η ανάκαμψη στην αγορά θα έρθει μετά το 2020!
Μία άλλη ενδιαφέρουσα έρευνα διεξάγεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (Ε.Κ.Τ.) και αφορά την πρόσβαση των ΜΜΕ στις πηγές χρηματοδότησης. Σύμφωνα με την μελέτη της Ε.Κ.Τ. οι ελληνικές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν παραδοσιακά έντονους περιορισμούς ως προς τη διαθεσιμότητα τραπεζικών πιστώσεων, αναδεικνύοντάς το ως το πιο σημαντικό τους πρόβλημα (βλέπε Πίνακα 5).

Οι επιχειρήσεις στην Κρήτη
Οι 272 εμπορικές Α.Ε. και Ε.Π.Ε. που είχαν έδρα την Κρήτη κατά το 2012 αντιστοιχούν στο 4,1% του συνόλου της χώρας, κατατάσσοντας την περιφέρεια Κρήτης στην 3η θέση (το 57,5% των επιχειρήσεων έχουν έδρα την Αττική και ακουλουθεί η Κεντρική  Μακεδονία με 14,8%). Ο Πίνακας 6 παρουσιάζει επιλεγμένα χρηματοοικονομικά στοιχεία σχετικά με την πορεία των Κρητικών επιχειρήσεων σε σχέση με το σύνολο της χώρας για την περίοδο 2007 – 2012. Τα καθαρά κέρδη των επιχειρήσεων της Κρήτης μειώνονται συνεχώς από το 2008 και μετά με την μέση ετήσια μεταβολή για την περίοδο 2007 – 2012 να ανέρχεται σε -104,8% (Σύνολο χώρας: -133,2%). Αναφορικά με τη ρευστότητα, οι Κρητικές επιχειρήσεις βρίσκονται κοντά στο μέσο όρο του συνόλου των ελληνικών επιχειρήσεων χωρίς να παρουσιάζεται κάποια ιδιαίτερη επιδείνωση. Απεναντίας, το 2012 τόσο ο δείκτης άμεσης ρευστότητας όσο και ο δείκτης χρηματικής ρευστότητας εμφανίζονται βελτιωμένοι σε σχέση με το 2007.
Οι επιχειρήσεις στην Κρήτη ακολούθησαν πιο σφιχτή πιστωτική πολιτική με τη μέση διάρκεια είσπραξής των πωλήσεων να μειώνεται από 115 ημέρες το 2008 σε 90 ημέρες το 2011, πρωτού ανέβει και πάλι στις 114 ημέρες το 2012 (Σύνολο χώρας: 93 ημέρες για το 2012). Τέλος, ως αποτέλεσμα των ζημιών που κατέγραψαν οι Κρητικές επιχειρήσεις κατά το 2012 (-13.501.000 ευρώ) ο δείκτης της αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων ανήλθε σε -5,4% έναντι 12,9% το 2007 (τα αντίστοιχα νούμερα για το σύνολο της χώρας είναι -2,8% και 20,5%).

Επίλογος
Η κρίση σαφώς δημιούργησε αρκετά προβλήματα στις ελληνικές επιχειρήσεις. Ομως ίσως είναι μία ευκαιρία σημαντικών κινήσεων και εκμετάλλευσης ασυνεχειών σε στρατηγικό επίπεδο. Πολλές επιχειρήσεις έχουν ήδη προχωρήσει σε ορθολογισμό του λειτουργικού κόστους, χρήση σύγχρονων μέσων (π.χ. μηχανογράφηση, χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης για διαφήμιση), μεταβολή των πηγών χρηματοδότησης, επαναδιαπραγμάτευση όρων με προμηθευτές, και ενίσχυση των εξαγωγών τους. Ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι οι δείκτες οικονομικού κλίματος και καταναλωτικής εμπιστοσύνης αρχίζουν να καταγράφουν μια άνοδο. Ομως, η υψηλή ανεργία και οι φορολογικές υποχρεώσεις εξακολουθούν να διαμορφώνουν ένα ασφυκτικό κλίμα. Σε αυτό έρχονται να προστεθούν διάφορα χρόνια προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζουν οι ελληνικές επιχειρήσεις όπως η γραφειοκρατία, η αστάθεια και η αδιαφάνεια του θεσμικού πλαισίου. Βέβαια και εδώ γίνονται κάποιες προσπάθειες να αλλάξουν τα πράγματα. Για παράδειγμα η τελευταία έκθεση “Doing Business” της Παγκόσμιας Τράπεζας κατατάσσει την Ελλάδα στην 72η θέση στον κόσμο για το 2014 (89η θέση το 2013), το οποίο σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στις προωθούμενες αλλαγές σχετικά με τις διαδικασίες έναρξης επιχείρησης (36η θέση το 2014 σε σχέση με 147η θέση το 2013). Τέλος, όπως αναφέρει η πρόσφατη έκθεση νομισματικής πολιτικής της Τράπεζας της Ελλάδος (Δεκ. 2013) έχουν δρομολογηθεί διάφορες ενέργειες που σκοπό έχουν την αύξηση της ροής χρηματοδοτικών πόρων προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Συνοπτικά αναφέρονται τα εξής (βλ. έκθεση νομισματικής πολιτικής για περισσότερες λεπτομέρειες): (α) Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) παρέχει δάνεια (1,4 δισεκ. ευρώ την περίοδο 2013 – 2015), τα οποία διοχετεύουν προς τις επιχειρήσεις ελληνικές τράπεζες-εταίροι της, (β) Οι ΜμΕ που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό εμπόριο (εισαγωγές ή/και εξαγωγές) μπορούν να στηριχθούν από το νέο “πιλοτικό” εργαλείο της ΕΤΕπ για την Ελλάδα, σύμφωνα με το οποίο η ΕΤΕπ παρέχει στις ξένες τράπεζες εγγυήσεις υπέρ των ελληνικών τραπεζών για το 85% το ποσού των ενέγγυων πιστώσεων, εγγυητικών ή πιστωτικών επιστολών τις οποίες παρέχουν, προκειμένου να δοθούν εμπορικές πιστώσεις στις ελληνικές ΜμΕ για τις διασυνοριακές εμπορικές τους δραστηριότητες, (γ) Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων χρηματοδοτεί με κοινοτικά κονδύλια του προγράμματος JEREMIE τη χορήγηση δανείων από εμπορικές τράπεζες, (δ) Οι ΜμΕ ωφελούνται και από τα διαρθρωτικά κονδύλια ύψους 258 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα JESSICA που χορηγεί η ΕΤΕπ με τη μορφή δανείων μέσω εμπορικών τραπεζών για έργα αστικής ανάπτυξης (και για συμμετοχή στις Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα) στα οποία εμπλέκονται και ΜμΕ, (ε) Tο Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης προσφέρει στις ελληνικές τράπεζες εγγυήσεις για δάνεια προς ΜμΕ για τη χρηματοδότηση επενδύσεων και κεφαλαίου κίνησης, (στ) Εντός του 2014 αναμένεται να ενεργοποιηθεί το “Ελληνικό Επενδυτικό Ταμείο”.

* aναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Μηχανικών Παραγωγής & Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης και στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του University of Surrey (UK), γενικός γραμματέας του Δ.Σ. της Επιστημονικής Εταιρείας Χρηματοοικονομικής Μηχανικής και Τραπεζικής.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα