Η ανατροπή της παραδοσιακής αντίληψης για το ρόλο του κράτους, κυρίως στη μεταπολεμική Ευρώπη, και οι συνέπειες της οικονομικής και πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης καθιστά αναγκαίο να αποκρυπτογραφήσουμε τον τρόπο που ο κάθε λαός οριοθετεί την εθνική του ταυτότητα.
H έρευνα του κέντρου ερευνών της Pew Research, η οποία αφορά σε 14 χώρες, με 14.514 ερωτηθέντες, μας παρέχει χρήσιμα στοιχεία για το πως οι πολίτες δομούν την εθνική ταυτότητα. Η έρευνα στηρίχθηκε σε τέσσερις (4) βασικούς πυλώνες, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα ήθη και τα έθιμα και τον τόπο γέννησης.
Όσο αναφορά στον πρώτο πυλώνα, τη γλώσσα, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι, είναι το σημαντικότερο κριτήριο για το χτίσιμο της εθνικής ταυτότητας. Μεταξύ των δέκα (10) ευρωπαϊκών χωρών η Ελλάδα είναι έκτη (6) στην κατάταξη με τους ερωτώμενους να δηλώνουν σε ποσοστό 76% τη σημαντικότητα που έχει ο παράγοντας γλώσσα για να χαρακτηριστεί κάποιος Έλληνας. Πρώτοι έρχονται οι Ολλανδοί με 84%, δεύτεροι οι κάτοικοι του Ηνωμένου Βασιλείου με 81%, τρίτοι οι Ούγγροι με 81% και ακολουθούν οι Γερμανοί με 79%, οι Γάλλοι με 77%, οι Ιάπωνες με 70%, οι κάτοικοι των Η.Π.Α. με 70%, οι Αυστραλοί με 69%, οι Πολωνοί με 67%, οι Σουηδοί με 66%, οι Ισπανοί με 62% και τελευταίοι οι Ιταλοί και οι Καναδοί με 59%.
Γι αυτούς που απάντησαν πως το θρήσκευμα είναι σημαντικό για το χτίσιμο την εθνική ταυτότητα, ο μέσος όρος των δεκατριών (13) από τις δεκατέσσερις (14) χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν μόλις 15%. Από την άλλη στην Ελλάδα οι πολίτες σε ποσοστό 54% θεωρούν βασική και αναγκαία προϋπόθεση τη θρησκεία για τη διαμόρφωση εθνικής ταυτότητας.
Ο τρίτος (3) πυλώνας που αφορά στα ήθη και έθιμα, η Ελλάδα βρίσκεται στην δεύτερη (2) θέση, με 66%, μεταξύ των χωρών που έγινε η έρευνα, με πρώτη την Ουγγαρία με ποσοστό 68%.
Η τοποθεσία γέννησης δε φαίνεται να θεωρείται πρωταρχικής σημασίας παράγοντας διαμόρφωσης της εθνικής ταυτότητας, από τους πολίτες που ερωτήθηκαν. Μόλις το 33% των Ευρωπαίων θεωρεί σημαντικό το συγκεκριμένο κριτήριο, ενώ οι Έλληνες σε ποσοστό 50% βρίσκονται στην δεύτερη (2) θέση μαζί με την Ιαπωνία.
Τα τέσσερα (4) παραπάνω παραδοσιακά κοινωνιολογικά κριτήρια καθορισμού της εθνικής ταυτότητας, που χρησιμοποιήθηκαν ως βάση για τη μελέτη από το αμερικανικό κέντρο ερευνών και τα αποτελέσματα που έδωσαν, αποκρυσταλλώνουν μια επιφανειακή εικόνα για τη προσέγγιση των πολιτών στο ζήτημα της εθνικής συνείδησης. Πρέπει να σημειωθεί ότι η μελέτη πραγματοποιήθηκε σε καπιταλιστικές χώρες, που διέπονται από ένα δυτικό τρόπο ζωής. Αν η ίδια μελέτη γίνονταν σε χώρες της Μέσης Ανατολής ή της Άπω Ανατολής, πλην της Ιαπωνίας, εμπειρικά και μόνο θα μπορούσαμε να διατυπώσουμε την άποψη ότι, θα καταγράφονταν διαφορετικά αποτελέσματα. Έστω πρόχειρα αν ψάξουμε κάποιους παράγοντες που έχουν αλλάξει στο βάθος των χρόνων την άποψη των πολιτών για το ζήτημα της εθνικής ταυτότητας θα τους συναντήσουμε όλους στη λέξη «παγκοσμιοποίηση». Ουσιαστικά σε εκείνη τη δραστηριότητα η οποία απαντά στην ενοποίηση της οικουμένης, στη βάση οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών, τεχνολογικών και επιστημονικών δεδομένων και που επιδρά με ταχύτητα τόσο στον καθημερινό τρόπο σκέψεις όσο και στην εξελικτική πορεία των λαών.
*Ο Φραγκίσκος Γεωργιλάς είναι Πολιτικός Επιστήμων/Ερευνητής
