Πώς οι εφιάλτες εξαφανίζονται με… ρεύμα

Γερμανοί και Αμερικανοί επιστήμονες ανακάλυψαν ότι η διέγερση του εγκεφάλου με ακίνδυνο ηλεκτρικό ρεύμα μπορεί να βοηθήσει κάποιον, ώστε να ελέγξει τα όνειρά του, δηλαδή όχι μόνο να έχει συνείδηση ότι βλέπει όνειρο, αλλά και να το κατευθύνει κατά βούληση.
Η νέα μη επεμβατική τεχνική μπορεί, μεταξύ άλλων, να βοηθήσει μελλοντικά όσους βλέπουν συχνά εφιάλτες, να τους ξεφορτωθούν. Γιατί να διαλέξει κανείς να βλέπει ζόμπι να τον κυνηγούν, αν μπορεί να κάνει ονειρικό… ζάπινγκ και να πετάξει μέχρι μια εξωτική παραλία;
Οι ερευνητές, με επικεφαλής την ψυχολόγο Ούρσουλα Βος του Πανεπιστημίου Γκέτε της Φρανκφούρτης και τον καθηγητή Αλαν Χόμπσον της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό νευροεπιστήμης “Nature Neuroscience”, σύμφωνα με τα πρακτορεία Ρόιτερς και Γαλλικό, καθώς επίσης το “Science” και το “New Scientist”.
Τα ελεγχόμενα, συνειδητά ή διαυγή όνειρα (lucid dreaming) αποτελούν μέρος της μαγικής κουλτούρας διαφόρων αρχαίων πολιτισμών, ιδίως σαμανιστικών, όμως τα τελευταία χρόνια άρχισαν να γίνονται αντικείμενο και επιστημονικής έρευνας. Τα όνειρα αυτά («έχω συνείδηση ότι ονειρεύομαι») θεωρούνται μια υβριδική ή ενδιάμεση μορφή συνείδησης, ανάμεσα στον ύπνο (με τα συνήθη μη συνειδητά όνειρα) και στην εγρήγορση («έχω συνείδηση ότι είμαι ξύπνιος»). Μερικοί μάλιστα -ιδίως οπαδοί της “Νέας Εποχής” (New Age)- θεωρούν τα συνειδητά όνειρα ως μια “πύλη” για την είσοδο κάποιου σ’ άλλα πεδία πραγματικότητας.
Η νέα μελέτη είναι η πρώτη που δείχνει ότι τέτοια όνειρα μπορούν να προκληθούν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, αν διαπεράσει τον εγκέφαλο εναλλασσόμενο ηλεκτρικό ρεύμα και έτσι δημιουργηθούν – όπως έδειξε το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα- κύματα συγκεκριμένης συχνότητας στην περιοχή των 40 Hz. Τέτοια κύματα “γάμμα” (η συχνότητα των οποίων δείχνει πόσες φορές ανά δευτερόλεπτο οι νευρώνες συγχρονίζουν την ηλεκτρική δραστηριότητά τους) συνδέονται με τις ανώτερες νοητικές λειτουργίες κατά την εγρήγορση, όπως η λήψη αποφάσεων, και σχεδόν ποτέ δεν συναντώνται στον ύπνο.
Οι 27 εθελοντές, 15 γυναίκες και 12 άνδρες ηλικίας 18 έως 26 ετών, που συμμετείχαν στα πειράματα (κανείς από τους οποίους στο παρελθόν δεν είχε κάποιο συνειδητό όνειρο), δέχτηκαν να υποστούν σε ένα εργαστήριο ύπνου επί τέσσερις μέρες μια χαμηλής έντασης αβλαβή διακρανιακή ηλεκτρική διέγερση, διάρκειας μισού έως δύο λεπτών, στο μέτωπο και στους κροτάφους. Αυτό τους επέτρεψε, ενώ βρίσκονταν στη λεγόμενη φάση REM του βαθιού ύπνου, να εμφανίζουν κύματα «γάμμα» και να έχουν επίγνωση ότι ονειρεύονται, όπως επιβεβαίωσαν οι ίδιοι, όταν οι επιστήμονες τούς ξύπνησαν επίτηδες ύστερα από λίγα δευτερόλεπτα, προκειμένου να μιλήσουν για το τι συνέβαινε στον ύπνο τους.
Αρκετοί εθελοντές (σε ποσοστό πάνω από 70%, δηλαδή σχεδόν τρεις στους τέσσερις) ανέφεραν ότι μπορούσαν να επηρεάζουν κατά βούληση την πλοκή του ονείρου τους ή ένιωθαν ότι παρατηρούσαν τον εαυτό τους «απέξω» ή «σαν σε οθόνη», σαν κάποιον τρίτο που ονειρεύεται. Σε ηλεκτρικό ρεύμα με διαφορετικές- υψηλότερες ή χαμηλότερες- συχνότητες (δοκιμάστηκαν διάφορες από τους ερευνητές) δεν υπήρξε καμία αλλαγή στα εγκεφαλικά κύματα των εθελοντών την ώρα του ύπνου τους, ούτε μετά δήλωσαν ότι είχαν ονειρευτεί συνειδητά. Εκτός από τη συχνότητα των 40 Hz, μια μικρότερη επίδραση στην πρόκληση συνειδητών ονείρων φάνηκε να έχει και η συχνότητα των 25 Hz.
Η Ούρσουλα Βος δεν προβλέπει ότι θα υπάρξει άμεσα κάποια αγορά για «μηχανές συνειδητών ονείρων», ενώ προειδοποίησε ότι μια τέτοια συσκευή θα πρέπει να χρησιμοποιείται υπό ιατρική επιτήρηση. Όμως, όπως εκτίμησε, αν τα ευρήματά της επιβεβαιωθούν και από άλλες έρευνες, η τεχνική θα μπορούσε μελλοντικά να χρησιμοποιηθεί στην ψυχιατρική και να φανεί χρήσιμη σε όσους π.χ. υποφέρουν από μετατραυματική διαταραχή και συχνά βλέπουν τρομακτικά όνειρα, όπου ξαναβιώνουν την παλαιότερη τραυματική εμπειρία τους.
«Μαθαίνοντας πώς να ελέγχουν τα όνειρά τους και πώς ο εαυτός τους να κρατά αποστάσεις από το όνειρο, οι ασθενείς αυτοί θα μπορούσαν να μειώσουν τις συναισθηματικές επιπτώσεις και να αρχίζουν να θεραπεύονται» δήλωσε η Γερμανίδα ερευνήτρια.