Το χρόνιο ψυχικό στρες μπορεί να επηρεάσει με πολλούς τρόπους την υγεία, προκαλώντας από πονοκέφαλο και αϋπνία έως υπέρταση, οξυθυμία και διαβήτη. Εκείνο, όμως, που πολλοί δεν γνωρίζουν είναι ότι μπορεί να επηρεάσει τα μάτια και την όραση.
Η σχέση του με την όραση είναι αμφίδρομη. Η μικρή ή μεγάλη απώλεια της όρασης λόγω βλάβης στον αμφιβληστροειδή, το οπτικό νεύρο ή τον εγκέφαλο είναι συχνά πηγή συνεχούς στρες και άγχους. Ολοένα περισσότερες μελέτες, όμως, δείχνουν ότι το στρες μπορεί να είναι και αιτία ορισμένων οφθαλμοπαθειών, όπως το γλαύκωμα και η οπτική νευροπάθεια.
«Το συνεχές στρες προκαλεί επίμονη αύξηση στα επίπεδα κορτιζόλης και αδρεναλίνης στο αίμα. Οι ορμόνες αυτές εκκρίνονται, γιατί προετοιμάζουν τον οργανισμό να αντιδράσει σε κάτι που εκλαμβάνει ως απειλή», αναφέρει ο δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, Χειρουργός – Οφθαλμίατρος, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.
Κάθε μία από αυτές τις ορμόνες, όμως, επηρεάζει με διαφορετικό τρόπο την όραση. «Η κορτιζόλη επηρεάζει αρνητικά τα μάτια και τον εγκέφαλο, επειδή διαταράσσει την ισορροπία στο αυτόνομο (συμπαθητικό) νευρικό σύστημα και προκαλεί αγγειακή απορρύθμιση. Αντίστοιχα, η αδρεναλίνη προκαλεί διαστολή στις κόρες των οφθαλμών, ούτως ώστε να βλέπουμε πιο καθαρά τη δυνητική απειλή», συνεχίζει ο καθηγητής.
Με την πάροδο του χρόνου, τα υψηλά επίπεδα αυτών των ορμονών μπορεί να έχουν συνέπειες στα μάτια, όπως η αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης και η αυξημένη ευαισθησία στο φως, ανέφερε προσφάτως η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας (American Academy of Ophthalmology, AAO). Επιπλέον, η επίμονα αυξημένη κορτιζόλη θεωρείται πλέον πως σχετίζεται αιτιολογικά με το γλαύκωμα και την οπτική νευροπάθεια.
Η παροδική αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης δεν είναι απαραιτήτως επιβλαβής για τα μάτια, διευκρινίζει ο κ. Κανελλόπουλος. Μακροπρόθεσμα, όμως, οι συνεχείς διακυμάνσεις της μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στο οπτικό νεύρο. Οι βλάβες στο οπτικό νεύρο είναι πιθανότερες στους ασθενείς που ήδη πάσχουν από γλαύκωμα ανοικτής γωνίας (είναι η πιο συχνή μορφή γλαυκώματος).
Σε ακραίες περιπτώσεις, οι βλάβες που προκαλεί το στρες μπορεί να προκαλέσουν το λεγόμενο γλαύκωμα κλειστής γωνίας, ένα επείγον οφθαλμολογικό πρόβλημα που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση για να αποτραπεί η απώλεια της όρασης. Ύποπτα συμπτώματα για γλαύκωμα κλειστής γωνίας είναι ο αιφνίδιος πόνος στο μάτι με θολή όραση, ναυτία ή/και άλω (φωτεινό δακτύλιο) γύρω από τα φώτα.
Το έντονο, συνεχές στρες μπορεί επίσης να προκαλέσει φωτοφοβία, ένα φαινόμενο που εκδηλώνεται με πόνο και δυσφορία όταν τα μάτια εκτίθενται σε δυνατό φως. Η φωτοφοβία μπορεί να έχει και άλλες, πιο σοβαρές αιτίες, γι’ αυτό πρέπει να διερευνάται από τον οφθαλμίατρο όταν εκδηλώνεται τακτικά.
Μία άλλη πιθανή συνέπεια του στρες στα μάτια είναι η μυοκυμία του βλεφάρου, δηλαδή ο ακούσιος σπασμός του κάθε λίγα δευτερόλεπτα (κοινώς αποκαλείται «πέταγμα του ματιού»). Η μυοκυμία είναι μία αρκετά συχνή αντίδραση στο στρες που μπορεί να επιδεινωθεί από την έλλειψη ύπνου και την υπερκατανάλωση καφεΐνης. Συνήθως διαρκεί 1-2 λεπτά και ύστερα υποχωρεί. Μερικές φορές όμως επιμένει για αρκετό καιρό ή εμφανίζεται διακοπτόμενα για μικρά ή μεγάλα χρονικά διαστήματα. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι αβλαβής και υποχωρεί μόνη της.
Το θόλωμα της όρασης και η κόπωση των ματιών επίσης μπορεί να προκληθούν από το στρες. Οι μεσήλικες, π.χ., που παρουσιάζουν έντονο στρες μπορεί να παρατηρήσουν ότι ξαφνικά επιδεινώθηκε η πρεσβυωπία τους. Όσοι παθαίνουν κρίση πανικού μπορεί να παρουσιάσουν θόλωμα της όρασης επειδή ο υπεραερισμός διαταράσσει την ισορροπία οξυγόνου-διοξειδίου του άνθρακα στον οργανισμό, κατά τον κ. Κανελλόπουλο.
Άλλες επιπτώσεις του στρες στα μάτια και την όραση είναι η ξηροφθαλμία ή, αντίθετα, η αυξημένη δακρύρροια, καθώς και η παροδική «απώλεια» της περιφερειακής όρασης που δημιουργεί μία αίσθηση ότι ο ασθενής μπορεί να βλέπει καθαρά μόνο ό,τι βρίσκεται ευθεία μπροστά του. Αν αυτό το σύμπτωμα διαρκεί πολύ ή επανεμφανίζεται, συμβουλευθείτε τον οφθαλμίατρό σας, συνιστά ο καθηγητής.
Όσον αφορά την ξηροφθαλμία, τόσο αυτή όσο και άλλες παθήσεις της οφθαλμικής επιφάνειας μπορεί να παρουσιάσουν παρόξυνση σε περιόδους έντονου στρες. Η παρόξυνσή τους, όμως, μπορεί να εντείνει το στρες, με συνέπεια να αρχίζει ένας φαύλος κύκλος που δύσκολα ελέγχεται. Πόσο μάλλον που ορισμένα φάρμακα που χορηγούνται για τον έλεγχο του άγχους, έχουν ως ανεπιθύμητη ενέργεια την ξηροφθαλμία.
«Το στρες μπορεί να είναι ταυτοχρόνως συνέπεια και αιτία της απώλειας της όρασης. Είναι επομένως σημαντικό να εφαρμόζονται και για προληπτικούς λόγους οι τεχνικές χαλάρωσης (π.χ. διαλογισμός, ψυχολογική υποστήριξη, τεχνικές διαχείρισης του στρες) που συνιστώνται στους ασθενείς με έντονο στρες. Απαιτούνται όμως περαιτέρω μελέτες για να εξακριβωθεί αν το ψυχικό στρες μπορεί να έχει αιτιολογική συσχέτιση και με άλλες οφθαλμοπάθειες, καθώς και αν οι τεχνικές χαλάρωσης μπορούν να προστατεύσουν τα μάτια και την όραση», καταλήγει ο κ. Κανελλόπουλος.
