Η αύξηση των χώρων πρασίνου, η φύτευση περισσότερων δέντρων και το βάψιμο των επιφανειών από σκυρόδεμα, είναι μικρές αλλά αποτελεσματικές αλλαγές που μπορούν να κάνουν οι πόλεις για να προσαρμοστούν στους ακραίους καύσωνες, σύμφωνα με τους επιστήμονες.
Δορυφορικές φωτογραφίες δείχνουν πώς οι χώροι πρασίνου, οι λευκοί δρόμοι και τα υδάτινα στοιχεία διατηρούν τις πόλεις δροσερές κατά τη διάρκεια των θανατηφόρων κυμάτων καύσωνα. Η χαρτογράφηση των ακραίων θερμών σημείων αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα για τους πολεοδόμους, καθώς ο πλανήτης υπερθερμαίνεται και οι θάνατοι που σχετίζονται με τη ζέστη συνεχίζουν να αυξάνονται. Το 2022, περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από αίτια που σχετίζονται με τη ζέστη στην Ευρώπη, με τις θερμοκρασίες στο Ηνωμένο Βασίλειο να ξεπερνούν τους 40 βαθμούς Κελσίου για πρώτη φορά στην ιστορία. Τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους, περιοχές στην Ισπανία κατέγραψαν 44 βαθμούς Κελσίου. Τις τελευταίες δύο εβδομάδες καταγράφηκαν τουλάχιστον 13 θάνατοι από τη ζέστη στο Τέξας, με τους μετεωρολόγους να προβλέπουν ότι ο ακραίος καύσωνας θα πλήξει στις νότιες ΗΠΑ.
Οι δορυφορικές εικόνες που καταγράφονται συνεχώς από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό δείχνουν τις περιοχές που πλήττονται από ακραίες θερμοκρασίες, αλλά και πιο δροσερές πυκνοκατοικημένες περιοχές όπου υπάρχουν πάρκα ή υδάτινα χαρακτηριστικά. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι οι γειτονιές που βρίσκονται σε απόσταση 10 λεπτών με τα πόδια από ένα πάρκο είναι έως και 3 βαθμούς πιο δροσερές από τις περιοχές που βρίσκονται πιο μακριά.
«Οι εικόνες αυτές μπορούν σίγουρα βοηθήσουν», δήλωσε στο BBC ο Γκλιν Χάλεϊ, επιστήμονας ατμοσφαιρικών ερευνών στο Εργαστήριο Αεριοπροώθησης της NASA, ο οποίος ηγείται του προγράμματος συλλογής εικόνων στο πλαίσιο της αποστολής παρακολούθησης της θερμοκρασίας της επιφάνειας της Γης.
«Τα δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον εντοπισμό θερμών σημείων και ευάλωτων περιοχών, αλλά και για την αξιολόγηση των επιπτώσεων της ψύξης από προσεγγίσεις μετριασμού της θερμότητας».
Ο Χάλεϊ και η ομάδα του, που εδρεύουν στο Λος Άντζελες, συνεργάζονται τακτικά με το τοπικό δημοτικό συμβούλιο, το οποίο χρησιμοποίησε τα δεδομένα αυτών των χαρτών Ecostress στο σχέδιο βιωσιμότητας.
«Τους βοηθήσαμε να εστιάσουν στις περιοχές που ήταν πιο ζεστές και οι δημοτικοί υπάλληλοι πήγαν και έβαψαν τους πιο καυτούς δρόμους με ένα ειδικό χρώμα που αντανακλά τον ήλιο, αντί να τον απορροφά και να συγκρατεί τη θερμότητα όπως η συμβατική άσφαλτος», εξήγησε.
Ο Χάλεϊ στη συνέχεια ποσοτικοποίησε τα αποτελέσματα χρησιμοποιώντας τον δορυφόρο για να απαθανατίσει την ίδια περιοχή – και μπόρεσε να δείξει ότι η επίστρωση είχε ψύξει τους δρόμους κατά 1-2 βαθμούς Κελσίου. Στη συνέχεια, το δημοτικό συμβούλιο έλαβε 6 εκατομμύρια δολάρια από την πολιτεία της Καλιφόρνια για να βάψει περισσότερους δρόμους. Αυτού του είδους η συνεργασία δεν είναι συνηθισμένη, αλλά θα μπορούσε να γίνει μελλοντικά αν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ξεκινήσουν να χρησιμοποιούν τις δορυφορικές εικόνες στον σχεδιασμό πόλεων ανθεκτικών στην κλιματική αλλαγή.
Όπως αναμεταδίδει η ΕΡΤ, το όργανο Ecostress συλλέγει δεδομένα όλο το χρόνο, καταγράφοντας τις πόλεις των ΗΠΑ μια φορά κάθε τέσσερις ημέρες και τις ευρωπαϊκές πόλεις περίπου μία φορά κάθε τρεις έως πέντε ημέρες. Η ερευνητική ομάδα εστιάζει σε 10 πόλεις σε όλο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων το Λονδίνο, το Παρίσι, η Αθήνα, η Βομβάη και η Μελβούρνη. Τον περασμένο Ιούνιο, συνεργάστηκε με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος για τη συλλογή δεδομένων από το Παρίσι, την Πράγα και το Μιλάνο, κατά τη διάρκεια ενός ιδιαίτερα ακραίου καύσωνα.
Οι χάρτες δείχνουν τη θερμοκρασία των πυκνοκατοικημένων περιοχών, οι οποίες εμφανίζονται με βαθύ κόκκινο χρώμα, σε σύγκριση με τις πιο αραιοκατοικημένες περιοχές, οι οποίες επισημαίνονται με κίτρινο. Οι περιοχές με δασική ή υδάτινη κάλυψη εμφανίζονται πράσινες, αποδεικνύοντας ότι η περισσότερη βλάστηση ή τα υδάτινα χαρακτηριστικά αντιστοιχούν σε χαμηλότερες θερμοκρασίες, έως και 12 βαθμούς Κελσίου σε ορισμένες περιοχές.
«Αυτοί οι χάρτες είναι εξαιρετικά χρήσιμοι για τη διάγνωση της θέσης συγκεκριμένων αστικών χώρων που είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένοι στη ζέστη», δήλωσε η Μάρτα Ολαζαμπάλ, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας προσαρμογής στο Βασκικό Κέντρο για την Κλιματική Αλλαγή στην Ισπανία. Είναι απαραίτητο, τόνισε, να συνδυαστούν οι πληροφορίες με δεδομένα για ευάλωτους πληθυσμούς και υποδομές – μια μέθοδος που χρησιμοποιεί ήδη το Όστιν του Τέξας.
Η Ολαζαμπάλ συμμετείχε σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Μάιο, η οποία αξιολόγησε τα σχέδια προσαρμογής 167 ευρωπαϊκών πόλεων και διαπίστωσε ότι τα μέτρα σχεδιασμού για την αντιμετώπιση της θερμότητας βελτιώνονται.
«Βλέπω πολλά καλά παραδείγματα σε πόλεις του Παγκόσμιου Βορρά που διαθέτουν πόρους», αναφέροντας τις πράσινες στέγες στη Νέα Υόρκη, την προώθηση του πρασίνου και της βιοποικιλότητας στο Βερολίνο και τον πειραματισμό της Βαρκελώνης με τον αστικό σχεδιασμό για τη μείωση της κυκλοφορίας και την ενσωμάτωση χώρων πρασίνου στην πόλη.
«Ωστόσο υπάρχει έλλειψη πόρων και δράσης στις μικρές και μεσαίες πόλεις του Παγκόσμιου Νότου όπου εντοπίζονται τα περισσότερα τρωτά σημεία και οι λιγότερο ανθεκτικές υποδομές», τόνισε.
Η εγκατάσταση περισσότερων χώρων πρασίνου, η φύτευση περισσότερων δέντρων κατά μήκος των δρόμων και το βάψιμο των επιφανειών σκυροδέματος με ειδικό χρώμα, είναι μερικές αλλαγές που μπορούν να κάνουν οι πόλεις για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας.
Το Παρίσι, όπου οι πολίτες έχουν τον υψηλότερο κίνδυνο θανάτου από τη ζέστη στην Ευρώπη, δημιούργησε ένα δίκτυο «δροσερών νησίδων» όπου οι Παριζιάνοι μπορούν να βρουν καταφύγιο – από πάρκα και δάση μέχρι πισίνες και μουσεία. Οι «νησίδες» αυτές συνδέονται με φυσικά δροσερούς διαδρόμους που καλύπτονται από δέντρα και είναι προσβάσιμες μέσω μιας εφαρμογής που ονομάζεται Extrema, την οποία η πόλη ανέπτυξε το 2019. Ορισμένα πάρκα είναι επίσης ανοιχτά 24 ώρες το 24ωρο. Αυτά τα σχέδια δράσης μπορεί να είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά- μια μελέτη εξέτασε ένα σχέδιο που εφάρμοσε το Μόντρεαλ στον Καναδά μεταξύ 2004 και 2007 και διαπίστωσε ότι η συγκεκριμένη στρατηγική οδήγησε σε μείωση των ημερήσιων θανάτων κατά 2,52 κατά μέσο όρο.
Στη Σεβίλλη της Ισπανίας, την πρώτη πόλη που άρχισε να ονομάζει τους καύσωνες, ο δήμαρχος διέταξε την εγκατάσταση περισσότερων τεντών σε όλη την πόλη, καθώς και τη φύτευση 5.000 δέντρων τον χρόνο και την κατασκευή περισσότερων δημόσιων σιντριβανιών. Στην Αθήνα, η υπεύθυνη για την αντιμετώπιση της αστικής υπερθέρμανσης Ελένη Μυριβήλη, ηγείται ενός έργου για την ανακαίνιση ενός ιστορικού υδραγωγείου που χρονολογείται από τη ρωμαϊκή εποχή και διοχετεύει νερό μέσα στην πόλη- ενώ στις Αχαρνές θα τοποθετηθούν ειδικά σχεδιασμένες δροσερές στέγες και πεζοδρόμια, με πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα.
Ο Χάλεϊ ελπίζει ότι μια νέα τεχνολογία που αναπτύσσει η ομάδα του θα βοηθήσει ακόμη περισσότερο τον σχεδιασμό των πόλεων. Το 2028, η ομάδα σχεδιάζει να εκτοξεύσει έναν δορυφόρο που θα παράγει εικόνες υψηλότερης ανάλυσης, οι οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να εντοπίσουν σε ακόμη πιο λεπτομερή κλίμακα τις επιπτώσεις των πράσινων στεγών.
«Δεν μπορώ να φανταστώ ένα μέλλον όπου η παρακολούθηση της θερμότητας και ο σχεδιασμός δεν θα είναι ένας από τους πιο σημαντικούς τομείς πολιτικής σε οποιαδήποτε πόλη παγκοσμίως», τόνισε η Ολαζαμπάλ. «Η κλιματική κατάσταση έκτακτης ανάγκης στις πόλεις έχει ήδη μετατραπεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την υγεία και οι κατάλληλοι πόροι και ο σχεδιασμός πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή, χωρίς καμία καθυστέρηση», κατέληξε η ερευνήτρια.
