Γενικά
O J. Attali γράφει ότι ο άνθρωπος είναι αδιόρθωτος. Όταν έχει ξεπεράσει μια κρίση, προσωπική ή συλλογική, υλική ή ηθική, όταν έχει διαβεί μια τραγωδία, όσο δραματική και αν είναι, όταν νίκησε μια αρρώστια, ξεπέρασε ένα πένθος ή μια ερωτική απογοήτευση, όταν επέζησε από έναν πόλεμο, όσο φονικός και αν είναι, ή από μια φυσική καταστροφή, θέλει, πολύ συχνά, να πείσει τον εαυτό του, ότι κανένα άλλο δράμα δεν θα τον αγγίξει, τίποτα το τρομερό, τίποτα το ενοχλητικό δεν θα του ξανασυμβεί. Θέλει να πιστεύει ότι η αιώνια ευτυχία θα είναι πάντα ανοιχτή για αυτόν. Βέβαια, ότι είναι αληθές για τους ανθρώπους ισχύει και για τα Έθνη και για τους πολιτισμούς. Όλες οι υπερδυνάμεις, στο διάβα της Ιστορίας, παρήκμασαν, η μια μετά την άλλη, διότι δεν θέλησαν να συνειδητοποιήσουν τους κινδύνους που διέτρεχαν. Όλες οι αυτοκρατορίες κατέρρευσαν η μια μετά την άλλη, επειδή θεωρούσαν ότι ήταν ανίκητες.
Τα σήματα τα οποία προειδοποιούν την επερχόμενη κατάρρευση λέγονται «κρίσεις».
Οι οκτώ κρίσεις
Ο συγγραφέας είναι Γάλλος oικονομολόγος και θεωρητικός κοινωνιολόγος, διετέλεσε ειδικός σύμβουλος του Προέδρου François Mitterrand από το 1981 έως το 1991 και ήταν ο πρώτος Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης από το 1991 έως το 1993.
Προτείνει 8 μορφές κρίσεων:
Χρηματοοικονομική, οικονομική, κοινωνική, πολιτική, γεωπολιτική, ιδεολογική, τεχνολογική και οικολογική.
Για το συγγραφέα τίποτα δεν είναι χειρότερο από το να περιμένεις από τους άλλους τη λύση για τα δικά σου προβλήματα. Αυτό θεωρείται η βεβαιότητα της καταστροφής.
Ο στόχος αυτού του βιβλίου είναι να βοηθήσει οποιονδήποτε, ανεξάρτητα από το επίπεδο μόρφωσης, περιουσίας, δύναμης, σχέσεων, να αντιμετωπίσει με διαύγεια τα μεγάλα θέματα: πολιτικά, οικολογικά, οικονομικά, χρηματοοικονομικά, κοινωνικά, γεωπολιτικά, τεχνολογικά, ιδεολογικά του αύριο και να επιλέξει το καλύτερο. Για να το επιτύχει αυτό δεν πρέπει να εφαρμόσει στρατηγικές προστατευτισμού, ξενοφοβίας, διότι δεν θα προφυλαχθεί ούτε από μια χρηματοοικονομική κρίση, ούτε από μια απώλεια ελευθερίας ή ακόμη από μια κλιματική υπερθέρμανση.
Η «τρέλα» του κόσμου
Ο J. Attali θεωρεί δύο κατηγορίες κινδύνων για το μέλλον:
(1) Μερικοί είναι εξακριβωμένοι ως πιθανοί και μόνο η εμφάνισή τους είναι αβέβαιη και απρόβλεπτη (κατάρρευση μιας γέφυρας σε κακή κατάσταση, χρηματοοικονομικό σοκ, έλλειψη πρώτων υλών, παγκόσμιος πόλεμος, κλιματική αλλαγή)· λέγονται «γνωστοί – άγνωστοι».
(2) Άλλοι δεν είναι ξεκάθαρα εξακριβωμένοι και η εμφάνισή τους είναι απρόβλεπτη. Λέγονται «άγνωστοι – άγνωστοι» (παγκόσμια πανδημία μιας αρρώστιας, πτώση ενός μετεωρίτη στη γη ή ένα φαινόμενο στο οποίο δεν έχουμε ακόμα σκεφτεί, το οποίο όμως μπορεί να προκαλέσει ανυπολόγιστες τραγωδίες).
Από την κατηγορία των κινδύνων «γνωστοί- άγνωστοι» αναφέρονται μερικά προβλήματα:
1. Ο πλούτος συγκεντρώνεται όλο και πιο πολύ σε λίγους.
2. Οι υποδομές δεν διατηρούνται καλώς.
3. Η ανεργία δεν μειώνεται.
4. Η παγκόσμια υγεία είναι αβέβαιη.
5. Η ατμόσφαιρα όλο και πιο μολυσμένη.
6. Ο πλανήτης όλο και πιο υποβαθμισμένος (60% των φυσικών τοπίων έχουν καταστραφεί από την αστικοποίηση τα τελευταία 50 χρονιά).
7. Η μετανάστευση επιταχύνεται (το 2017, πάνω από 250 εκατ. άτομα, ήτοι πάνω από 30% του παγκόσμιου πληθυσμού, δεν ζει στη χώρα που γεννήθηκε, σε σχέση με 220 εκατ. το 2010).
8. Οι αξίες της δημοκρατίας επανεξετάζονται (οι πλούσιοι μετατρέπουν τις δημοκρατίες σε πλουτοκρατίες).
9. Επανεξέταση των εξελίξεων του κόσμου σε μια μακροπρόθεσμη προοπτική (εγγράφεται στο νέο γεωπολιτικό πεδίο όπου η Αμερικανική Αυτοκρατορία (Η.Π.Α.) υποχωρεί, και γίνεται προσπάθεια από πολλές άλλες χώρες να πάρουν τη θέση της: Κίνα, Ινδία, Ρωσία, κ.α.).
Η απάντηση: 3 Βασικές αρχές, 6 Δράσεις
Απέναντι σε αυτά τα τσουνάμι που απειλούν, σε αυτές τις καταστροφές που φαίνονται αναπόφευκτες, σε αυτές τις εξελίξεις, τις βαρβαρότητες, και τις απορυθμίσεις των οποίων η κυριαρχία φαίνεται εκτός πεδίου βολής, τι πρέπει να γίνει, εκτός και αν θεωρηθεί ότι αυτό που προηγήθηκε είναι λάθος, ότι οι αναλύσεις είναι πολύ απαισιόδοξες, και τίποτα δεν πρέπει να φοβίζει την ανθρωπότητα. Οπότε πρέπει να συνεχίζουμε να ζούμε με δάνεια, δανειζόμενοι από τη φύση και από τις νέες γενιές, να χαλαρώνουμε με μικρές απολαύσεις, περιμένοντας μια λύση που θα εμφανιστεί από το πουθενά, ότι η τεχνολογική πρόοδος θα λύσει το οποιοδήποτε πρόβλημα, όπως αυτό γινόταν συχνά στο παρελθόν.
Σαφήνεια
Να μην είστε ούτε αισιόδοξοι, ούτε απαισιόδοξοι, αλλά έτοιμοι να καταλάβετε το συντομότερο δυνατό, το μεγάλο μέγεθος (το αχανές) των κινδύνων, χρηματοοικονομικών, οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών, ιδεολογικών, τεχνολογικών, οικολογικών, για τον απλό πολίτη, την οικογένειά του, τη χώρα του και τις μελλοντικές γενεές. Βέβαια, η σαφήνεια προϋποθέτει να επιλέγουμε πηγές πληροφοριών στις οποίες μπορούμε να βασιζόμαστε. Σε πολλές ανάλογες ιστορικές περιστάσεις, η σαφήνεια επέτρεψε πολλούς ανθρώπους να επιβιώσουν, γιατί μπόρεσαν και αντέδρασαν έγκαιρα, «πάλεψαν» και απομακρύνθηκαν από μια οικονομική πανωλεθρία ή δικτατορία.
Μαχητικότητα
Μετά την ανάλυση των κινδύνων, πρέπει να είστε ψύχραιμοι, όχι πανικός, τους αξιολογείτε με σωστή προσέγγιση και καταλαβαίνετε ότι μπορείτε να τους «νικήσετε». Το κουράγιο είναι το κλειδί των πάντων. Δεν πρέπει ποτέ να περιμένουμε από τους άλλους, όποιοι και αν είναι, τη λύση των προβλημάτων που μας αφορούν. Στον καθένα από εμάς, σήμερα αρμόζει να αντιδράσουμε άμεσα πριν αν είναι αργά. Αυτό υποθέτει ενέργεια, κουράγιο, θέληση, μια αυταπάρνηση, ακλόνητες. Η θέληση βοηθά να γίνουν οι κατάλληλες επιλογές, να ερευνηθούν οι λύσεις, να τεθούν σε εφαρμογή οι τακτικές και τα μέσα, μέχρι να θυσιαστούν προσωρινά η άνεση ή και η ίδια η ζωή, μέσα στο γενικότερο συμφέρον να σωθούν οι επόμενες γενιές.
Θετικότητα
Η θετική σκέψη σημαίνει ότι ποτέ δεν υποτάσσεσαι στην ιδέα να αφήσεις τις επόμενες γενιές να ζήσουν το ίδιο κακά ή λιγότερο καλά από εμάς.
Ο συγγραφέας επιμένει ότι αν σκέφτεσαι την αξία του μακροπρόθεσμου ορίζοντα τότε δημιουργείς περισσότερα κέρδη από την επένδυση που πραγματοποιείς.
Σαφήνεια, μαχητικότητα, θετικότητα. Αυτές οι βασικές αρχές πρέπει να θεμελιώνουν τη δράση των ανθρώπων. Η δράση αναλύεται σε έξι στάδια:
Ανάλυση κινδύνων,
Εύρεση συμμαχιών,
Θετική ενέργεια,
Ευελιξία,
Έτοιμος για όλα και για μάχη,
Τελική έκβαση, εάν τίποτα άλλο δεν είναι πιθανόν, και αν είναι πιθανόν: φύγε (εγκατέλειψε).
Συμπεράσματα για μια προστασία: προσωπική – συλλογική για επιχειρήσεις- συλλογική για μια χώρα
Απέναντι στις οκτώ προτεινόμενες κρίσεις από το συγγραφέα υπάρχουν έξι δράσεις για μια προστασία σε τρία επίπεδα: το ατομικό, συλλογικό για μια επιχείρηση, συλλογικό για ένα κράτος.
Κάθε συγκεκριμένη δράση πρέπει να προσδιορίζεται σε συνάρτηση με το κράτος, το επίπεδο και τη φύση της κληρονομιάς, των δανείων, των εισοδημάτων, του επαγγέλματος, της οικογενειακής κατάστασης, τις δεξιότητες του καθενός. Είναι ξεκάθαρο ότι ένας δισεκατομμυριούχος από την Καλιφόρνια θα έχει να κάνει λιγότερη προσπάθεια για να ετοιμαστεί να αντιμετωπίσει τις οκτώ κρίσεις, από ένα πρόσφυγα που βρίσκεται σε ένα στρατόπεδο του Σουδάν.
Τέλος, ο συγγραφέας αναφέρει ότι δεν απαιτεί ότι οι απαντήσεις του δίνουν μια οριστική – τελική λύση σε όλα τα προβλήματα της ανθρωπότητας. Θέλει μόνο να ανοίξει ένα γόνιμο διάλογο σε αυτές τις τεράστιες προκλήσεις. Για να συνεισφέρει πραγματικές και θετικές λύσεις. Είναι η βάση για έναν καλύτερο κόσμο.
