David Graeber, καθηγητής Ανθρωπολογίας Εκδόσεις: Α.Α. Λιβάνη στο Πανεπιστημίο Λονδίνου “εξόριστος” από την Αμερική Μετάφραση: Αριάδνη Αλαβάνου
Με κεντρικό άξονα τη συναίνεση της οποίας η ουσία είναι ότι όλοι πρέπει να μπορούν να κρίνουν ισότιμα μια απόφαση, ενώ κανείς δεν πρέπει να δεσμεύεται από μια απόφαση την οποία απεχθάνεται… Βασικά, η αρχική πηγή έμπνευσης του κινήματος occupy δεν ήταν μόνο η άμεση δημοκρατία, αλλά και η άμεση δράση με διάφορους αποφασιστικούς τρόπους. Ο πιο προφανής από αυτούς ήταν η συνειδητή άρνηση να υποβληθούν αιτήματα με άρνηση ν’ αναγνωριστεί η νομιμότητα του υφισταμένου πολιτικού συστήματος στο οποίο θα υποβάλλονταν αυτά τα αιτήματα. Με την άμεση δράση να εκφράζει ενέργεια σαν να μην υπήρχε η υφιστάμενη δομή της εξουσίας. Οπως για παράδειγμα κάνει μια κοινότητα όταν δημιουργεί ένα εναλλακτικό εκπαιδευτικό σύστημα ή όπως έκανε ο Γκάντι όταν παρασκεύασε αλάτι αψηφώντας τον νόμο ή τώρα, όπως συμβαίνει όταν διακόπτεται η σύνοδος ενός διεθνούς οργανισμού ή όπως είναι η κατάληψη ενός εργοστασίου. Οπου, η τελική ανάλυση, η ΑΜΕΣΗ δράση είναι η επίμονη ανυπακοή να ενεργείς σαν να ήσουν ήδη ελεύθερος… Ευρύτερα η πολιτική ανυπακοή ισοδυναμεί με την άρνηση συμμόρφωσης σε έναν ειδικό νόμο ή σε ένα πλαίσιο που είναι άδικο, χωρίς όμως, η πολιτική ανυπακοή να θέτει υπό αμφισβήτηση το νομικό πλαίσιο αυτό καθ’ εαυτό, αλλά μόνο συγκεκριμένους νόμους ή πολιτικές γιατί ο στόχος της πολιτικής ανυπακοής είναι να λειτουργήσει μέσα στο ισχύον νομικό πλαίσιο. Υπό αυτό το πρίσμα η στρατηγική του κινήματος occupy ήταν μια πράξη ανυπακοής που είχε απήχηση σε όλους από τους φιλελεύθερους ως τους αναρχικούς. Οπως και οι μεγάλες κινητοποιήσεις του Global Justice Movement στο Σιάτλ, στην Πράγα. “Ανυπακοές” που αποσκοπούσαν στην αντιπαραβολή της πραγματικής δημοκρατίας, με ένα διεφθαρμένο σύστημα εξουσίας που προσπαθούσε να φαίνεται δημοκρατικό με σκοπό των κινητοποιήσεων 1999 – 2001 που είχαν τη μορφή γιορτών να γελοιοποιήσουν την υποτιθέμενη νηφάλια σύνεση των ελίτ, να λύσουν τα μάγια του καταναλωτισμού. Με το κίνημα occupy να δίνει έμφαση στις συλλογικές σχέσεις και στη φροντίδα για τους άλλους… ψάχνοντας πώς πραγματοποιείται… συναινετικά η Αλλαγή, που απ’ αιώνων γίνεται συναλλαγή και τελικά, παραλλαγή…
ΜΕ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ
Συνεχίζουμε σήμερα -με το τρίτο και τελευταίο άρθρο μας- με τα προβλήματα της δημοκρατίας μέσω συναίνεσης. Αυτής που εννοούσε στην πραγματικότητα ο συγγραφέας για μια σταδιακή δημιουργία μιας δημοκρατικής κουλτούρας. Με αυτή να συνεπάγεται την επαναξιολόγηση μερικών από τις βασικές αντιλήψεις μας για το τι είναι στην πραγματικότητα η σταδιακή δημιουργία της δημοκρατικής κουλτούρας, με βασικό εργαλείο τη συναίνεση. Με αυτή να αποτελεί την προσπάθεια να θεμελιωθεί η πολιτική στη λογικότητα. Η οποία όμως, κατά τη φιλόσοφο Νταμπάρ Χέικς δεν απαιτεί μόνο λογική συνοχή, αλλά κι έναν βαθμό ορθής κρίσης. Παράλληλα με αυτοκριτική και ικανότητα, επιθυμία και προθυμία να χρησιμοποιεί και να λαβαίνει υπόψη λογικά επιχειρήματα.
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΕΙ Η ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ
Το σπουδαίο όμως είναι ότι η Δημοκρατία δεν καθορίζεται αναγκαία από τη λήψη των αποφάσεων διά ψηφοφορίας και βάσει της αρχής της πλειοψηφίας. Αντίθετα είναι μάλλον μια διαδικασία συλλογικής διαβούλευσης η οποία βασίζεται στην αρχή της ισότιμης συμμετοχής όλων. Επομένως, υπάρχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες ν’ αναπτυχθεί η δημοκρατική δημιουργικότητα όταν υπάρχει ένα ετερόκλητο σύνολο ανθρώπων οι οποίοι δεν υπόκεινται σε κάποια προϋπάρχουσα κρατική εξουσία, αλλά αντιμετωπίζουν την επείγουσα ανάγκη να βρουν έναν αυτοσχέδιο τρόπο για να διαχειριστούν τις κοινές υποθέσεις τους… Στη σημερινή Βόρεια Αμερική, η ανάπτυξη και η προώθηση των θεσμών πραγματοποιείται κατά κύριο λόγο από τους αναρχικούς, οι οποίοι ασπάζονται μια πολιτική φιλοσοφία που αντιτίθεται σε κάθε κρατική μορφή. Η ταύτιση του αναρχισμού με τη δημοκρατία ανάγεται στο παρελθόν μέχρι το 1950 όταν οι δύο όροι εξακολουθούσαν να είναι κακόσημοι και οι λέξεις Δημοκρατία – Δημοκράτες και αναρχία χρησιμοποιούνταν ως μια μορφή πρόκλησης. Ενώ η Δημοκρατία μετατράπηκε σταδιακά σε μια έννοια που όλοι αισθάνονται ότι θα έπρεπε να την υποστηρίζουν (έστω κι αν δεν συμφωνούσαν τι ακριβώς σήμαινε). Το αντίθετο συνέβη με την “Αναρχία” που ακολούθησε άλλη διαδρομή. Για να γίνει συνώνυμη με τη βία και την αταξία… Ως μια άναρχη έκφραση “χωρίς άρχοντες”… Αλλά ως πολιτικό κίνημα το οποίο αποσκοπεί στη δημιουργία μιας πραγματικά ελεύθερης κοινωνίας που μέσα σ’ αυτήν ελεύθεροι άνθρωποι θα δημιουργούν μεταξύ τους σχέσεις οι οποίες δεν θα επιβάλλονται με τη μόνιμη απειλή της βίας. Πάντως, όλοι συμφωνούν θεωρητικά ότι ο καλύτερος τρόπος για να συνεργαστεί η ανθρωπότητα είναι ο δημοκρατικός. Γιατί, όμως η ιδέα ότι η ανθρωπότητα μπορεί όντως να συνεργαστεί μοιάζει με όνειρο θερινής νυκτός;
ΟΛΕΣ ΟΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΗ
(Οχι Οπως τη δικΗ μας) Στο τέταρτο κεφάλαιο του βιβλίου του ο David Graeber έδωσε τον τίτλο: “Πώς πραγματοποιείται η αλλαγή;” όχι βέβαια η δική μας πολυδιατυμπανισμένη αλλαγή που μας βύθισε στη συνεχή παραλλαγή. Για να οδηγηθούμε σαν λαός και χώρα στη νοσούσα βαριά μεταλλαγή που μας καταστρέφει με αδιανόητη καταστροφικότητα εδώ και πέντε χρόνια, όπως δεν έπρεπε… και χωρίς οι βασικοί υπαίτιοι να απολογούνται, αλλά να παραμένουν προκαλούντες κατά των αντιδράσεων πολιτών που διαμαρτύρονται, ενώ διώκουν και καταδιώκουν κάθε φορέα ειρηνικών καταλήψεων, ακόμα και αν είναι ειρηνιστές καταληψίες του διεθνούς κινήματος “οccupy”.
ΠΑΝΤΑ ΝΑ ΛΟΓΑΡΙΑΖΕΤΑΙ ΤΟ 99%
Αλλά τι γράφει -επιλεκτικά- στο βιβλίο του “Το δημοκρατικό σχέδιο” ο καθηγητής David Graeber; Σ’ αυτό το ενδιαφέρον Δ’ κεφάλαιο ο συγγραφέας (σελ. 252-323) αναφέρει όλες τις πρακτικές μορφές καθώς και τις δυσκολίες και τις αντιμετωπίσεις για την επιτυχή λειτουργία των σκοπών του κινήματος οccupy. Με βάση τη ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ που αποτελεί κλειδί για τη λειτουργία του κινήματος, για μη “βίαιες” εξεγέρσεις. Με κανόνες για τους ριζοσπάστες. Γράφοντας πως: «Αν υπάρχει ένας κανόνας που ισχύει ΠΑΝΤΑ στην εφαρμογή της πολιτικής ανυπακοής, είναι ότι δεν υπάρχουν αυστηροί κανόνες. Τα κινήματα λειτουργούν καλύτερα όταν προσαρμόζονται στις συγκεκριμένες καταστάσεις. Με τις τακτικές να είναι ευ-προσαρμοστές. Γιατί αν τα κινήματα δεν επανεφευρίσκουν διαρκώς τον εαυτό τους, χάνουν τη ζωτικότητά τους και πεθαίνουν σύντομα… Εν τούτοις ο ρόλος μου δεν είναι να κρίνω ποιο τμήμα πληθυσμού πρέπει να κινητοποιηθεί, αλλά περιορίζομαι να πω ότι όλοι όσοι οργανώνουν μια συλλογικότητα ανεξάρτητα ποιοι είναι, οφείλουν να δρουν σεβόμενοι την αλληλεγγύη με το υπόλοιπο 99%». Με ανάλυση για τις μεθόδους επίτευξης της συναίνεσης και με αναφορά στις πιο συχνές ερωτήσεις για τη συναινετική διαδικασία, πως αντιμετωπίζονται οι περιπτώσεις που κάποιος καταχράται το σύστημα της συναινετικής διαδικασίας.
ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΕΙΡΗΝΙΚΗΣ ΑΠΟΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ
Για να προχωρήσει στα θέματα: άμεση δράση, πολιτική ανυπακοή κ.ά.: Αντιμετωπίζοντας την αστυνομία (ακόμα και στην Πλατεία Συντάγματος με ευρεία παρουσίαση) αναφέροντας τα μεγάλα κινήματα όπως: 1) Τη στρατηγική των Σταντριστών στο Ιρακ (Σιιτικό πολιτικό – θρησκευτικό κίνημα με ηγεσία του Μουκτάντα – Αλ Σαντίρ…). 2) Στρατηγική του Σαν Αντρές (Μεξικό) μετά από τη δεκαήμερο ένοπλη σύρραξη τον Δεκέμβριο του 1944. Η λύση ήταν μετά από λαϊκή απαίτηση να γίνουν επίσημες διαπραγματεύσεις για να υπογραφεί μια συνθήκη ειρήνης η οποία αντί να υπονομεύει τις νεοϊδρυθείσες δημοκρατικές δομές, σε τοπικό επίπεδο επέτρεπε τη νομιμοποίηση, επέκταση και ανάπτυξή τους. 3) Η στρατηγική του Ελ Αλτο (Βολιβία) ένα από τα ελάχιστα παραδείγματα όπου συνδυάστηκαν αποτελεσματικά οι δύο προσεγγίσεις της στρατηγικής της δυαδικής εξουσίας. 4) Η στρατηγική του Μπουένος Αϊρες (Αργεντινή) με ολοκληρωτική αμφισβήτηση νομιμότητας του πολιτικού κατεστημένου. Η οποία μπορεί να αποκληθεί μοντέλο της αργεντικής ή στρατηγικής της απονομιμοποίησης που εφαρμόζεται στην Ελλάδα, ενώ γραφότανε οι σελίδες αυτού του βιβλιου. Μια στρατηγική όπως συμπληρώνει ο συγγραφέας που δε σημαίνει την παραίτηση από κάθε ελπίδα για να πραγματοποιηθούν βελτιώσεις, μέσω του κρατικού μηχανισμού.
ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ: ΝΑ ΠΑΝΕ ΟΛΟΙ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΔΙΑΒΟΛΟ…
Αλλά η στάση τους απέναντι στους πολιτικούς χαρακτηρίστηκε με το διάσημο “σύνθημα”: “Que se vayah todos” που σημαίνει σε γενικές γραμμές “Να πάνε όλοι στον διάβολο”… …Γεγονός που σημαίνει ότι δεν πρέπει ν’ αντιμετωπίζουμε την ανόητη και ωμή εξουσία με κάποιου είδους “λογικό” συμβιβασμό. Αλλά με μια μορφή ευέλικτης και ευφυούς αντι-εξουσίας. Με ανάπτυξη εναλλακτικής ριζοσπαστικής λύσης με ταυτόχρονη υπενθύμιση διαρκώς με απόλυτους σαφείς όρους ποια είναι πραγματικά η βάση της εξουσίας;…
ΛΥΝΟΝΤΑΣ ΤΑ ΜΑΓΙΑ
Αυτός είναι ο τίτλος του πέμπτου κεφαλαίου. Σ’ αυτό το κεφάλαιο στην τρίτη του σελίδα ο συγγραφέας θέτει ένα από τα πιο επίμαχα ερωτήματα: “Τι είναι επανάσταση;”. Αλλά για να απαντήσουμε σ’ αυτό το τόσο δύσκολο ερώτημα είναι σε γενικές γραμμές χρήσιμο να ανατρέξουμε στην ιστορία και ν’ αναρωτηθούμε: «Οι επαναστάσεις ήταν όντως αυτό που νομίζουμε ότι ήταν;». Με τις επαναστάσεις να αποτελούν πλανητικά φαινόμενα και με αυτό που κυρίως μετασχηματίζουν να είναι οι βασικές αντιλήψεις για το τι είναι πολιτική. Ετσι μετά από κάθε επανάσταση, οι ιδέες που μέχρι τότε, θεωρούνταν παρανοϊκές ή ήταν περιθωριακές μετατράπηκαν σε γενικά αποδεκτές στον δημόσιο διάλογο. Πάντως, ενώ η ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς αυτοπαρουσιάζεται ως μια απόρριψη της γραφειοκρατίας στην πραγματικότητα αυτή είναι υπεύθυνη για το πρώτο διοικητικό σύστημα που λειτουργεί σε πλανητική κλίμακα. Για να αποτελείται από αναρίθμητα στρώματα δημόσιων και ιδιωτικών γραφειοκρατικών μηχανισμών όπως: το Δ.Ν.Τ., η Παγκόσμια Τράπεζα, ο Π.Ο.Ε., οι χρηματοπιστωτικοί θεσμοί, οι υπερ-εθνικές, οι Μ.Κ.Ο. κ.λπ. Με το υπερσύστημα αυτό να επιβάλει την “ορθοδοξία” της ελεύθερης αγοράς. Αυτής που επέτρεψε τη χρηματοπιστωτική λεηλασία του πλανήτη υπό την άγρυπνη φρουρά των ενόπλων δυνάμεων των Η.Π.Α.
ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΛΑΝΗΤΙΚΗΣ ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑΣ
Ετσι ήταν επομένως, λογικό ότι οι πρώτες προσπάθειες αναδημιουργίας ενός παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος -του Global Justice Movement- που κορυφώθηκαν μεταξύ 1998 – 2003 ήταν κατ’ ουσίαν μια εξέγερση εναντίον της εξουσίας αυτής της πλανητικής γραφειοκρατίας. Η οποία οδήγησε (μετά τη δεκαετία του 1988) να ταυτιστεί η “ελευθερία με την αγορά και η αγορά με τον καπιταλισμό. Με αποτέλεσμα μια διαρκή επίθεση εναντίον της ανθρώπινης φαντασίας, της επιθυμίας και της ατομικής απελευθέρωσης. Εναντίον δηλαδή όλων όσων τα οποία απελευθερώθηκαν στην τελευταία παγκόσμια επανάσταση και τα οποία πρέπει να περιοριστούν αποκλειστικά στον καταναλωτισμό και στην εικονική πραγματικότητα του διαδικτύου. Με δολοφονία των ονείρων, μέσω της επιβολής ενός μηχανισμού που καλλιεργεί την απόγνωση από την Αμερική ως την Κίνα και σε όλη την υπόλοιπη γη. Με αυτά τα δεδομένα εξηγείται για ποιον λόγο τόσα πολλά από τα οράματα για μια αντισυμβατική κοινωνία γεννήθηκαν από τη φαντασία σύγχρονων συγγραφέων όπως Ούρσουλα Κ. Λέγκον, Starhawk Κιμ Στάλνεϋ Ρόμπινσον.
Για να τονίσει με έμφαση ο καθηγητής ακτιβιστής Γκρέμπερ και τα εξής: «Προσωπικά δεν μ’ ενδιαφέρει τόσο το είδος του οικονομικού συστήματος που θα έχουμε σε μια ελεύθερη κοινωνία όσο η δημιουργία των μέσων που θα επιτρέπουν στους ανθρώπους να αποφασίζουν οι ίδιοι γι’ αυτού του είδους τα ζητήματα. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο αφιέρωσα ένα μεγάλο μέρος του παρόντος βιβλίου περιγράφοντας τις διαδικασίες δημοκρατικής λήψης των αποφάσεων. Και η εμπειρία της συμμετοχής σε τέτοιες νέες μορφές λήψης αποφάσεων και ενθαρρύνει να δει τον κόσμο υπό ένα νέο πρίσμα…». Για να αναλύσει τέσσερις στόχους: 1) Ανταμοιβή παραγωγικότητας, 2) Τι είναι εργασία, 3) Γραφειοκρατία, 4) Να ανακτήσουμε τον κομμουνισμό καταλήγοντας να πει: Ολα αυτά φαντάζουν πολύ μακριά. Ομως προς το παρόν ο πλανήτης οδεύει μάλλον προς μια κατάσταση από πρωτοφανείς καταστροφές παρά προς ένα ηθικό και πολιτικό μετασχηματισμό που θα προετοιμάσει το έδαφος για έναν νέο κόσμο. Αν όμως, υπάρχει έστω μια ευκαιρία να αποτρέψουμε αυτές τις καταστροφές θα πρέπει να αλλάξουμε τους τρόπους με τους οποίους έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε πως να δρούμε… Βασικά η ανθρώπινη φαντασία αρνείται να πεθάνει, αν όμως ένας μεγάλος αριθμός θα αποτινάξει ταυτόχρονα τα δεσμά που έχουν επιβληθεί στην ανθρώπινη φαντασία, θα κλονιστούν ακόμα και οι πιο βαθιά εντυπωμένες αντιλήψεις για το τι είναι και τι δεν είναι πολιτικά εφικτό. Δημοκρατικό σχέδιο. Ενα βιβλίο αναζήτησης ανθρωπισμού, ελευθερίας, δικαιοσύνης σ’ ένα ανελεύθερο και απάνθρωπο κόσμο όπως και ο σημερινός!
