Οι τεχνολογίες αφαλάτωσης του θαλασσινού και του υφάλμυρου νερού για υδρευτική και αρδευτική χρήση σε ξηρές και ημίξηρες περιοχές είναι πολλά υποσχόμενες.
Πράγματι, οι τεχνολογίες αφαλάτωσης αποτελούν εναλλακτικές λύσεις, καθώς το νερό παράγεται με μικρότερο κόστος, κυρίως λόγω της συνεχούς βελτίωσης των μεμβρανών και της σημαντικής μείωσης του κόστους των ενεργειακών απαιτήσεων, ιδιαίτερα όταν αυτές καλύπτονται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η ηλιακή ενέργεια και η αιολική ενέργεια. Εν δυνάμει θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν η γεωθερμική ενέργεια, η ενέργεια από βιομάζα, η υδροηλεκτρική ενέργεια, η παλιρροϊκή ενέργεια και η ενέργεια κυμάτων.
Η τεχνολογία αφαλάτωσης θαλασσινού νερού και ιδιαίτερα αυτή της αντίστροφης ώσμωσης, έχει εξελιχθεί και διαδοθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια. Εν τούτοις, διακεκριμένοι επιστήμονες υδατικών πόρων, που δεν έχουν επαφή με τις επιστημονικές εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών, υποεκτιμούν τη σημασία/αξία των νεότερων τεχνολογιών, όπως της αφαλάτωσης, ιδιαίτερα του υφάλμυρου νερού, αλλά και της επαναχρησιμοποίησης επεξεργασμένων εκροών αστικών υγρών αποβλήτων. Σήμερα, το κόστος κατασκευής μιας μονάδας αντίστροφης ώσμωσης υφάλμυρου νερού, δυναμικότητας 50 χιλιάδων m3 την ημέρα από τον Αλμυρό Ηρακλείου, εκτιμάται ότι είναι 12 εκατ. € (Εικ. 1). Αντίθετα, ένα ισοδύναμο φράγμα ωφέλιμου όγκου 18,50 εκατ. m3 ετησίως, με σημαντικές ημερήσιες απώλειες, εκτιμάται ότι θα κοστίσει σχεδόν δεκαπλάσια, δηλαδή περισσότερο από 100 εκατ. €. Επομένως, πέραν της καλύτερης ποιότητας, το κόστος παραγωγής του αφαλατωμένου νερού είναι σημαντικά χαμηλότερο, περίπου 0,16 €/m3, συν 0,75 kWh/m3 νερού (που θα καλύπτεται από φωτοβολταικά), δηλαδή 50 % χαμηλότερο από αυτό της φίλτρανσης και απολύμανσης του νερού από ένα φράγμα.
Σημειώνεται επίσης ότι το υπόγειο νερό συνήθως αντλείται από μεγάλα βάθη, μολύνεται υπέρμετρα σε περιπτώσεις πλημμυρικών γεγονότων, όπως τα δυο τελευταία χρόνια στην Θεσσαλία και υφαλμυρώνεται σε αρκετούς παράκτιους υδροφορείς. Σε αντίθεση στην περίπτωση του Αλμυρού ποταμού, όπου το νερό αντλείται από το ποτάμι, λίγο πριν καταλήξει στην θάλασσα. Οπότε πρόκειται για αφαλάτωση, που δεν επιβαρύνει καθόλου τον υδροφόρο ορίζοντα ενώ ακόμα και μία αφαλάτωση δυναμικότητας 50.000 m3 ανά ημέρα θα απαιτούσε ένα πολύ μικρό μέρος, σχεδόν αμελητέο της συνολικής παροχής του Αλμυρού, που εκρέει στην θάλασσα ημερησίως. Με ένα τέτοιο έργο το Ηράκλειο θα μπορούσε να αντιμετωπίσει όχι μόνο τις σημερινές, αλλά και τις μελλοντικές του υδρευτικές ανάγκες, με νερό υψηλής ποιότητας με το χαμηλότερο δυνατό κόστος. Ένα μικρό μειονέκτημα των έργων αφαλάτωσης, είναι ότι η παραγωγή του διαθέσιμου αφαλατωμένου νερού, συνήθως πραγματοποιείται παράκτια, δηλαδή σε χαμηλά υψόμετρα, σε αντίθεση με αυτό άλλων έργων, κυρίως φραγμάτων, που συνήθως παράγεται σε μεγαλύτερα υψόμετρα.
Μια άλλη πιθανή αντιμετώπιση του προβλήματος, είναι η συνέχιση αφαλάτωσης υπόγειου νερού από τον τοπικό υδροφορέα της Φοινικιάς. Σημειώνεται ότι η διάθεση στην θάλασσα του παραγόμενου αποβλήτου/συμπυκνώματος αλμόλοιπου, δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα εξαιτίας της πολύ χαμηλής συγκέντρωσης διαλυμένων στερεών (πολύ χαμηλότερης αλατότητας από το θαλασσινό νερό).
Τα τελευταία χρόνια, το Ισραήλ κατάφερε να έχει επάρκεια νερού με μεγάλες σύγχρονες μονάδες αφαλάτωσης θαλασσινού νερού. Σήμερα, περίπου 1,20 δισεκατ. m3/ετησίως του χρησιμοποιούμενου νερού παράγεται από μονάδες αφαλάτωσης με σύγχρονες μεθόδους αντίστροφης ώσμωσης. Επίσης επαναχρησιμοποιείται το 90 % περίπου των επεξεργασμένων εκροών υγρών αποβλήτων. Αντίθετα, στη χώρα επαναχρησιμοποιείται μόνο 2 % περίπου των επεξεργασμένων εκροών των υγρών αποβλήτων μας. Βέβαια το Ισραήλ επένδυσε σοβαρά στην έρευνα και τις τεχνολογίες τις τελευταίες 10ετίες και πλέον θεωρείται πρωτοπόρο στην ανάπτυξη και χρήση ιδιαίτερα προηγμένων τεχνολογιών υδατικών πόρων.
Με το βλέμμα στο μέλλον, η αφαλάτωση θα κερδίζει συνεχώς έδαφος, κυρίως λόγω της αυξανόμενων αναγκών υδατικών. Η δυνατότητα συνδυασμού της αφαλάτωσης με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθιστά την μέθοδο συμβατή με τη βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς μειώνεται το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και περιορίζεται το λειτουργικό κόστος. Η συνεχής βελτίωση της τεχνολογίας της αφαλάτωσης, αλλά και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, θα αυξήσει σημαντικά την περαιτέρω, μελλοντική εφαρμογή της, για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ύδρευσης στη χώρα μας αλλά και παγκοσμίως (Κατωπόδης, 2018).
Οι Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) της χώρας και φυσικά η ΔΕΥΑ Ηρακλείου, σε συνεργασία με αξιόπιστες κατασκευαστικές εταιρίες, μπορούν να συμβάλουν ενεργά στην περαιτέρω βελτίωση των εφαρμοζόμενων τεχνολογιών και στη μείωση του κόστους του παραγομένου αφαλατωμένου νερού από διαθέσιμα υφάλμυρα νερά. Και τέλος μην λησμονείται ότι η γνώση της τεχνολογίας ενώνει και συμβάλει σημαντικά στην πρόοδο.
*O Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο μέλος και διακεκριμένο fellow της Παγκόσμιας Εταιρείας Υδατικών Πόρων.
Βιβλιογραφία
Αγγελάκης, Α. Ν. (2023). Οι Διαθέσιμες Σύγχρονες Τεχνολογίες Υδατικών Πόρων θα μπορούσαν να Εξασφαλίσουν την Απρόσκοπτη Ύδρευση του Ηρακλείου για Πολλές 10/ετίες. Πατρίς, Ηρακλείου, 3/10/2023,
https://www.patris.gr/2023/10/03/oi-diathesimes-sygchrones-technologies-ydatikon-poron-tha-mporoysan-na-exasfalisoyn-tin-aproskopti-ydreysi-irakleioy-polles-10-eties/
Κατωπόδης, Κ. Μ. (2018). Μελέτη Μονάδας Αφαλάτωσης για την Κάλυψη των Απαιτήσεων Ύδρευσης Ελληνικών Νησιώτικων Περιοχών. Πτυχιακή Εργασία, Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Δυτικής Ελλάδας, Πάτρα.
