Το ερώτημα είναι δύσκολο. Πολλοί θα απαντήσουν ‘Κανένα, φυσικά’. Οι λόγοι ποικίλλουν. Υπάρχει όμως, κατά τη γνώμη μου, ένας κοινός παρονομαστής που αναπτύσσω παρακάτω.
Είναι φανερό ότι διαβάζουμε λιγότερο. Κι αυτό καταγράφεται στις παραλίες μας το καλοκαίρι. Είναι εμφανώς περισσότεροι αυτοί που χαζεύουν στις οθόνες των κινητών. Στο σημείωμα παρουσιάζω τη άμεση σχέση της μνήμης εργασίας με την ανάγνωση και χαρακτηριστικές αντιδράσεις Χανιωτών μαθητών σχετικές με την ανάγνωση…
Γιατί δεν διαβάζουμε;
Η απάντηση είναι δυσάρεστη. Γιατί οι περισσότεροι απλά δεν μπορούν. Ερευνητές υποστηρίζουν ότι η κατανόηση κειμένων εξαρτάται άμεσα από την χωρητικότητα της μνήμης εργασίας μας. Δηλαδή, από την ικανότητα μας αφενός να αποθηκεύσουμε πληροφορίες και αφετέρου να τις επεξεργαζόμαστε, ενώ συνεχίζουμε την ανάγνωση. Αν η χωρητικότητα δεν είναι επαρκής, τότε είτε ξεχνάμε τι διαβάσαμε, είτε έχουμε προβλήματα κατανόησης. Συγκεκριμένα, άτομα με χαμηλό επίπεδο λεκτικής μνήμης εργασίας αδυνατούν να καταγράψουν νέες πληροφορίες που συναντούν στα κείμενα. Οι ερευνητές (2022) δηλώνουν ευγενικά ότι ‘Η δημιουργία μιας συνεκτικής-ακριβούς νοητικής αναπαράστασης για κάτι που περιγράφεται σε ένα κείμενο δεν είναι εύκολη υπόθεση’. Έτσι όταν κάποιοι δυσκολεύονται να κατανοήσουν κείμενα, προτιμούν να ισχυριστούν “Εγώ δεν διαβάζω εφημερίδες, ούτε βιβλία”.
Γνωστικές διεργασίες των αναγνωστών
Στα πλαίσια ενός εργαστήριου ζήτησα από Χανιωτάκια να εντοπίσουν μια λέξη σε λεξικά που τους μοιράσαμε. Στα 5 λεπτά υποσχέθηκα μια σοκολάτα στο 1ο που θα την έβρισκε. Απελπίστηκα. Σε άλλη ομάδα, ένας αναφώνησε ‘Όλο αυτό θα διαβάσουμε!’ Κι ήταν ένα κείμενο 100 λέξεων… Οι γνωστικές διεργασίες των αναγνωστών είναι σύνθετες αφού ενεργοποιούν σχεδόν όλες τις λειτουργίες της μνήμης δηλαδή…
•Διατήρηση των νέων πληροφορίες και επεξεργασία τους.
•Έλεγχος παρεμβολών.
•Επαγωγική σκέψη.
•Έλεγχος της εγκυρότητας τους.
•Πρόβλεψη και προετοιμασία για εφαρμογές της νέας γνώσης.
Το ευχάριστο είναι ότι η αυξημένη χωρητικότητα της μνήμης εργασίας διευκολύνει την κατανόηση κειμένων στην ξένη γλώσσα (2022). ‘Έτσι, τα παιδιά που διαβάζουν Ελληνικά βιβλία μαθαίνουν ευκολότερα ξένες γλώσσες.
Οι υπέρ-αναγνώστες και οι άλλοι
Οι πρώτοι καταβροχθίζουν μια ντουζίνα βιβλία σε ένα μήνα για να πληροφορήσουν τους ακολούθους τους για ένα θέμα. Η σοφή συμβουλή τους είναι:
«Όταν θέλουν να έχουν σωστή πληροφόρηση για να ένα νέο θέμα διαβάζουν εγχειρίδια», επειδή περιέχουν γνώση και προτάσεις ειδικών κοινά αποδεκτές. Στον αντίποδα, μεγάλος αριθμός παιδιών αγωνίζεται να επιτύχει τα επίπεδα της ηλικίας τους. Το 2023, μόλις το 33% των παιδιών ηλικίας 9-10 ετών στις ΗΠΑ αξιολογήθηκαν ως ικανοί αναγνώστες. Σε μεγάλη έρευνα εκπαιδευτικών εφήβων μαθητών διαπιστώθηκε ότι δεν υπήρχε έξτρα χρόνος για να βοηθηθούν οι αδύναμοι αναγνώστες. Χωρίς κανένας να νοιάζεται. Γενικά το πρόβλημα δεν περιορίζεται στις αγγλόφωνες χώρες. Έχουμε καλύτερα αποτελέσματα όταν τα παιδιά χρησιμοποιούν βιβλία από μικρή ηλικία.
Οι πεινασμένοι δεν διαβάζουν…
Είναι ευρέως αποδεκτό ότι η πείνα επηρεάζει την ικανότητα των παιδιών να μάθουν. Τα μικρά παιδιά ανταποκρίνονται διαφορετικά στο ίδιο μάθημα με γεμάτο ή άδειο στομάχι. Η πείνα επηρεάζει την προσοχή στην ανάγνωση παιδιών 6-7 ετών όπως διαπίστωσαν δασκάλες. Όταν μαθητές πεινάνε, έχουμε κακές συμπεριφορές, όπως η απόσυρση από το μάθημα ή σε πρόκληση αναστάτωσης.
Δημιουργώντας αναγνώστες
Ειδικοί προτείνουν απλές συμβουλές σε γονείς για να ενθαρρύνουν τα μικρά παιδιά να διαβάσουν…
•Μιλάτε περισσότερο με τα παιδιά σας. Οι συνομιλίες δημιουργούν εννοιολογική γνώση, πλουτίζουν το λεξιλόγιο, προκαλούν ερωτήσεις και αυξάνουν την περιέργεια τους.
•Ενθαρρύνετε το γράψιμο από μικρή ηλικία. Εγώ θα πρόσθετα κάθε ζωγραφιά τους να συνοδεύεται από ένα μικρό κείμενο.
•Αλλάξτε την οπτική σας. “Αν είσαστε παιδί πως θα σας έπειθαν να διαβάσετε ένα βιβλίο; Μήπως, προσθέτω, να καλλιεργήσουμε τα εσωτερικά τους κίνητρα;”.
•Κάντε την ανάγνωση διασκεδαστική. Γνωρίζουμε ότι τα παιδιά που διαβάζουν περισσότερο, διαβάζουν καλύτερα. Αρχικά η πρόταση είναι να διαβάζουμε στα μικρά παιδιά. Έτσι θα αναπτύσσουν αγάπη για τα βιβλία που θα τα παρακινήσουν να διαβάζουν μόνα τους. Κι αν τους αρέσει να διαβάζουν το ίδιο βιβλίο, να τα αφήσετε. Είναι χρήσιμο!
Συμπερασματικά:
•Κάθε βιβλίο που διαβάζουμε εμπλουτίζει τις τράπεζες πληροφοριών μας. Αυτές ενισχύουν, αφενός την μνήμη εργασίας κι αφετέρου την ασπίδα μας για το Αλτσχάιμερ.
•Κάθε βιβλίο είναι παράθυρο στον κόσμο, σύντροφος άδολος και πιστός σε περιόδους μοναξιάς.
•Στα Χανιά είμαστε τυχεροί. Οι πλούσιες βιβλιοθήκες μας προσφέρουν ευκαιρίες σε όλες κι όλους να γίνουμε έμπειροι αναγνώστες.
•Οι καλές αναγνωστικές συνήθειες κτίζονται νωρίς. Η βελτίωση της κατανόησης κειμένων είναι αργή, αλλά σταθερή αρκεί να έχουμε σχέδιο και επιμονή.
