«Η αποδοχή ότι δεν γνωρίζεις κάτι είναι σημάδι ευφυΐας».
Dean Burnett, συγγραφέας ‘The idiot brain’
Tα πράγματα με τη ρευστή ευφυΐα είναι τόσο ρευστά, ώστε ξεφεύγουν της κατανόησής μας. Το παρακάτω γνωμικό είναι δείγμα της πολυπλοκότητας της λειτουργίας της.
«Αν ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι τόσο απλός, ώστε να καταλαβαίνουμε τη λειτουργία του, εμείς θα είμαστε τόσο απλοί που δεν θα μπορούσαμε».
Αν σας φαίνεται παράδοξος αυτός ο συλλογισμός, όμως κρύβει πολλές αλήθειες.
Προφανώς είμαστε αρκετά ευφυείς για να καταλαβαίνουμε ότι είμαστε ευφυείς, αρκετά παρατηρητικοί για να γνωρίζουμε ότι δεν είναι χαρακτηριστικό όλων και αρκετά περίεργοι για να αναρωτιόμαστε γιατί συμβαίνει αυτό. Μπερδευτήκαμε; Ώρα για ξεμπέρδεμα.
Στο σημείωμα παρουσιάζω μερικές σύγχρονες ιδέες για τον ορισμό της ευφυΐας, για την ανίχνευση της ρευστής ευφυΐας και τις δυσκολίες για να βοηθήσουμε την ανάπτυξη της.
Ευφυΐα είναι…
Κατ’ αρχήν ας ορίσουμε τι δεν είναι ευφυΐα…
• Ευφυΐα δεν είναι ένα συγκεκριμένο γονίδιο που κληρονομείται. Στην γνωστική ανάπτυξη των παιδιών συμβάλλουν πολλοί περιβαλλοντικοί παράγοντες. Άλλωστε, ο κληρονομικός παράγοντας είναι πιο εμφανής στους ενήλικες, όπως θα δούμε παρακάτω!
• Ευφυΐα δεν είναι μια απλή λειτουργία ενός συγκεκριμένου τμήματος του εγκέφαλου μας, αλλά η συνέργια πολλών.
• Ευφυΐα δεν είναι μόνο η αποθήκευση πληροφοριών και γνώσης- η λεγόμενη αποκρυσταλλωμένη ευφυΐα, αλλά και η πλέον δυναμική η ρευστή που συνδέεται άμεσα με τη μνήμη εργασίας μας.
• Η ευφυΐα δεν μετριέται με δείκτες-I.Q.- που καταγράφουν συγκεκριμένες επιδόσεις σε 3 από τις 8 κατηγορίες της. Την δεκαετία 1990 ο οργανισμός ‘The Guinness book of Records’ κατάργησε την κατηγορία που είχε για το ρεκόρ της υψηλότερης επίδοσης I.Q., επειδή τα σχετικά τεστ δεν ήταν επιστημονικά αξιόπιστα.
Ανίχνευση της ρευστής ευφυΐας
Ας δούμε μερικούς τρόπους ανίχνευσης της ρευστής ευφυΐας.
• Πρόσφατα, μια Τράπεζα βράβευσε σε διαγωνισμό καινοτομίας ομάδες προγραμματιστών που δημιούργησαν σε 2 μέρες νέες τραπεζικές εφαρμογές.
• Την περασμένη εβδομάδα υπέβαλα σε ολιγόλεπτη γλωσσική δοκιμασία 25 εντεκάχρονα παιδιά. Η δοκιμασία δεν είχε σχέση με γνώσεις, ούτε με προηγούμενη τους εμπειρία. Ξεχώρισε το 10% που κατάφερε να φθάσει το επίπεδο εγγράμματου ενηλίκου.
• Τα Πανεπιστήμια Oxford και Cambridge υποβάλλουν τους υποψήφιους σπουδαστές τους σε συνέντευξη που περιλαμβάνει λύση προβλημάτων και σ’ ένα γραπτό τεστ που απαιτεί λογική και αποκλίνουσα σκέψη ταυτόχρονα.
Η παρακάτω ερώτηση προέρχεται από ένα αυθεντικό τεστ:
Ο Αλέκος λέει «Οτιδήποτε λέει η Αλεξάνδρα είναι αλήθεια».
Η Βασιλική λέει «ό,τι λέω είναι ψέματα».
Η Αλεξάνδρα λέει «ό,τι λέει ο Πέτρος είναι αλήθεια».
Ο Πέτρος λέει «ό,τι λέει η Αλεξάνδρα είναι ψέματα».
Ποιο άτομο είναι το μόνο που μπορεί να λέει την αλήθεια;
Η απάντηση είναι στο τέλος του σημειώματος.
• Προσεκτικός παρατηρητής διακρίνει άτομα με αυξημένη “ρευστή” ευφυΐα. Είναι αυτά που έχουν την τάση να μαθαίνουν για τα περίεργα, να καινοτομούν, να σκέφτονται και με αποκλίνουσα σκέψη και να υιοθετούν πρώτοι πρωτοπόρες ιδέες.
Η παρακάτω περίπτωση είναι χαρακτηριστική.
Νέα εκπαιδευτικός υιοθέτησε μια ιδέα που προτάθηκε για την ταξινόμηση της ύλης, την εφάρμοσε και μήνες αργότερα δημοσίευσε τα θετικά αποτελέσματα.
Αντίθετα, άλλος εκπαιδευτικός αρνήθηκε να ακούσει μια πρόταση της Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας για το γράψιμο ιστορίας κι αποχώρησε από την αίθουσα. Είναι προφανές ότι το συγκεκριμένο άτομο δεν άντεχε περισσότερη ρευστή ευφυΐα.
• Τέλος, άτομα με υψηλή ρευστή ευφυΐα ολοκληρώνουν μια εργασία με μικρότερη προσπάθεια και με κατανάλωση λιγότερης ενέργειας.
Αναπτύσσεται η ρευστή ευφυΐα;
Η απάντηση είναι δύσκολα για τους ενηλίκους.
Κάποιοι θα αντιτείνουν ότι ο εγκέφαλος έχει την πλαστικότητα να μαθαίνει και να προσαρμόζεται μέχρι τα βαθειά γεράματα, κι έχουν δίκιο. Η διαφορά είναι ότι το στήσιμο των δομών του εγκέφαλου μας ολοκληρώνεται πριν τα 25 έτη. Μετά μόνο μικρές βελτιώσεις γίνονται, όπως δέχονται οι νεύρο-επιστήμονες σήμερα.
Αυτό σημαίνει ότι τα όρια της ρευστής ευφυΐας είναι δεδομένα στους ενηλίκους. Την έχομε ήδη αναπτύξει επηρεαζόμενοι από το κοινωνικό μας περιβάλλον, από τη στάση των γονιών μας και από την εκπαίδευση μας. Γι’ αυτό, κι η πρόοδος μας επηρεάζεται από την κληρονομικότητα λίγο περισσότερο από ότι των παιδιών.
Ας είμαστε, λοιπόν, επιφυλακτικοί σε κάθε προϊόν της Τεχνολογίας που μας υπόσχεται «να μας κάνει εξυπνότερους» σε μια νύχτα.
Αναφορικά με την ανάπτυξη της ρευστής ευφυΐας σε παιδιά είναι καθήκον μας να τα βοηθήσουμε να κτίσουν τις δομές της πριν το τέλος της εφηβείας τους.
• Η σωστή απάντηση είναι Πέτρος
Συμπερασματικά
• Η εστίαση των προσπαθειών μας στην ανάπτυξη μόνο της αποκρυσταλλωμένης ευφυΐας είναι αδικαιολόγητη σπατάλη χρόνου και πόρων.
• Η ανάπτυξη της ρευστής ευφυΐας είναι το ζητούμενο για τη νέα γενιά.
• Οφείλουμε να εκθέτουμε παιδιά και έφηβους σε πολλαπλά σενάρια και σε προβλήματα που απαιτούν δημιουργική σκέψη.
• Κρίσιμος παράγοντας για την ανάπτυξη της ρευστής ευφυΐας είναι τα χρονικά παράθυρα.
Πτυχ.Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master
Εκπαίδευσης στην Δια Βίου Μάθηση, συγγραφέας
‘Μαθαίνω εύκολα’ , ‘Θυμάμαι εύκολα’.
Μέλος Γ.Σ. Ελληνικής Επιτροπής UNICEF.
Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr • facebook polygnosi
