«Η Παιδεία είναι το μόνο αντίδοτο στην κρίση και ξεκινά από το σπίτι».
Ελένη Γλυκατζή-Αρβελέρ
Να βοηθώ το παιδί μου στα μαθήματα του σχολείου, πόσο και μέχρι πότε; Δικαιολογημένα τα ερωτήματα των γονιών που αγωνιούν, ενδιαφέρονται και φροντίζουν για τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών τους.
Σήμερα η κυρίαρχη προσέγγιση είναι να στηρίξουμε τα παιδιά μας με κάθε τρόπο ώστε να αναπτυχθούν σε αυτοτελείς προσωπικότητες. Είναι εύκολο να το πετύχουμε; Οχι.
Η εξέλιξη ενός παιδιού σε διά βίου μαθητή-πολίτη είναι δύσκολη, γι’ αυτό η κραυγή αγωνίας της ακαδημαϊκού Ε.Γλυκατζή-Αρβελέρ είναι διαχρονικά επίκαιρη.
Στο σημερινό σημείωμα παρουσιάζω πώς βοηθάμε την ανάπτυξη ενός παιδιού και τον 5πλό ρόλο των γονέων.
Ζώνη της Επικείμενης Ανάπτυξης (Ζ.Ε.Α.)
Η έννοια της Ζ.Ε.Α. είναι ότι μαθητές αποδίδουν καλύτερα αν σε δύσκολα μαθήματα βοηθηθούν. Η βοήθεια αυτή παρέχεται από ένα γονιό ή ένα ειδικό. Για κάθε παιδί η Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης προσδιορίζεται σαν η απόσταση ανάμεσα σε αυτό που μπορεί να κάνει όταν για παράδειγμα λύνει ένα πρόβλημα μόνο του και σε εκείνη όταν του παρέχεται βοήθεια. Η Ζ.Ε.Α. κάθε παιδιού είναι διαφορετική, εξαρτάται από το μάθημα, τις συνθήκες και τα ταλέντα του. Παρατηρητικοί γονείς προσδιορίζουν τη Ζ.Ε.Α. του παιδιού τους κάθε φορά που μελετά. Για τον κρίσιμο ρόλο των εκπαιδευτικών θα γράψω στο επόμενο σημείωμα.
Ο ρόλος των γονιών
Η συνδρομή των γονιών στην ανάπτυξη του παιδιού τους αρχίζει από μικρή ηλικία όταν συμπαρίστανται στα παιχνίδια του. Αυτό σημαίνει ότι οι γονείς δεν φτιάχνουν μόνοι τους ένα παζλ ή τις κατασκευές του.
• Ο ρόλος τους είναι αυτός του ειδικού, του αρχιμάστορα που επιδεικνύει, εκπαιδεύει, βοηθά τους μαθητευόμενους, αλλά δεν κάνει όλη τη δουλειά.
• Οι γονείς δεν λύνουν το πρόβλημα, τις ασκήσεις, ούτε κάνουν τις εργασίες των παιδιών τους.
• Οι γονείς είναι, ωσεί παρόντες, παρατηρητές που σημαίνει ότι δεν κάθονται δίπλα στο παιδί ενώ εργάζεται.
• Οι γονείς προσφέρουν τη βοήθεια τους σε περίπτωση ανυπέρβλητης δυσκολίας. «Και πως γίνεται αυτό;», θα αναρωτηθείτε.
Υιοθετώντας την τακτική του επιστάτη, του εκπαιδευτή, του προϊστάμενου. Ολοι αυτοί γνωρίζουν πόσος χρόνος απαιτείται για την εκτέλεση μιας εργασίας. Παρατηρούν, επιβλέπουν, επιθεωρούν από μακριά και επεμβαίνουν για να διορθώσουν ή να βοηθήσουν όταν απαιτείται.
• Η παρότρυνση του γονιού που είναι στην κουζίνα ή στην τραπεζαρία προς το παιδί «διάβαζε το μάθημα σου φωναχτά για να το ακούω» δεν είναι πάντα η ενδεδειγμένη.
• Αρνητική είναι η συνεχής παρουσία του γονιού στο χώρο μελέτης αφού φορτίζει την ατμόσφαιρα και δεν ενθαρρύνει την παραγωγή αυτόνομου έργου από το παιδί.
• Ολα τα παιδιά χρειάζονται βοήθεια στην αρχή ενός έργου που γίνεται για πρώτη φορά. Η βοήθεια κι η παρουσία του γονιού στο πρώτο στάδιο ενισχύει την αυτοπεποίθηση του παιδιού να χαράξει την πορεία του.
Αν χρειαστεί, ο γονιός εξηγεί, επιδεικνύει και αποχωρεί όταν βεβαιώνεται ότι το παιδί κατάλαβε κι άρχισε σωστά το έργο.
• Ο γονιός δεν παρεμβαίνει όσο διάστημα το παιδί εργάζεται αυτόνομα και αποτελεσματικά. Έργο του γονιού είναι να βοηθάει να ξεπεραστεί ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο ή όταν ο τρόπος επίλυσης είναι λανθασμένος.
• Η βοήθεια του γονιού είναι η ελάχιστη για να ακολουθήσει μια περίοδος αυτόνομης εργασίας κι ο κύκλος επαναλαμβάνεται μέχρι την ολοκλήρωση του έργου.
Γονείς: Ο ευρύτερος ρόλος τους
Οι γονείς ενισχύουν την ανάπτυξη των παιδιών τους με 5 διαφορετικούς τρόπους προτείνει η Ε. Γλυκατζή-Αρβελέρ (οι προτάσεις της είναι σε πλάγια γραφή):
1. «Να τα βοηθήσουν να κατακτήσουν την Ελληνική γλώσσα».
Αν γονείς μαθαίνουν στα παιδιά τους μια νέα λέξη την ημέρα, απομακρύνουν την ανία και τη γλωσσική πενία. Πώς γίνεται; Σε ένα καλό λεξικό σημειώνουν πότε συζήτησαν τη λέξη με τα παιδιά τους.
2. «Να τα ενθαρρύνουν να μάθουν μια ξένη γλώσσα».
Αν το παιδί ολοκληρώσει τη μάθηση μιας ξένης γλώσσας σε άριστο επίπεδο πριν το Λύκειο θα έχει την ευχέρεια να ενημερώνεται, να εξελιχθεί σε αληθινό πολίτη του κόσμου και να μην άγεται σαν πιόνι σαν ενήλικος.
3. «Να τους μάθουν τη γλώσσα την επιστημονική, τα βάρη, τα μέτρα».
Σημειώνω ότι η απουσία εκπαίδευσης στην κριτική σκέψη και η άγνοια των μονάδων μέτρησης είναι η αιτία πολλών δεινών.
4. «Να γνωρίζουν την καλλιτεχνική γλώσσα».
Παρατηρώ ότι το παιδί που μπορεί να δει την καλαισθητική όψη ενός δημιουργήματος έχει πλουσιότερο συναισθηματικό κόσμο.
5. «Να γνωρίζουν τον κώδικα του σώματος τους».
Αυτό σημαίνει ότι φροντίζουν την υγεία τους και σέβονται το σώμα τους.
Συμπερασματικά
• Η βοήθεια των γονιών εστιάζεται στην ενεργοποίηση του δυναμικού του παιδιού, παρουσιάζοντάς του τρόπους σκέψης, δράσης και αντιμετώπισης του προβλήματος.
• Υπάρχει ουσιώδης διαφορά ανάμεσα στη ρηχή βοήθεια που προσφέρει περιστασιακά ένας συμμαθητής και στην ουσιαστική συνεχή συνεπή εκπαίδευση σε δεξιότητες που προσφέρει στο παιδί του ο γονιός.
• Στόχος των γονιών είναι τα παιδιά τους να κατακτήσουν τη συνειδητή μάθηση, να απορρίπτουν την παπαγαλία και να μην αποδέχονται άκριτα διαδόσεις και ψεύδη.
