Η κακοδαιμονία ενός συστήματος χωρίς πολιτική εκφράστηκε με τον καλύτερο τρόπο στο ευρώ (€), χωρίς νομισματική πολιτική. Οι αναλύσεις που γίνονται δεν επαρκούν, αν διαπιστώσει κανείς την τεράστια διάσταση μεταξύ ιθυνόντων και πολιτικών. Μόλις την Παρασκευή 15/5/15 στο δελτίο ειδήσεων άκουσα με έκπληξη τον επικεφαλής της Ευρωζώνης κ. Ντάισελμπλουμ να λέει ερωτώμενος για τις διαπραγματεύσεις «σπρώχνουμε και τραβάμε».
«Σπρώχνουμε και τραβάμε» είναι η πλέον αλλόκοτη αλήθεια που εκστόμισε ποτέ Ευρωπαίος αξιωματούχος: Οταν σπρώχνεις και τραβάς μένεις στο ίδιο σημείο!
Αυτή είναι η αλήθεια και όποιος δεν το βλέπει είναι δικό του πρόβλημα.
Οι οικονομικοί αναλυτές, τόσο στην Ε.Ε. όσο και στον υπόλοιπο αναπτυγμένο κόσμο δεν εννοούν να καταλάβουν ότι η κρίση μπορεί να μην εγκατέλειψε ποτέ το προσκήνιο από το 2007 και μετά. Αν ισχύει αυτό, τότε στην οκταετία που πέρασε, οι ασθενέστερες οικονομίες επλήγησαν πολύ περισσότερο από τις οικονομίες με ρίζες στην αντιμετώπιση προβλημάτων.
Στην προβληματική που αναπτύξαμε στο τελευταίο σημείωμά μας, φαινόταν ότι ένα ευρώ που κρατείται χαμηλά σε επίπεδα ισοτιμιών με άλλα νομίσματα και κυρίως με το δολάριο, έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνονται οι εξαγωγές και ο βασικός εταίρος του ευρώ που ωφελήθηκε είναι η Γερμανία. Μάλιστα, για όσους διαβάζουν τα σημειώματά μας, ενδεχομένως να θυμούνται ότι πριν μερικούς μήνες είχα αναφερθεί στο ότι η Γερμανία ενδιαφέρεται να είναι χαμηλά το ευρώ, εξ ου και η κρίση στις χώρες της Μεσογείου τη βολεύουν σε μεγάλο βαθμό.
Ομως διορατικοί δημοσιογράφοι αναφέρθηκαν πριν λίγο καιρό στην «κατάρα του αδύναμου ευρώ»[1] που οφείλεται στη χαλαρή νομισματική πολιτική της Ε.Κ.Τ., η οποία αποδυναμώνει το ευρώ και απογειώνει τις εξαγωγές. Παράλληλα όμως αυξάνεται ο πληθωρισμός. Και τα δύο φαινόμενα είναι ανεπιθύμητα και μακροχρόνια επικίνδυνα. Το ευρώ χάνει τη σημασία του ως μέσο πληρωμής για τους Γερμανούς εξαγωγείς. Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας το 2014 μόνο το 62% των εμπορικών συναλλαγών κρατών εκτός Ε.Ε. έγινε σε ευρώ, όταν το 2010 ήταν 67%. Από τότε το ποσοστό πέφτει συνεχώς. Τη θέση του ευρώ καταλαμβάνει το δολάριο. Πέρυσι οι συναλλαγές σε δολάρια έφτασαν το 26%, καταγράφηκε δηλαδή αύξηση κατά 3% σε σχέση με το 2013.
Τι σημαίνει, λοιπόν, αυτό που αναφέρουν οι δημοσιογράφοι αυτοί ως «ανασφάλεια στον ευρωπαϊκό χώρο». Οτι οι οικονομικές εξελίξεις στην Ευρώπη επηρεάζουν αρνητικά το κοινό νόμισμα, παρά το ότι εμφανίζεται ως πανάκεια για τις εξαγωγές. Και σημειώνουν σωστά ότι «ένα νόμισμα μπορεί να είναι ισχυρό διαχρονικά, μόνο όταν πίσω του βρίσκεται ένα οικονομικά εύρωστο οικονομικό περιβάλλον. Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα σημείο καμπής, επειδή ισχυρές βιομηχανικές χώρες, όπως η Γαλλία και η Ιταλία, αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην προώθηση μεταρρυθμίσεων. Έτσι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αντιδρά με επεκτατική νομισματική πολιτική, όταν την ίδια ώρα η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα των Η.Π.Α. εγκαταλείπει την πολιτική των χαμηλών επιτοκίων».
Ενα σκηνικό γεωμετρικά αντίθετο μεταξύ των δύο πλουσιότερων περιοχών – οικονομιών του κόσμου Ε.Ε. και Η.Π.Α. Οι μεν νεοφιλελεύθεροι της Ε.Ε. επιμένουν στο λάθος μοντέλο της λιτότητας, όταν οι εταίροι τους Αμερικανοί κατάλαβαν ότι όσο κόβουν χρήμα τόσο κινείται η οικονομία τους. Και όπως σημειώνουν εξαγωγικοί γερμανικοί κύκλοι, το λάθος είναι τόσο ορατό όσο μπορεί να γίνει κατανοητό ότι ασθενές ευρώ που ενισχύει τις εξαγωγές δε σημαίνει ότι διορθώνει τα κακά των οικονομιών που το απαρτίζουν.
Και για να μη λέμε ότι δεν έχουμε ευθύνη και εμείς, υπενθυμίζω ένα σοβαρό άρθρο του κ. Δραγασάκη, με τίτλο: Δώστε μας μία ευκαιρία[2] και σημείωνε ότι «αυτό που ζητάμε από τους εταίρους μας είναι να μας βοηθήσουν να βγούμε από αυτό το μαρτύριο του Σίσυφου», μη επιδιώκοντας ειδική μεταχείριση σε σχέση με άλλα οικονομικά πιεσμένα μέλη της Ευρωζώνης, αλλά ίση μεταχείριση.
Στο άρθρο του αυτό σημείωνε ορισμένα αποτελέσματα της οικονομικής κρίσης και ιδίως: «Από τότε που ξέσπασε η κρίση, η οικονομία μας έχει συρρικνωθεί κατά 26%. Η ανεργία έχει αυξηθεί από το 8% στο 26%. Οι μισθοί έχουν υποχωρήσει 33%. Οι επιπτώσεις αυτές είναι χειρότερες από αυτές που βίωσε οποιαδήποτε χώρα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930 και πολύ χειρότερες από αυτές που προέβλεπαν τα δύο προγράμματα προσαρμογής για την Ελλάδα.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ελληνική κυβέρνηση έχει ασκήσει κριτική στα προγράμματα αυτά», αναφέρεται στο άρθρο. Και φτάσαμε να δανείζεται η Ελλάδα ακόμη περισσότερο για να πληρώσει παλιότερα χρέη.
Αυτά και τούτα έφτασαν να γεμίζουν τις εφημερίδες με πηχυαίους τίτλους, τώρα και πολλούς μήνες για την απότομη αύξηση των φόβων για μια διάλυση της Ευρωζώνης[3]. Οι επενδυτές είναι πιο πιθανό να πιστεύουν ότι ένα «Grexit», δηλαδή μια ελληνική έξοδος από τη ζώνη του ευρώ, θα είναι αναπόφευκτη, παρά το νέο πρόγραμμα που βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση.
Ο δείκτης “Sentix Euro Break-up” (EBI) (προέρχεται από τη γερμανική δεξαμενή σκέψης, Sentix) περιγράφει το ποσοστό των επενδυτών που φοβούνται τη διάλυση της ζώνης του ευρώ να είναι στο υψηλότερο επίπεδο σε διάστημα δύο ετών, παρά την προσωρινή συμφωνία που έχει συναφθεί πρόσφατα με την Ελλάδα.
Η δεξαμενή σκέψης βασίζεται σε δείγμα 980 ανεξάρτητων ή θεσμικών επενδυτών.
Τον Φεβρουάριο το 38% από αυτούς πίστευαν ότι η Ευρωζώνη θα καταρρεύσει μέσα στους επόμενους δώδεκα μήνες.
Τον Ιανουάριο ο δείκτης καθορίστηκε σε 24,3%, αλλά το χαμηλότερο σκορ καταγράφηκε τον Ιούλιο του 2014, οπότε μόλις το 7,6% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι η διάλυση ήταν πιθανή.
Η τελευταία φορά που ο δείκτης έφθασε στο υψηλότερο σημείο έγινε τον Μάρτιο του 2013, με την ευκαιρία των εκλογών στην Ιταλία και την κρίση στην Κύπρο.
Εν τούτοις μια άλλη δεξαμενή σκέψης, την οποία χρησιμοποιούμε πολλές φορές στα σημειώματά μας, αναφέρθηκε πρόσφατα στη διακυβέρνηση της ζώνης του ευρώ και τι πρέπει να μεταρρυθμίσουμε, αλλά και πώς να το κάνουμε [4].
Οι δύο αυτοί καθηγητές άσκησαν κριτική σχετικά με τη διαφωνία για το τι είναι στη ρίζα των δεινών της ζώνης του ευρώ, αναφερόμενοι στις οικονομικές ανισορροπίες των τιμών και των μισθών απόκλισης και στην ανεπαρκή έμφαση ως προς τη βιωσιμότητα του χρέους. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, τα κύρια προβλήματα ήταν αργή επίλυση των τραπεζικών προβλημάτων, ανεπαρκής δημοσιονομική πολιτική την περίοδο 2011 – 13 για την Ευρωζώνη στο σύνολό της, η ανεπαρκής εγχώρια ζήτηση στις πλεονασματικές χώρες και η αργή πρόοδος στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για να ξεπεράσουν τις παλιές διαφορές.
Με βάση τις διαπιστώσεις αυτές θεωρούν ότι η «πολιτική πρόκληση της διακυβέρνησης της ζώνης του ευρώ θα πρέπει να προχωρήσει πέρα από τις βελτιώσεις που επέφερε η τραπεζική ένωση και προτείνουν τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας που αποτελείται από τα εθνικά συμβούλια της ανταγωνιστικότητας και τη δημιουργία ενός Ευρωσυστήματος Δημοσιονομικής Πολιτικής με δύο στόχους: τη δημοσιονομική βιωσιμότητα του χρέους και την κατάλληλη δημοσιονομική θέση για ολόκληρη τη ζώνη.
[1] Klaus Ulrich/Ειρήνη Αναστασοπούλου στο in.gr | Deutsche Welle
[2] Δημοσιεύθηκε στις 17/03/2015 στους Financial Times.
[3] http://www.express.be/business/fr/economy/les-craintes-dune-dislocation-de-l
a-zone-euro-ont-brusquement-augmente/211819.htm
[4] Κείμενο των Guntram B. Wolff και André Sapir στις 27 Φεβ 2015 που
δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα http://www.bruegel.org/
