Στα προηγούμενα σημειώματά μας καταβάλαμε προσπάθεια να δείξουμε την ξεκάθαρη συσχέτιση μεταξύ της παγκοσμιοποίησης και των φορολογικών παραδείσων. Έστω και αν αυτοί οι φορολογικοί παράδεισοι προϋπήρχαν της παγκοσμιοποίησης. Έτσι, ενώ οι φορολογικοί παράδεισοι προσφέρουν σοβαρή πρόσβαση σε όσους κάνουν χρήση των υπηρεσιών αυτών, αποδείχνονται φειδωλοί στην πραγματοποίηση νέων επενδύσεων και προτιμούν τις κρατικές, ή διακρατικές ενισχύσεις για να αυξάνουν τον πλούτο τους. Εκείνο που δεν καταλαβαίνω, ως λογικό επιχείρημα είναι γιατί οι υπερδομές τόσο κρατών με ισχυρή παρουσία στο οικονομικό γίγνεσθαι, όσο και οι μηχανισμοί διακρατικών οντοτήτων, ενώ γνωρίζουν πολύ καλά περί τίνος πρόκειται δεν καταπολεμούν τα φαινόμενα και δε βάζουν τέρμα στην ασυδοσία αυτή του κεφαλαίου.
Στο σημερινό μας σημείωμα θα αναφερθούμε στις μελέτες που κρίνουμε σοβαρές και ασχολούνται με το θέμα των φορολογικών παραδείσων και στο τέλος θα θέσουμε ένα ερώτημα. Έτσι, για τη δική μας αναλυτική ικανότητα εξαντλείται το θέμα και βέβαια, ο κάθε λογικός αναγνώστης μπορεί να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Πρόκειται για μια σειρά από μελέτες που έχει εκπονήσει η δεξαμενή σκέψης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όπως αυτή που καταχωρήσαμε στο προηγούμενο σημείωμά μας με τίτλο «Καταχώρηση των φορολογικών παραδείσων από την ΕΕ» που δημοσιεύθηκε στις 14-05-20181, Επίσης στο σημείωμά μας αυτό είχαμε αναφερθεί στην «Ιστορία των φορολογικών παραδείσων»2, και συμπληρώνουμε απλά, ότι φαίνεται η πατρότητα να ανήκει στα βρετανικά δικαστήρια που επέτρεψαν, ή υιοθέτησαν την τεχνική των «εικονικών» κατοικιών, επιτρέποντας στις εταιρείες να ενσωματώνονται στη Βρετανία χωρίς να πληρώνουν φόρους – μια εξέλιξη που μάλλον αποτελεί το θεμέλιο ολόκληρου του φαινομένου του φορολογικού καταφυγίου. Στα συμπεράσματα του εγγράφου αυτού διαβάζει κανείς ότι «Οι φορολογικοί παράδεισοι καλύπτουν τώρα ολόκληρο τον κόσμο, εξυπηρετώντας όλα τα μεγάλα οικονομικά και εμπορικά κέντρα. Οι σύγχρονοι φορολογικοί παράδεισοι εξακολουθούν να οργανώνονται σε μεγάλο βαθμό σε τρεις ομάδες. Πρώτα η μεγαλύτερη αποτελείται από τους φορολογικούς παραδείσους με έδρα τη Βρετανική αυτοκρατορία. Ο δεύτερος αποτελείται από ευρωπαϊκούς παραδείσους, πιο εξειδικευμένους ως κεντρικά γραφεία, χρηματοπιστωτικές εταιρείες και ιδιωτική τραπεζική. Το τρίτο αποτελείται από μια διαφορετική ομάδα είτε εξομοιωτών, όπως ο Παναμάς, η Ουρουγουάη ή το Ντουμπάι, ή νέοι παράδεισοι από τις μεταβατικές οικονομίες και την Αφρική.». Στα πλαίσια αυτά και όπως σημειώσαμε προηγουμένως, η δεξαμενή σκέψης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχει εκπονήσει σειρά σοβαρών μελετών για το φαινόμενο.
Κάθε καλόπιστος ερευνητής του θέματος μπορεί να βρει στη διεύθυνση του διαδικτύου: http://www.europarl. europa.eu/thinktank/el/search.html?word=PANAMA+ τις μελέτες που έχουν γίνει για το θέμα, όπως:
Ο αντίκτυπος των προγραμμάτων που αποκάλυψαν τα έγγραφα του Παναμά σχετικά με την οικονομία και τα οικονομικά του δείγματος των κρατών μελών (03-04-2017): Η έρευνα συνέβαλε σε προηγούμενες εκτιμήσεις της απώλειας φορολογικών εσόδων με μια μικροοικονομική αξιολόγηση βασισμένη σε στοιχεία για εταιρείες που θεωρείται ότι συνδέονται με τα Παναμαϊκά Βιβλία. Οι σημαντικότερες επιπτώσεις που εντοπίστηκαν είναι οι αρνητικές επιπτώσεις στους προϋπολογισμούς των κρατών μελών, με ευρύτερες επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη και στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Συνιστάται να ληφθούν περαιτέρω μέτρα σε εθνικό, κοινοτικό και διεθνές επίπεδο για να αυξηθεί η διαφάνεια της φορολογίας επιχειρήσεων και ατομικών φόρων και να περιοριστούν τα περιθώρια φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής.
Ο ρόλος των συμβούλων και των ενδιάμεσων φορέων στα σχέδια που αποκαλύπτονται στα έγγραφα του Παναμά (14-04-2017): Η χρήση υπεράκτιων φορέων που διευκολύνουν τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, τη φοροαποφυγή και τη φοροδιαφυγή υπονομεύει τη δίκαιη κατανομή της φορολογικής επιβάρυνσης. Τα έγγραφα του Παναμά ρίχνουν φως στις δραστηριότητες που συνήθως διεξάγονται με απόρρητο χαρακτήρα, με την αποκάλυψη πληροφοριών για 213.634 υπεράκτιες οντότητες σε χώρες όπως οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, ο Παναμάς και οι Σεϋχέλλες. Η ανάλυση αυτή αξιολογεί το ρόλο των συμβούλων (φοροτεχνικοί, νομικοί εμπειρογνώμονες, διοικητικοί υπάλληλοι, σύμβουλοι επενδύσεων) και μεσάζοντες (δικηγορικά γραφεία, λογιστικές εταιρείες, εταιρείες εμπιστοσύνης, τράπεζες κλπ.) Που εμπλέκονται στις φάσεις του προσδιορισμένου κύκλου λήψης αποφάσεων δημιουργία, συντήρηση, επιβολή)..
Η εντολή της επιτροπής έρευνας του Παναμά, (15-11-2016): Από τον Απρίλιο του 2016, η Διεθνής Κοινοπραξία Ερευνητών Δημοσιογράφων, μαζί με πολλούς εταίρους αναφοράς από όλο τον κόσμο, ξεκίνησαν να αποκαλύπτουν περίπου 214.000 υπεράκτιες οντότητες που συνδέονται με ανθρώπους σε περισσότερες από 200 χώρες και εδάφη, συμπεριλαμβανομένων των κρατών μελών της ΕΕ. Μετά από αυτές τις αποκαλύψεις, κοινώς γνωστές ως έγγραφα του Παναμά, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε τη σύσταση ειδικής εξεταστικής επιτροπής για τη διερεύνηση υποτιθέμενων παραβάσεων και κακοδιοίκησης κατά την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου σε σχέση με τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, τη φοροαποφυγή και τη φοροδιαφυγή.
Ικανότητα των κρατών μελών να καταπολεμούν τα φορολογικά εγκλήματα (31-07-2017): Οι εθνικές διατάξεις για την αποφυγή της φοροδιαφυγής και τη φοροδιαφυγή, καθώς και οι νόμοι σχετικά με τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και την επιβολή τους ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό από το ένα κράτος μέλος στο άλλο. Η μελέτη αυτή εξετάζει τις διοικητικές δυνατότητες των κρατών μελών της ΕΕ όσον αφορά την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων και εξετάζει τα ειδικά μέτρα που έχουν λάβει ως απάντηση στη δημοσίευση των εγγράφων του Παναμά. Οι κυριότεροι στόχοι είναι να αξιολογηθεί κατά πόσον είναι επαρκές το νομικό πλαίσιο και οι θεσμικές διαμορφώσεις, να εντοπιστούν οι ελλείψεις και να προταθούν τρόποι αντιμετώπισης.
Η συμπερίληψη των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών στις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου και σύνδεσης της ΕΕ: Επιπτώσεις στο ξέπλυμα χρήματος, τη φοροδιαφυγή και τη φοροαποφυγή (21-06-2016) : Η μελέτη αυτή εξετάζει την εφαρμογή και τις επιπτώσεις της συμπερίληψης των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών στις υπάρχουσες συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών και σύνδεσης της ΕΕ και, ειδικότερα, τις επιπτώσεις τους στη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, τη φοροδιαφυγή και την αποφυγή. Η εναρκτήρια ανάλυση περιγράφει το γεωπολιτικό και το εμπορικό πλαίσιο, καθώς και το πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ελευθέρωση του εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών με τις αναπτυσσόμενες χώρες αυξάνει την απειλή νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και ότι, ως εκ τούτου, ενδέχεται να συμβάλει στην αύξηση των παράνομων χρηματοοικονομικών ροών από τις αναπτυσσόμενες χώρες προς την ΕΕ.
Το ερώτημα
Οι μελέτες που αναφέραμε δεν είναι οι μόνες. Υπάρχουν και άλλες πολλές. Το πρόβλημα είναι γιατί αφού έχουν μελετηθεί όλα αυτά τα θέματα οι κεντρικές και διακρατικές αρχές τόσο σε εθνικό, όσο και σε υπερεθνικό σημείο δεν υιοθετούν τους ίδιους τους κανόνες που βγαίνουν ως συμπεράσματα από τις ίδιες τις μελέτες που συντάσσονται για το σκοπό αυτό;
1. http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2018/621872/EPRS_BRI(2018)621872_EN.pdf
2. http://www.historyandpolicy.org/policy-papers/papers/history-of-tax-havens
