Από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ), μέχρι την ενδυνάμωση φασιστών και νεοναζί στην Ευρώπη, από τα κίτρινα γιλέκα στο Παρίσι ή στις Βρυξέλλες, μέχρι την απόφαση του Brexit, από το άγριο φρένο στην παγκοσμιοποίηση του Τραμπ μέχρι την εμπλοκή στο θέμα της κλιματικής επιβάρυνσης και αλλαγής το μοντέλο επικοινωνίας δείχνει μια επικίνδυνη κλίση προς ανεξέλεγκτες πορείες. Το ζητούμενο είναι να μη βρεθούμε εκ νέου, όπως έγινε στο μεσοπόλεμο μετά την κρίση του 1929 στην επικράτηση μη δημοκρατικών δυνάμεων που δείχνουν πόλεμο. Χρειάζεται σύνεση και προσοχή, χρειάζεται ηρεμία και αλληλοκατανόηση, χρειάζεται στιβαρά πολιτικά χέρια, τόσο ο τόπος, όσο και οι άλλοι τόποι στους οποίους συμμετέχουμε πολιτικά, ή γεωγραφικά.
H συσχέτιση των «ξαφνικών» διαπιστώσεων που αρχικά μοιάζουν ανόμοιες, συνδέονται όμως με πολύ ταμπεραμέντο και αρκετή τόλμη, γεννούν μια ουσιαστική κατάσταση κινδύνου, που πρέπει να ερμηνεύσουμε άμεσα, για να μη φθάσουμε σε απλές διαπιστώσεις για το πώς γεννήθηκε ο φασισμός και ο ναζισμός, και από πού αντλούν τη σκούφια τους οι εκ των υστέρων (ex post) παρατηρήσεις για τη δημοκρατία της Βαϊμάρης1 Και ας αποδεχθούμε επιτέλους, ότι όλοι οι πόλεμοι γίνονται για οικονομικούς λόγους και όχι για τα όμορφα μάτια της Ελένης, βασίλισσας της Σπάρτης και γυναίκας του βασιλιά Μενέλαου!
Μόλις πριν λίγες εβδομάδες, δημοσιοποιήθηκε ανάλυση2 σχετική με τις Κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης και την ποσοτική χαλάρωση (το γνωστό QE) η επίδραση του οποίου συγκρίνεται με αυτή του αερόσακου: ανεξάρτητα από την κατάσταση, είναι καθησυχαστικό να γνωρίζουμε ότι θα ενεργοποιηθεί σε περίπτωση σοκ. Σημειώνεται δε, ότι σε πολλές προηγμένες οικονομίες, αν όχι στην πλειοψηφία τους, το υψηλό επίπεδο δημόσιου χρέους περιορίζει σημαντικά τον δημοσιονομικό χώρο. Στα χρόνια που ακολούθησαν την κρίση του 2008, τα βασικά επιτόκια έφθασαν στο μηδέν. Επιπλέον, στο πλαίσιο της συνδυασμένης επίδρασης της μείωσης του ουδέτερου επιτοκίου, η μαζική ανάκαμψη και ο μέτριος πληθωρισμός, παρά την απότομη πτώση του ποσοστού ανεργίας, την εξομάλυνση της νομισματικής πολιτικής (Ηνωμένες Πολιτείες, Ηνωμένο Βασίλειο) δεν έχει ακόμη ξεκινήσει σε άλλες γεωγραφικές ενότητες, όπως στη ζώνη ευρώ, ή την Ιαπωνία).
Ως αποτέλεσμα, η εξέλιξη των επιτοκίων, ιδιαίτερα χαμηλά, δεν αφήνει περιθώρια ελιγμών για τη συμβατική νομισματική πολιτική. Παράδειγμα αντλούμε από την Ιαπωνία , όπου ο ισολογισμός της κεντρικής τράπεζας είναι πλέον συγκρίσιμος με το ΑΕγχΠ. Όσον αφορά τις παρενέργειες, οι μελέτες δείχνουν ότι η ρευστότητα της αγοράς ομολόγων έχει μειωθεί
Στο σχήμα που ακολουθεί φαίνεται το δημόσιο χρέος και ο ισολογισμός της κεντρικής τράπεζας της Ιαπωνίας (το δημόσιο χρέος φαίνεται με τις χοντρές κάθετες μπλε γραμμές και το ενεργητικό της κεντρικής τράπεζας με τη μαύρη γραμμή που διέρχεται ο σχήμα, και τα δυο αυτά μεγέθη εκφρασμένα σε ποσοστό του ΑΕγχΠ, τα τελευταία είκοσι χρόνια..
Αυτός και πολλοί άλλοι μηχανισμοί εφεύρεση του ανθρώπινου νου, έχουν ως στόχο να ωθήσουν την ανάπτυξη. Μόνο που παρατηρούμε εδώ την ανήθικη τακτική συνασπισμών όπως αυτός της ΕΕ έναντι μικρών και ευάλωτων χωρών όπως η Ελλάδα, όπου χωρίς να «ερυθριούν» κατάστρεψαν κυριολεκτικά, συναινούσης και μια πολιτικής τάξης άξιας για να στηθεί στο Γουδί.
Και τούτο γιατί μια οικονομία (δεύτερη στον τομέα της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης στον κόσμο, αφήνοντας τώρα και μια εικοσαετία πίσω της, την άθλια πολιτική που ακολουθεί η ΕΕ, και η οποία ψελλίζει κάθε όσο «είμαστε τρίτοι» και καταιδρωμένοι, έχει περίπου δυόμιση φορές δημόσιο χρέος μεγαλύτερο του ΑΕΠ της. Έτσι παρευρέθηκα πριν λίγες μέρες σε ειδική ημερίδα στο ευρωκοινοβούλιο στις Βρυξέλλες, όπου οι ομιλητές παραδέχθηκαν για μια φορά ακόμη την Τρίτη και καταϊδρωμένη θέση μας. Και για να συμπληρωθεί το παζλ, ο Ρώσος έχει ενεργειακές πηγέςπου τον κρατάνε στην κορυφή και ο Κινέζος τεράστια αποθέματα φθηνής εργασίας να ανταγωνιστεί ακόμη και τα ρομπότ!
Η προσπάθεια λοιπόν των χαμηλών επιτοκίων και της ποσοτικής χαλάρωσης έχει στόχο να μπορούν να γίνοναι επενδύσεις. Και κυρίως από αυτόχθονες. Γιαυτό το λόγο αναφέρομαι τώρα και 2 χρόνια στην ανήθικη συσσώρευση αποταμιεύσεων ύψους 7 τρις € στις γερμανικές τράπεζες, και 2 τρις € στις γαλλικές τράπεζες. Αν ελέγξουμε τις αποταμιεύσεις στον τόπο μας, ούτε για στραγάλια δεν μπορούμε να κάνουμε επενδύσεις. Εξαρτιόμαστε λοιπόν από τους «εταίρους» μας, ακόμη και για μικρά έργα υποδομής ή ακόμη και για επενδύσεις σουβλατζίδικων με τη μέθοδο των μικροπιστώσεων, για τις οποίες γράφω τώρα και χρόνια και μόλις προσφάτως ανακαλύφθηκαν από τους κυβερνώντες. Αλλά και αυτές οι μικροπιστώσεις έτσι όπως πάνε να γίνουν θα εξελιχθούν σε βραχνά των εγγυητών (γιατί απαιτούνται εγγυήσεις, στις περιπτώσεις μη ευόδωσης των σχετικών μικροεπενδυτικών σχεδίων.
Οι φόβοι που εκφράζω εδώ δεν προέρχονται από πουθενά αλλού παρά από την παρατήρηση ότι μη υπαρχόντων επαρκών αποταμιεύσεων, σε μια χώρα με την ολίσθηση που έχει υποστεί, όπως αυτή που ζήσαμε στην Ελλάδα, ελέω κυρίως Γερμανίας, δεν μπορεί να υπάρξουν υγιή μυαλά να αναλαμβάνουν επιχειρησιακούς κινδύνους. Άρα οι επενδύσεις που γίνονται ή πρόκειται να γίνουν, είτε στηρίζονται στην έννοια του άθλου, είτε προέρχονται από κοινοτικά κονδύλια, που τυχαίνει να παίρνουμε και εμείς, όπως και μερικές άλλες χώρες της άθλιας ευρωπαϊκής συνύπαρξης με το ιδεολογικό χάος που έχει τανυστεί τελευταία.
Και είναι κρίμα γιατί ο τόπος μας είναι πλούσιος τόπος. Στην ουσία, βρισκόμαστε σε μια κατάσταση όπου θα αρχίσουν να ηχούν πιο σταθερά τα τύμπανα του τέλους και της τιθάσευσης της παγκοσμιοποίησης. Αυτή η τιθάσευση της παγκοσμιοποίησης, άρχισε ήδη, ελέω αμερικανού προέδρου να εφαρμόζεται εμπεριστατωμένα στις εμπορικές πτυχές, που έχουν άμεσο αποτέλεσμα. Η ρήση του Αμερικανού προέδρου «πρώτα η Αμερική» ήδη έχει εμφανίσει σημάδια που αφήνουν να φαίνονται εγκλωβισμένα στο πίσω μέρος του πίνακα, τα οποία αν τα διαβάσει κανείς όπως διάβαζαν οι παλιές γυναίκες στα χωριά μας, τις σπάλες των αμνοεριφίων, προαναγγέλλουν τη νέα θητεία του προκαθήμενου του Λευκού Οίκου και για τη δεύτερη θητεία του! Τότε και μόνο τότε θα κατανοήσουμε, ενδεχομένως, τι σημαίνει η προαγγελία γεγονότων και αποτελεσμάτων.
Ας δούμε τι σημαίνει αυτό στο επόμενο σημείωμα μας και ας μην περιμένουμε από φκιασίδια όπως η ποσοτική χαλάρωση, να ασκήσουμε επενδυτική πολιτική για να πάει μπροστά ο τόπος!
1. Δημοκρατία της Βαϊμάρης είναι ο ιστορικός και πολιτικός όρος που επικράτησε στη σύγχρονη διεθνή βιβλιογραφία για την (συμβατική) ονομασία του πολιτεύματος της Γερμανίας από το 1919 έως την άνοδο στην εξουσία της Ναζιστικής Γερμανίας του Χίτλερ το 1933.
2. https://www.linkedin.com/pulse/banques-centrales-le-qe-face-%C3%A0-une-borne-sup%C3%A9rieure-de-vijlder/?trk=eml-email_feed_ecosystem_digest_01-recommended_articles-4-Unknown&midToken=AQF6kPMyjIZm-w&fromEmail=fromEmail&ut=1Hju6fNzvTlow1
