Πού πάει η Ευρωπαϊκή Ενωση;

Στο τελευταίο σημείωμά μου είχα αναφερθεί στην ουσία των Συνθηκών της Ρώμης, και στη διαμόρφωση ενός οράματος για το μέλλον της ΕΕ. Ένα μέλλον φτιαγμένο με ειδικούς όρους που προκύπτουν από πολλές διαδρομές που μπορεί να ακολουθήσει η Ευρώπη αυτή, με βάση την παρουσίαση πέντε σεναρίων πριν λίγες μέρες από τον πρόεδρο Γιούνκερ τα οποία είδαμε συνοπτικά και επαναλαμβάνουμε .
Σενάριο 1: Συνεχίζουμε κανονικά
Σενάριο 2: Τίποτα περισσότερο από την ενιαία αγορά
Σενάριο 3: Αυτοί που θέλουν περισσότερα κάνουν περισσότερα
Σενάριο 4: Κάνουμε λιγότερα με πιο αποδοτικό τρόπο
Σενάριο 5: Κάνουμε μαζί πολύ περισσότερα
Τι περιλαμβάνει όμως το σχέδιο Γιούνκερ?1 Η Λευκή Βίβλος θα κατευθύνει τον διάλογο μεταξύ των 27 προέδρων κρατών ή κυβερνήσεων και θα διαρθρώσει τη συζήτηση στη Σύνοδο Κορυφής της Ρώμης και πέρα απ’ αυτήν.
Πριν εκφράσουμε την άποψή μας, θα αναφερθούμε στην « Ευρώπη σε μια νέα παγκόσμια τάξη»2 που είναι εργασία μιας σοβαρής δεξαμενής σκέψης της οποίας οι συγγραφείς βάλθηκαν να διερευνήσουν τι στρατηγικές αντίδρασης της ΕΕ έναντι των ΗΠΑ των οποίων ο ρόλος μειώνεται από γίγαντα εφαρμογής πολιτικών. Να σημειωθεί ότι ο ρόλος της ΕΕ προσδιορίζεται πλέον, σε έναν κόσμο μείωσης ηγεμονίας.
Στην εργασία αυτής της δεξαμενής σκέψης αναφέρεται ότι «Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο πιο σημαντικός εμπορικός και διμερής επενδυτικός εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία έχει, μέχρι τώρα στηριχτεί στην παροχή εγγύησης ασφάλειας για τις χώρες της ΕΕ.» Αυτό έχει γίνει δυνατόν με την υποστήριξη ενός πολυμερούς συστήματος εμπορίου και ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Όμως, όπως και άλλες προηγμένες οικονομίες, το σχετικό βάρος των ΗΠΑ στην παγκόσμια οικονομία έχει μειωθεί. Η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ έδειξε τις προθέσεις της με το προχθεσινό ταξίδι της κυρίας Μέρκελ και τα προβλήματα που ενδεχομένως θα προκύψουν για την αντικατάσταση της πολυμέρειας με διμερείς συμφωνίες. Στον τομέα του εμπορίου, που έχει ως στόχο να εξασφαλίσει νέες εμπορικές συμφωνίες, προκειμένου να μειωθούν τα ελλείμματα, το διμερές εμπόριο μπορεί να προσφέρει μεγαλύτερη προστασία στις ΗΠΑ, ιδίως, στο μεταποιητικό τομέα των ΗΠΑ. Η πολιτική του διαίρει και βασίλευε βρίσκει πάλι τον ιστορικό της δρόμο!
Στην πολιτική για το κλίμα, η δέσμευση των ΗΠΑ για τη συμφωνία του Παρισιού είναι υπό αμφισβήτηση. Στην άμυνα, η ομπρέλα ασφαλείας φαίνεται λιγότερο καθοριστική απ ό, τι προηγουμένως και ο νέος αμερικανός πρόεδρος έδειξε καθαρά ότι δε μασάει τα λόγια του. Ζητάει λεφτά από τη Γερμανία και δεν προκαλεί καθόλου εντύπωση η απάντησης της γερμανίδας υπουργού άμυνας ότι δε χρωστάει τίποτα! Η συνολική υπόσχεση πίσω από την αλλαγή κατεύθυνσης του κ. Τραμπ «να βάλει την Αμερική πρώτα», αφήνει παγερά αδιάφορους τους βασικούς ευρωπαίους παίχτες που τώρα πλέον ακούνε στο όνομα 4 μεγάλων οικονομιών Γερμανίας, Γαλλίας, Ιταλίας και Ισπανίας.
Ο κύβος ερρίφθη για το σενάριο που θα επικρατήσεις στις προσεχείς μέρες κατά τη διάρκεια των «συνεννοήσεων» για τις συνθήκες της Ρώμης!
Η πρόκληση είναι πολιτική: το σενάριο που θα επικρατήσει φαίνεται να είναι η Ευρώπη πολλών ταχυτήτων, ή αλλιώς «Σενάριο 3: Αυτοί που θέλουν περισσότερα κάνουν περισσότερα».
Παράλληλα με την ανάπτυξη αυτής της πτυχής, σημειώνουμε ότι η ΕΕ είναι μια σχετικά ανοικτή οικονομία και έχει ωφεληθεί από το πολυμερές σύστημα. Αν οι ΗΠΑ αλλάξουν την προηγούμενη πορεία τους, η ΕΕ πρέπει να απαντήσει με μια στρατηγική τεσσάρων σημείων:
ΣΗΜΕΙΟ 1: Συνεργασία με τους εταίρους σε όλο τον κόσμο για την υπεράσπιση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.
ΣΗΜΕΙΟ 2. Εμβάθυνση των οικονομικών σχέσεων με την Κίνα και με άλλους εταίρους (επιτάχυνση των συζητήσεων σχετικά με τη διμερή συνθήκη Επενδύσεων με την Κίνα.
ΣΗΜΕΙΟ 3. Αύξηση εξωτερικής αξιοπιστίας της ΕΕ, που μπορεί να γίνει με ενδυνάμωση των 4 μεγάλων οικονομιών στις οποίες θα προστρέξουν και άλλες οικονομίες όπως της Μπενελούξ και άλλες σταθερά αναπτυγμένες οικονομίες του βορρά. Ταυτόχρονα στις υπόλοιπες οικονομίες θα ενισχυθεί το κοινωνικό μοντέλο της Ευρώπης και θα δώσει απάντηση στον πειρασμό για εθνικό προστατευτισμό.
ΣΗΜΕΙΟ 4. Προετοιμασία εργαλείων που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν διμερώς έναντι των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων συμβατών μέτρων κατά των επιδοτήσεων και των πιθανών φορολογικών μέτρων με τη στήριξη της ΠΟΕ.
Με αυτές τις σκέψεις συναντήθηκαν πριν λίγες εβδομάδες οι Μέρκελ, Ολάντ, Τζεντιλόνι και Ραχόι και τέθηκαν «Υπέρ μίας Ευρώπης πολλών ταχυτήτων»3.
Λίγες εβδομάδες πριν την κρίσιμη Σύνοδο Κορυφής της Ρώμης, όπου θα αρχίσει να διαμορφώνεται το μέλλον της Ε.Ε., οι ηγέτες των τεσσάρων ισχυρότερων οικονομιών της ευρωζώνης έστειλαν το μήνυμά τους.
Υπέρ μίας Ευρωπαϊκής Ένωσης πολλών ταχυτήτων τάχθηκαν, που επέτρεπε σε ομάδες κρατών-μελών να προχωρήσουν σε εμβάθυνση της ενοποίησής τους ταχύτερα από απρόθυμους ή ανέτοιμους εταίρους τους, τάχθηκαν οι ηγέτες της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας.
Μετά από μίνι σύνοδο κορυφής των τεσσάρων, που διοργανώθηκε στο παλάτι των Βερσαλλιών, η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ τόνισε πως η Ευρώπη πρέπει να έχει το «κουράγιο» να επιτρέψει σε ορισμένες χώρες να προχωρήσουν ταχύτερα σε σχέση με άλλες, τονίζοντας μάλιστα πως η λύση πολλών ταχυτήτων είναι «απαραίτητη» καθώς διαφορετικά η Ευρώπη θα «κολλήσει». Διευκρίνισε πως τα κράτη-μέλη που δεν θα ακολουθήσουν την υψηλή ταχύτητα ενοποίησης δεν θα εξαιρεθούν, όμως επισήμανε πως δεν θα πρέπει να χρειάζεται η υποχρεωτική συμμετοχή όλων των χωρών για να συμφωνηθεί ένα σχέδιο.
«Η ενότητα δεν σημαίνει ομοιομορφία», υπογράμμισε από την πλευρά του ο γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ. Πρέπει να πούμε ναι σε διαφοροποιημένες συνεργασίες, και προσέθεσε ότι «ορισμένες χώρες» θα μπορούσαν «να προχωρήσουν πιο γρήγορα και πιο μακριά σε τομείς όπως η άμυνα, η ευρωζώνη, η φορολογική και κοινωνική εναρμόνιση, ο πολιτισμός ή η νεολαία».
Η Ε.Ε. μπορεί να εξυπηρετηθεί καλύτερα από ένα μοντέλο που θα επιτρέπει διαφορετικά επίπεδα ενοποίησης, δήλωσε ο ιταλός πρωθυπουργός Πάολο Τζεντιλόνι. Όσο για τον ισπανό πρωθυπουργό Μαριάνο Ραχόι, δήλωσε απλά ότι «η Ισπανία είναι διατεθειμένη να προχωρήσει στην ολοκλήρωση με όλους εκείνους που θα θελήσουν να την ακολουθήσουν». Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία είναι οι τέσσερις μεγαλύτερες οικονομίες στην ευρωζώνη και μετά το Brexit θα είναι οι τέσσερις ισχυρότερες οικονομίες σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η στήριξη των τεσσάρων ηγετών για μία Ευρώπη πολλών ταχυτήτων έρχεται λιγότερο από μία εβδομάδα αφότου ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ παρουσίασε στο Ευρωκοινοβούλιο την αποκαλούμενη «Λευκή Βίβλο», με πέντε προτάσεις για το μέλλον της Γηραιάς Ηπείρου μετά την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Μία από τις πέντε προτάσεις ήταν, για πρώτη φορά, ακριβώς η αναμόρφωση της Ε.Ε. σε μία ένωση πολλών ταχυτήτων, όπου όσοι μένουν πίσω θα έχουν τη δυνατότητα, όταν μπορούν, να ακολουθήσουν την «εμπροσθοφυλακή».
Θα επανέλθουμε με τις γιορτές για τη συμπλήρωση 60 ετών από την υπογραφή της ιδρυτικής συνθήκης της τότε ΕΟΚ.
1. http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-385_el.htm
2. http://bruegel.org/2017/02/europe-in-a-new-world-order/?utm_source=Bruegel+Updates&utm_campaign=3340e1975b-The+Bruegel+Newsletter+%7C+Members%27+Edition+23+Feb&utm_medium=email&utm_term=0_eb026b984a-3340e1975b-278055821
3. http://www.euractiv.gr/section/thesmika-themata/news/yper-mias-evropis-pollon-tachytiton-merkel-olant-tzentiloni-ke-rachoi/?utm_source=wysija&utm_medium=email&utm_campaign=Newsletter07032017List