Μερικές σκέψεις για προσωπικές και συλλογικές επιλογές που ενισχύουν τις πιθανότητες να υποστούµε ένα ατύχηµα ή µια καταστροφή…
Τελευταίο άρθρο του 2023 σήµερα. Εύχοµαι Καλές και Χαρούµενες Γιορτές σε όλες και όλους! Ας προσέξουµε να µην πιάσουµε ποτέ τιµόνι αν έχουµε καταναλώσει οινοπνευµατώδη. Να φοράµε πάντα ζώνη και κράνος. Να οδηγούµε συνετά, χωρίς να ξεπερνούµε τα όρια ταχύτητας. Και τέλος, να προσέχουµε τα λαµπάκια στο χριστουγεννιάτικο δέντρο, τα κεριά και τις κουζίνες αφού συχνά αποτελούν αιτίες πυρκαγιάς.
Οδηγική συµπεριφορά. Σε ένα άρθρο σχετικά µε τα τροχαία ατυχήµατα στις ΗΠΑ διάβασα πως στους οδηγούς 65 ετών και πάνω, παρατηρείται για την περίοδο 2020-2021 αύξηση των θανατηφόρων δυστυχηµάτων κατά 15% ενώ για τους νέους οδηγούς (ηλικίας 0-24 ετών) η αύξηση ήταν µόνο 10%. Αντίθετα, στην Ελλάδα και για την ίδια περίοδο η αύξηση για τους άνω των 65 ετών ήταν 8,5% ενώ για τους νεότερους (0-25 ετών) η αύξηση ήταν 12,9%.
Ευτυχώς, η ισχύουσα ενωσιακή νοµοθεσία για τις άδειες οδήγησης προβλέπει για τους οδηγούς άνω των 65 ετών τακτικές ιατρικές εξετάσεις ανά τριετία ενώ για τους άνω των 80 ετών οι εξετάσεις αυτές είναι περισσότερες. ∆υστυχώς όµως, φαίνεται πως υπάρχουν αρκετοί ηλικιωµένοι αλλά και ανήλικοι που οδηγούν χωρίς δίπλωµα ιδίως εκτός αστικών κέντρων…
Εδώ να αναφέρω το παράδειγµα ενός οικογενειακού φίλου, που δε ζει πιά, ο οποίος µόλις γιόρτασε τα 70 του, πήγε και παρέδωσε το επαγγελµατικό δίπλωµά του και δεν ξαναοδήγησε. Ήταν από νέος επαγγελµατίας οδηγός (τον είχε γνωρίσει προπολεµικά ο πατέρας µου όταν στην Αθήνα κυκλοφορούσαν πολύ λίγα αυτοκίνητα) και είχε γυρίσει όλη την Ευρώπη µε τα τουριστικά λεωφορεία που αγόρασε στη συνέχεια.
Κάπου εκεί στη δεκαετία του 1980 µόλις συµπλήρωσε τα 70 (έζησε µέχρι τα 90 του µε πλήρη διαύγεια), δήλωσε ότι επειδή ήξερε τους κινδύνους για την ηλικία του, προτιµούσε να µετακινείται µε τα πόδια, µε ταξί ή να ζητά από τους γιούς του να τον εξυπηρετήσουν … Ίσως µια τέτοια απόφαση να µοιάζει πολύ δραστική αλλά υπάρχουν κάποια σηµάδια που ίσως να πείσουν µερικούς ότι ήλθε η στιγµή να αφήσουν οριστικά το τιµόνι.
Αν ανησυχούν συνεχώς οι φίλοι, οι συγγενείς και οι γνωστοί σας, ιδίως αν δεν θέλουν να µπουν στο αυτοκίνητο όταν οδηγείτε. Αν γίνεστε αντικείµενο παραπόνων από άλλους οδηγούς, αν λαµβάνετε συχνά κλήσεις ή τέλος αν συµµετέχετε συχνά σε ατυχήµατα. Αν χάνεστε ακόµη και σε γνωστούς δρόµους ή αν κινείστε συνεχώς είτε πολύ αργά είτε πολύ γρήγορα. Προσωπικά δεν έχω ακόµη εµφανίσει τέτοια συµπτώµατα, αλλά επειδή σε λίγους µήνες θα συµπληρώσω κι εγώ τα 70, σκέπτοµαι να εξετάσω σοβαρά το ενδεχόµενο να ακολουθήσω κι εγώ το παράδειγµα του παραπάνω οικογενειακού µου φίλου.
∆ιδάγµατα από καταστροφές. Μια θεµελιώδης διαδικασία βελτίωσης του σχεδιασµού και της αντιµετώπισης καταστροφών είναι και η ανάλυση των διαδικασιών και των αποτελεσµάτων µετά από κάθε καταστροφή. Από την ανάλυση αυτή προκύπτουν σηµαντικά «διδάγµατα» τα οποία χρησιµεύουν για να βελτιωθούν οι διαδικασίες διαχείρισης των καταστροφών καθώς και η εκπαίδευση των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης προκειµένου να µην επαναλάβουν τα ίδια λάθη στο µέλλον.
Μετά το µεγάλο χηµικό ατύχηµα στο Σεβέζο της Βόρειας Ιταλίας το 1976, και τη θέσπιση το 1982 της πρώτης οδηγίας Σεβέζο, συστάθηκε στο Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το Γραφείο Κινδύνων Μεγάλων Ατυχηµάτων (MAHB). Η αποστολή του είναι να αποτελεί αποθετήριο γνώσης προς υποστήριξη της πρόληψης και ετοιµότητας για την αντιµετώπιση χηµικών ατυχηµάτων στην ΕΕ και παγκοσµίως. Στηρίζεται στο ηλεκτρονικό Σύστηµα Αναφοράς Μεγάλων Ατυχηµάτων (eMARS) από το οποίο παράγονται τα σχετικά ∆ελτία ∆ιδαγµάτων.
Όταν υπηρετούσα στη Μονάδα Πολιτικής Προστασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχαµε ξεκινήσει, σε συνεργασία µε το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Επιτροπής (στο Ispra της Ιταλίας), ένα πανευρωπαϊκό πρόγραµµα συλλογής «διδαγµάτων» (lessons learnt) για φυσικές και περιβαλλοντικές καταστροφές, το πρόγραµµα NEDIES (Natural and Environmental Disaster Information Exchange System = Σύστηµα Ανταλλαγής Πληροφοριών για Φυσικές και Περιβαλλοντικές Καταστροφές).
∆υστυχώς, στη νοµοθεσία που διέπει το ελληνικό σύστηµα πολιτικής προστασίας δεν έχουν προβλεφθεί παρόµοιες διαδικασίες εξαγωγής διδαγµάτων από τις µεγάλες τεχνολογικές και φυσικές καταστροφές. Τώρα, µια οµάδα επιστηµόνων ξεκίνησε µια έρευνα ακόµη και για «καταστροφές που δεν έγιναν» για να καταλήξει σε συµπεράσµατα τα οποία να µπορούν να χρησιµεύσουν γενικότερα.
Ένα παράδειγµα είναι το Μπαγκλαντές. Το 1970 ο κυκλώνας Βόλα σκότωσε πάνω από 500.000 ανθρώπους. Το 2020 ο κυκλώνας Αµφάν σκότωσε µόλις 26 ενώ το 2022 ο κυκλώνας Σιτρανγκ σκότωσε 35. Η δραµατική αυτή µείωση των θυµάτων επιτεύχθηκε µέσω βελτιώσεων στους τοµείς της πρόγνωσης, της έγκαιρης προειδοποίησης και της εκκένωσης. Ταυτόχρονα όµως έγιναν και έργα για να µειωθεί η τρωτότητα του πληθυσµού (το 1970 υπήρχαν 42 καταφύγια ενώ το 2020 λειτουργούσαν 12.000 καταφύγια). Και ενισχύθηκε η ανθεκτικότητα του πληθυσµού µε τη µαζική συµµετοχή του σε προγράµµατα επιµόρφωσης.
Άλλο παράδειγµα είναι µια πυρκαγιά στο Κόλντ Σπρίνγκς του Κολοράντο το 2016 που απαίτησε την εκκένωση 2.000 ατόµων και έκαψε πάνω από 2.000 στέµµατα δάσους, καθώς και 8 σπίτια. Ωστόσο, άλλα 8 σπίτια µέσα στο δάσος δεν έπαθαν σχεδόν καµία ζηµιά. Κι αυτό γιατί είχαν ακολουθήσει τις συµβουλές ενός τοπικού προγράµµατος πρόληψης χρησιµοποιώντας υλικά ανθεκτικά στη φωτιά, καθαρίζοντας τα ξερόχορτα και αποθηκεύοντας την ξυλεία για το τζάκι µακριά από το σπίτι. Συµβουλές που περιλαµβάνονται και στις σχετικές οδηγίες της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας.
Συµπέρασµα. Όσο δεν διδασκόµαστε από τα λάθη του παρελθόντος, τόσο θα τα επαναλαµβάνουµε στο µέλλον. Μήπως τελικά δεν φταίνε οι απειλές (σεισµοί, πληµµύρες, πυρκαγιές κλπ.) αλλά οι (ατοµικές και συλλογικές) επιλογές µας να µην λαµβάνουµε τα κατάλληλα µέτρα µείωσης της τρωτότητάς µας και ενίσχυσης της ανθεκτικότητάς µας; Ας τα σκεφτούµε λίγο καθώς τελειώνει κι αυτή η χρονιά …
Στην ηλεκτρονική ανάρτηση του άρθρου στο ιστολόγιό µου ενσωµατώνονται συστηµατικά υπερσύνδεσµοι προς τις πηγές που χρησιµοποιούνται.
Παναγιώτης Αλεβαντής*
