Πού πήγε ο Αη Βασίλης τη νύχτα της παραμονής του νέου έτους;

Όλοι περιμένουν, κάθε χρόνο τον ερχομό του Άη Βασίλη. Είναι μια ξεχωριστή στιγμή, κάτι μαγικό -ανάλογα και με την ενσυναίσθηση καθενός- να περιμένομε κάποιο δώρο από έναν άγιο και να το γιορτάζομε με αγαπημένα πρόσωπα.
Περισσότερο τα μικρά παιδιά, που έχουν συνδέσει τον άγιο με τη γνωστή μορφή που μας προέκυψε από τη Δύση, με το θαυμαστό κόσμο των δώρων, της χαράς και της μαγείας των εορτών. Ο άγιος Βασίλης με την κόκινη, γιορταστική στολή, με το έλκυθρο, με τους ταράνδους, με το ταξίδι του τις μέρες των εορτών, για να φέρει σε όλους τα δώρα, είναι ο Σάντα Κλάους, μια ιεροπρεπής μορφή της Δύσης που αναβιώνει ένα θαυμαστό μύθο, μια λαχτάρα απόδρασης και μεταφοράς στον κόσμο του ονείρου και του παραμυθιού. Καθόλου αξιοκατάκριτη η ανθρώπινη εφευρετικότητα και αναζήτηση. Ωστόσο, για τα μεγαλύτερα ”παιδιά”, εκτός από τη φολκλορική, γιορταστική συμμετοχή στο θαυμαστό όνειρο των Χριστουγεννιάτικων ”δρώμενων”, αξίζει και η πνευματική αναζήτηση των αξιών, της αλήθειας των προσώπων και των πραγμάτων, τα βιώματα από όσα μας διδάσκουν οι πραγματικά ξεχωριστές, μέρες των Εορτών.
Αν αναζητήσουμε τον αληθινό Άγιο Βασίλη, το δικό μας, όχι το Σάντα Κλάους-διαφημιστή της Coca-Cola-θα βρεθούμε κοντά σε μία κορυφαία μορφή, σε έναν άγιο, προστάτη των φτωχών, σε έναν επίσκοπο καθόλα άξιο του αξιώματός του. Επίσκοπος Καισάρειας της Καπαδοκίας, της δικής μας βυζαντινής και ελληνικής, πριν ενσκήψει η λαίλαπα των Μογγόλων εξ Ανατολής.
Υπήρξε σπουδαίος και αληθινός και δίκαια ονομάστηκε Μέγας, στα πνευματικά, θρησκευτικά και φιλάνθρωπα ιδιώματα και τις αρετές του. Ονομάζεται σε ένα τροπάριο της εκκλησίας, “ουρανοφάντορας και μύστης Χριστού”, δηλ. αυτός που με το βίο και τις αρετές του φανέρωσε τη δόξα και το φως του ουρανού, του Παραδείσου στη γη. Ακόμη, βαθύς γνώστης του Χριστού, δηλ.της χριστιανικής διδασκαλίας, την οποία εφάρμοσε, κατά κύριο λόγο στη Βασιλειάδα, μία πόλη φιλανθρωπίας μέσα στην πόλη της Καισάρειας. Πολλά φιλανθρωπικά ιδρύματα, νοσοκομείo, γηροκομείo, ορφανοτροφείo, λεπροκομείο, πτωχοκομείο έγιναν στην υπηρεσία των πασχόντων και αδυνάτων και ο άγιος προσέφερε τις μέγιστες υπηρεσίες και ως γιατρός, αφού είχε σπουδάσει στην Αθήνα εκτός από τις άλλες επιστήμες και την Ιατρική.
Ο τίτλος του άρθρου, “πού πήγε ο Άη Βασίλης την παραμονή της γιορτής του, το βράδυ”, μάς οδηγεί στο αν οι άγιοι επισκέπτονται τους ανθρώπους, πότε και γιατί. Κάτω από ποιες συνθήκες, αν θέλουν κάτι, με ποια μορφή εμφανίζονται. Η πιο σπουδαία και αληθινή απάντηση στα ερωτήματα αυτά μπορεί να προκύψει από μία μοναδική, υπέροχη μαρτυρία, στο διήγημα του συμπατριώτη μου, μικρασιάτη, λογοτέχνη και πνευματικού αναζητητή, μα και καλλιτέχνη Φώτη Κόντογλου, “Το βλογημένο μαντρί”. Ας το θυμηθούμε σε μία πιο ελεύθερη,νοηματική απόδοση.
“Κάθε χρόνο,το βράδυ της Πρωτοχρονιάς περιμένουν τον Άη Βασίλη, αρχόντοι, δεσποτάδες κι επίσημοι ανθρώποι, στα αρχοντικά,τα μέγαρα και τα παλάτια τους, αυτός όμως επιλέγει να βρεθεί κοντά σε εκείνους που έχουν μέσα τους, απλότητα, καθαρότητα και φωτεινή καρδιά. Έτσι, μια χρονιά ξεκίνησε και βρέθηκε σε κάποια,φτωχικά,ορεινά χωριά. Ο αγέρας λυσσομανούσε,χιονιάς με πολύ κρύο,όταν έφτασε στο μαντρί του Γιάννη Μπάικα που τον λέγανε Γιάννη Βλογημένον, γιατί ήταν αθώος σαν τα πρόβατα και δεν καταλάβαινε και πολλά από τις πονηριές του κόσμου, αγράμματος ολότελα. Κτύπησε και του άνοιξαν αμέσως, τον υποδέχτηκαν και του φίλησαν το χέρι, ο βοσκός, η γυναίκα του και ο φιλοξενούμενός τους μπαρμπα-Μάρκος ο βουβός. Είχαν και το μωρό τους στην κούνια. Λίγο πριν τους κτυπήσει την πόρτα, τα σκυλιά τον γαύγισαν αγριεμένα, μα σαν τον πλησίασαν, μέρωσαν ξαφνικά και τον περιτριγύρισαν κουνώντας την ουρά τους. Eiχε την εμφάνιση ενός απλού καλόγερου με φτωχικά ράσα και χοντροπάπουτσα. Μέσα στο καλύβι ο άγιος ξεκουράστηκε. ο Γιάννης έριξε ξύλα στη φωτιά. Ήτανε καλός άνθρωπος… είχε λιγοστά πρόβατα, μα πλούσια καρδιά… κι όποιος χτύπαγε την πόρτα του έβρισκε ζεστή φιλοξενία. Ζήτησε από τον άγιο “ν’ ακούσουμε κι εμείς κανένα γράμμα της θρησκείας μας, γιατί δεν έχουμε εκκλησία κοντά μας, μήτε καν ρημοκλήσι”. Εκείνη τη νύχτα ο Αη Βασίλης έκανε τη λειτουργία στο φτωχικό του βοσκού και μετά κάθισαν και έφαγαν “ο Μ. Βασίλειος, ο Γιάννης ο Βλογημένος, η γυναίκα του, μια κοπελούδα ίσαμε είκοσι χρονών και ο μπάρμπα-Μάρκος ο βουβός”. Στο τέλος έκοψαν την πίτα και ο Γιάννης παρατήρησε.. “Γέροντα δεν έκοψες το κομμάτι του Άη Βασίλη.. “Βγάζοντας ένα κομμάτι εκείνος είπε. “Του δούλου του θεού Βασιλείου”. Ωστόσο, ο Γιάννης ο Βλογημένος δεν κατάλαβε τίποτα, όπως και όταν ο Άγιος διάβασε την ευχή, στο τέλος της Λειτουργίας… “Κύριε ο θεός μου, ο δούλος σου Ιωάννης είναι άξιος και ικανός να εισέλθεις στον οίκο του, επειδή είναι απλός και καθαρός… νήπιος υπάρχει και των τοιούτων εστιν η βασιλεία των ουρανών”.
Εκείνος που θα μελετήσει το αριστούργημα αυτό του σπουδαίου Φώτη Κόντογλου δεν είναι δύσκολο να καταλάβει σε ποιους πήγε ο Άγιος Βασίλης την παραμονή της Χάρης του αλλά και σε ποιους δ ε ν πήγε. Και υπάρχουν πολλοί τρόποι να εννοήσουμε το ρήμα ” πήγε”. Οι άγιοι δεν εμφανίζονται μόνο με ένα τρόπο. Μπορεί να έλθουν κοντά μας, για στήριξη και προστασία, να μας δώσουν εσωτερικά παρηγορία και ελπίδα, να μας εμφανιστούν σε ένα σημαδιακό όνειρο,να τους δούμε σε όραμα,να λάβουν σάρκα και οστά μπροστά μας. Αυτό το τελευταίο περιγράφει ο Φ. Κόντογλου.
Οι άπιστοι και οι αρνητές θα αρνηθούν το θαύμα,ωστόσο η ιστορία, η τωρινή ζωή,οι προσωπικές ιστορίες των ανθρώπων υπερτονίζουν την παρουσία του θαύματος. Μόνο που για να συμβεί χρειάζεται πίστη,φωτεινότητα,απλότητα και καθαρότητα. O Άγιος Βασίλης θα έλθει στη ζωή μας και θα παραμείνει για να μάς στηρίζει,αν στην καινούρια χρονιά αποφασίσουμε να μπούμε και να παραμείνουμε στον πνευματικό δρόμο. Ας το ευχηθούμε για εμάς και τους συνανθρώπους μας. Είναι η καλύτερη ευχή για το παρόν και το μέλλον.
Για ποιο λόγο ο Κόντογλου αναφέρει στο διήγημά του ότι ο άγιος δ ε ν πήγε στους Δεσποτάδες το βράδυ της Παραμονής της γιορτής Του; Επειδή, προφανώς κάποιοι-ελάχιστοι,θέλω να πιστεύω-κάνουν κακή χρήση των τίτλων,που έχουν επικρατήσει από την εκκλησιαστική παράδοση. Γνωρίζουν οι ιεράρχες τη φοβερή ευχή που διαβάζεται στη διάρκεια του Χερουβικού,κατά τη Θ.Λει
τουργία. “Συ γαρ μ ό ν ο ς Κύριε ο Θεός ημών δ ε σ π ό ζεις των επουρανίων και επιγείων και καταχθονίων, ο μ ό ν ο ς άγιος και εν αγίοις αναπαυόμενος”.Ακόμη,η προσφώνηση ”Πάτερ” δεν πιστοποιείται και δεν πραγματώνεται πάντοτε από τους ιερωμένους. Δε μας διαφεύγει ό,τι αναφέρει ο προφήτης Ιερεμίας. “Ποιμένες πολλοί (!!)εμόλυναν τον αμπελώνα μου και διέφθειραν την μερίδα μου. “Ιερεμ.12,10″.
Ας μη σκανδαλιζόμαστε και ας πάρομε τα διδάγματα μας από το ”Βλογημένο μαντρί”.Οι άγιοι είναι κοντά μας, αν προσεγγίσουμε τις αλήθειες και αξίες της χριστιανικής πίστης. Είναι το βασικό μας χρέος στην καινούρια χρονιά.-

*Ο Φώτης Τσίτας είναι θεολόγος-φιλόλογος