Πράξεις ποιητών

ΕΥΑΓΟΡΑΣ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΔΗΣ (1938-1957): Ο ήρωας της Κύπρου με το υπέρτατο ποιητικό ήθος

«των αθανάτων το κρασί το ’βρετε εσείς και πίνετε ζωή για σας ο θάνατος κι αθάνατοι θα μείνετε»
(Ποίηση Ευαγόρα Παλληκαρίδη)*

Στη σημερινή βιογραφική αναφορά Οι Πράξεις Ποιητών ανακαλούν με βαθύτατη συγκίνηση από τον περήφανο κόσμο της Κύπρου την ηρωική και συνάμα ποιητική μορφή του Ευαγόρα Παλληκαρίδη που εκτελέστηκε από τους Άγγλους στη Λευκωσία, γύρω στα μεσάνυχτα της 13ης προς την 14ην Μαρτίου του 1957, λίγες μέρες μετά την πυρπόληση του Γρηγόρη Αυξεντίου και ύστερα από μια σειρά εκτελέσεων άλλων Κυπρίων αγωνιστών που αντιστάθηκαν στην Αγγλική Κατοχή. O αγωνιστής-ποιητής γεννήθηκε στην Τσάδα της Πάφου στις 27 Φεβρουαρίου του 1938 και πήρε το όνομα του βασιλιά Ευαγόρα της Σαλαμίνας της Αρχαίας Κύπρου. Από μικρός προετοίμαζε τις δύσκολες αναβάσεις του στην Ιστορία. Έτσι το 1953, παραμονές της στέψης της βασίλισσας Ελισάβετ, ο δεκαπεντάχρονος μαθητής συμμετέχοντας σε μαθητικές διαδηλώσεις στην Πάφο αναρριχάται στον ιστό και κατεβάζει την αγγλική σημαία που είχε αναρτηθεί στο Ιακώβειο Γυμναστήριο. Συλλαμβάνεται ,αλλά εντέλει αφήνεται ελεύθερος. Συγχρόνως ανεβαίνει και της Ποιήσεως την σκάλα∙ επιστρέφοντας στην Κύπρο από τη σχολική τους εκδρομή στην Ελλάδα τον Αύγουστο του 1955 θα εκφράσει με εφηβική απλότητα και με πάθος την βαθειά αγάπη και προσδοκία του προς την Ελλάδα : «Στην Κύπρο σαν θα πάμε/στ΄ωραίο μας νησί/Σε θέλουμε να φτάσεις /Ελλάδα μας κι Εσύ!/Να διώξης τη σκλαβιά μας/και να’ρθη Λευτεριά/Να σπάσουν αλυσίδες/και σίδερα βαριά..» Τον Δεκέμβριο του 1955 εντάσσεται στην ΕΟΚΑ και αποχαιρετά τους συμμαθητές του: «…Θα πάρω μιαν ανηφοριά/θα πάρω μονοπάτια/ να βρω τα σκαλοπάτια/που παν στη Λευτεριά/Τα σκαλοπάτια θ’ανεβώ/θα μπω σ΄ένα παλάτι/(Το ξέρω, θαν΄απάτη, δε θα’ναι αληθινό)/Μες στο παλάτι θα γυρνώ/ώσπου να βρω τον θρόνο/ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΜΙΑ ΜΟΝΟ/να κάθεται σ’αυτόν./’’Κόρη Πανώρια’’, θα της πω,/’’Άνοιξε τα φτερά σου/και πάρε με κοντά σου/Μονάχ’ αυτό ζητώ…», (απόσπασμα από το ποίημα ‘’Θα πάρω μιαν ανηφοριά’’ που έχει μελοποιηθεί). Συλλαμβάνεται τον Δεκέμβριο του 1956 και καταδικάζεται σε θάνατο. Στον Άγγλο δικαστή είπε: «Γνωρίζω ότι θα με καταδικάσετε εις θάνατον. Θα με κρεμάσετε, το ξέρω. Εκείνο όμως που έχω να πω είναι τούτο: Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος, που αγωνίζεται για την Ελευθερία της Πατρίδος του. Τίποτε άλλο». Παρά τη διεθνή κατακραυγή οι Άγγλοι προχώρησαν στην εκτέλεσή του. Η ευγενής ψυχή του εκφράζεται έμμετρα με άνεση και με άριστη γνώση της ελληνικής γλώσσας. Καταθέτει την φλόγα της νιότης του μέσα από την άρτια ποίησή του που δεν είναι νεφελώδης, ούτε συναντά ψυχικά αδιέξοδα ∙ η εποχή και ο τόπος απαιτούσαν ψυχωμένους νέους που ανδρώνονταν εγκαίρως. Έτσι στο ποιητικό του σύμπαν κυριαρχεί ο έρωτας για την Ελλάδα ,για την ελευθερία και για κάποιο κορίτσι. Χειρίζεται με άνεση τα είδη των ομοιοκαταληξιών και ως γνήσιος ποιητής διαισθητικά προφητεύει. Αν και έφηβος επιλέγει τον δυσκολότερο δρόμο ,τον αγώνα και τη θυσία. Κι εδώ μιλάμε για το υπέρτατο ποιητικό ήθος , όταν ο ποιητής δεν ζει μακράν των στίχων του ,αλλά τους υπογράφει με την ίδια του τη ζωή. Κι αυτή η αιματόεσσα υπογραφή ενός περήφανα αναλισκόμενου νέου για μια άξια ιδέα εκμηδενίζει το κενό έργου που άφησε ο πρόωρος θάνατός του, τον φτάνει δοξαστικά σε απάτητη κορυφή δημιουργίας και ως διάττων αστέρας σφραγίζει για πάντα τον ουρανό της ποίησης. Η αγωνιστική του συνείδηση ωριμάζει μαζί με το ύφος του και ο ποιητής διακηρύσσει μέσα από το ποίημά του ’’ΣΤΟΝ ΣΑΤΡΑΠΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ’’ :’’ Όσα κι αν έχεις όπλα εσύ/δε μας φοβίζουνε καθόλου,/ούτε κι αν έχεις τη μορφή/κάποιου απαίσιου διαβόλου./Δεν μας τρομάζουνε. Γι αυτό, χάνεις και τον καιρό σου ασκόπως/και θα σου μείνει γι’ αποτέλεσμα/μόνο η πίκρα και ο κόπος./Κι αν φυλακίσεις τον καθένα μας/μέσα σ΄ανήλια κλουβιά…/Μάθε, πως μένει πάντα ελεύθερη/κάθε ψυχή, κάθε καρδιά…’’ Για την αγαπημένη του φίλη Λύα, πριν φύγει για το βουνό, θα γράψει το ποίημα ‘’Το τελευταίο σκλάβο γράμμα:’’…. Αυτή την ώρα, που δακρύζουνε τα μάτια μου/λες και ποτέ τους στη ζωή δε θα σε δούνε/έχω ανοίξει της καρδιάς τα σκαλοπάτια μου/στα φυλλοκάρδια μου βαθιά να σε οδηγούνε!… και ως προφητικό υστερόγραφο θα προσθέσει: Το τελευταίο σκλάβο γράμμα μου σου γράφω και φύλαξέ το για στερνή παρηγοριά… (Μπορεί ταχιά να μ’ οδηγήσουνε στον τάφο) Στα ιδανικά του φωτεινού νεαρού ήρωα η μορφή της ελευθερίας, της Ελλάδας και της αγαπημένης του μούσας πλέουν στην ίδια θάλασσα των ποιητικών του χρωμάτων:’’ Την Ελλάδα αγαπώ, αλλά και σένα/μ΄έναν έρωτα μεγάλο, αληθινό/Τα γαλάζια σου τα μάτια, τα θλιμμένα/τον καθάριο της θυμίζουν ουρανό./(ποίημα: ‘’Την Ελλάδα αγαπώ’’ μελοποιήθηκε από τον Μάριο Τόκα) Λίγο πριν το τέλος θα ζητήσει να δοθεί στη βαφτιστικιά του όνομα πεντασύλλαβο ‘’..να θυμίζη ΕΚΕΙΝΗΝ, για την οποία ήρθα ως εδώ. Να θυμίζη ΕΚΕΙΝΗΝ, για την οποίαν έγραψε ο ποιητής Σολωμός το πι’ όμορφο τραγούδι του, ΕΚΕΙΝΗΝ, την οποίαν κάθε άνθρωπος επιθυμεί πιο πολύ απ’όλα…’’ Οι συναγωνιστές του στο βουνό τον θυμούνται με ένα σημειωματάριο όπου κατέγραφε τους στίχους του κι είναι γεγονός πως άφησε μεγάλο αριθμό ποιημάτων. Το πολυσχιδές του ποιητικού του ταλέντου δεν περιορίστηκε στην ηρωική ποίηση∙ εκφράστηκε και με λυρικά ,θρησκευτικά, ερωτικά και σατιρικά ποιήματα, αλλά και με επιγράμματα, πεζά και γραφές του σε λευκώματα συμμαθητών του. Το μεγαλείο της ύπαρξής του ενέπνευσε μια μεγάλη ενότητα ποιημάτων κυρίως Κυπρίων ποιητών .Η ποιήτρια Πίτσα Γαλάζη επισημαίνει πως ‘’οι περισσότεροι αγωνιστές στιχουργούσαν’’** , θα ξεχωρίσει όμως τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη ως ‘’γεννημένο ποιητή’’.** Επιλέγω τους τρυφερούς στίχους της: ’’Γαρυφαλένιος, μ΄ευαγγελισμούς/θα κόβει στίχους στις αυλές/Νομίσματα χρυσά ο Ευαγόρας’’ (από τη συλλογή της :Τα Έψιλον της Ελένης) Η ομορφιά των γραμμάτων και των τεχνών είναι ανυπέρβλητη όταν λειτουργείται από γνήσιες ψυχές, αληθινούς ιδεολόγους, ακέραιους ανθρώπους. Τα σεπτά σώματα του Ευαγόρα Παλληκαρίδη, του Γρηγόρη Αυξεντίου -που επίσης αγαπούσε τη φιλολογία- και άλλων αγωνιστών από την περίοδο της Αγγλικής κατοχής στην Κύπρο είναι ενταφιασμένα στα Φυλακισμένα Μνήματα στη Λευκωσία .Τελευταία χαρακιά στη μνήμη μας η τραγική ανάβαση του Σολωμού Σολωμού: Πράξεις Ανθρώπων, Πράξεις Ηρώων, Πράξεις Ποιητών που ανεβαίνουν, εις τους αιώνας των αιώνων, τον ιστό της Περηφάνειας που δεν έχει τέλος. Σημειώσεις – Τα αποσπάσματα ποίησης και λόγου του ποιητή, όπως και πολλές πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του αντλήθηκαν από το εξαίρετο βιβλίο: ‘’ΠΟΙΗΣΗ Ευαγόρα Παλληκαρίδη ,Επιλογή Γεωργίας Παλληκαρίδου-Ποσπορή‘’ Εκδόσεις ΠΗΛΙΟ, Λάρνακα 2015.Ιδιαίτερα καλαίσθητη έκδοση, με επιλογή ποιημάτων και πλούσιο βιογραφικό υλικό από την αδελφή του ποιητή. Επίσης εμπεριέχει ζωγραφικά σχέδια και σημειώματα του ιδίου.// **εφ.Καθημερινή-1/4/2018:από το άρθρο του Απ.Τομαρά: Η 1η Απριλίου και ο αγώνας μέσα από την τέχνη.//*μελοποιήθηκε από τον Δημ. Λάγιο .

Η Ανδρομάχη Εμμ. Χουρδάκη είναι εκπαιδευτικός-φιλόλογος. Διδάσκει στο Παράρτημα Κισσάμου του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Χανίων. Το 2018 εκδόθηκε από τις εκδόσεις Ραδάμανθυς η ποιητική συλλογή της, “Τα σκουλαρίκια της Περσεφόνης”.

Η στήλη “Πράξεις Ποιητών” κάθε πρώτη Δευτέρα του μήνα θα παρουσιάζει το έργο και τη ζωή δημιουργών, λιγότερο γνωστών στην ευρύτερη κοινή γνώμη.