Το διάσημο και δυστυχώς διαρκώς ερειπούμενο φρούριο Ιτζεδίν έχει πάρει το όνομά του από τον πρίγκιπα Γιουσούφ Ιζεντίν (Yusuf İzzeddin), γιο του σουλτάνου Αμπντουλαζίζ και της πρώτης συζύγου του Ντουρουνέβ Καντίν.
Το όνομά του σημαίνει «δόξα της θρησκείας» (izzet-i din). Γεννήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 1857 στο παλάτι Ντολμάμπαχτσε της Κωνσταντινούπολης, αλλά η γέννησή του δε γνωστοποιήθηκε μέχρι την άνοδο του πατέρα του στον θρόνο το 1861. Κατά το διάστημα αυτό, ο Ιζεντίν ανατράφηκε υπό συνθήκες άκρας μυστικότητας στο σπίτι του Καντίρ μπέη στο Εγιούπ, στον μυχό του Κεράτιου Κόλπου. Μετά την ανάρρησή του στο θρόνο, ο σουλτάνος προσέλαβε ως δασκάλους του Ιζεντίν αρκετές γνωστές προσωπικότητες της εποχής, ενώ φρόντισε να μάθει γαλλικά σε μικρή ηλικία από τον αρχίατρό του, Μάρκο πασά, και τον Γάλλο γαμπρό του Οχάνες πασά, Κάρολο.
Ο Ιζεντίν κατετάγη στον οθωμανικό στρατό το 1863, σε ηλικία έξι ετών. Τον Οκτώβριο του 1866 αναφέρεται να δίνει παραγγέλματα ως διοικητής τάγματος σε παρέλαση στην Κωνσταντινούπολη, ενώ αργότερα τον ίδιο χρόνο έγινε αντισυνταγματάρχης. Σε ηλικία δέκα ετών, το 1867, συνόδευσε τον πατέρα του στο πρώτο ταξίδι που έκανε ποτέ σουλτάνος στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ενώ το 1871 ανέλαβε τη διοίκηση της 4ης οθωμανικής Στρατιάς (η οποία είχε ως τομέα ευθύνης της όλη τη Μικρά Ασία). Μόλις τον επόμενο χρόνο, ανήλθε στον βαθμό του στρατάρχη και ανέλαβε τη διοίκηση της 1ης Στρατιάς (με τομέα ευθύνης τα Στενά και τη Θράκη), ενώ παράλληλα ο Γενικός Διοικητής Κρήτης Ρεούφ πασάς αποφάσισε να δώσει το όνομά του στο φρούριο που άρχισε να κατασκευάζεται στο Καλάμι (το σημερινό Ιτζεδίν), το οποίο ολοκληρώθηκε δύο χρόνια αργότερα.
Η απόφαση να δοθεί το όνομα του Ιζεντίν στο γνωστό μας φρούριο είχε ιδιαίτερο συμβολισμό, καθώς ο σουλτάνος Αμπντουλαζίζ φαινόταν να θέλει να αλλάξει τη σειρά διαδοχής του, ώστε να τον διαδεχτεί ο γιος του, πρίγκιπας Ιζεντίν, και όχι ο ανιψιός του, διάδοχος Μουράτ. Για τον σκοπό αυτό ο σουλτάνος προσπάθησε να κάνει τον Ιζεντίν πιο δημοφιλή στην κοινή γνώμη, ενώ άρχισε να του δίνει πιο σημαντικό και βαρύνοντα ρόλο απ’ ότι προέβλεπε το πρωτόκολλο της οθωμανικής αυλής. Στο πλαίσιο αυτό, ο σουλτάνος ζήτησε να γίνει η επίσημη υποδοχή του πρίγκιπα Ιζεντίν πριν από αυτήν του διαδόχου Μουράτ στο Παρίσι και το Λονδίνο το 1867, ενώ τον ίδιο χρόνο η εβδομαδιαία εφημερίδα Ayine-i Vatan δημοσίευσε εικόνες του Ιζεντίν με στρατιωτική στολή, προβάλλοντάς τον ως έναν πολλά υποσχόμενο πρίγκιπα που είχε θυσιάσει τα παιδικά του χρόνια σε στρατώνες για το καλό της πατρίδας. Φημολογείται μάλιστα ότι ως αντάλλαγμα για την προβολή αυτή, ο σουλτάνος «αντάμειψε» τον συντάκτη της εφημερίδας Μεχμέτ Αρίφ μπέη με ένα σεβαστό ποσό.
Παράλληλα, ο σουλτάνος αναζήτησε και βρήκε και πολιτική υποστήριξη στα σχέδιά του, καταφέρνοντας να πείσει ως προς αυτά τον συντηρητικό Μαχμούτ Νεντίμ πασά, ο οποίος ανέλαβε πρωθυπουργός τον Σεπτέμβριο του 1871. Στις αρχές του 1872 κυκλοφόρησε η φήμη ότι ο Αμπντουλαζίζ είχε καταφέρει να εξασφαλίσει και την προφορική έγκριση του σεϊχουλισλάμη (του επικεφαλής του μουσουλμανικού κλήρου), ο οποίος θα εξέδιδε σύντομα ένα διάταγμα (fetva) που θα ενέκρινε την αλλαγή της διαδοχής από τον μεγαλύτερο σε ηλικία άρρενα συγγενή -δηλαδή τον Μουράτ- στον γιο του σουλτάνου -δηλαδή τον Ιζεντίν. Το παλάτι διέψευσε τις φήμες αυτές, αλλά συνέχισε να ευνοεί τον Ιζεντίν σε θέματα πρωτοκόλλου. Σε ηλικία 17 ετών, το 1874 ο Ιζεντίν παρέστη στις τελετές αποφοίτησης των στρατιωτικών σχολών, των ιατρικών σχολών και της Αυτοκρατορικής Σχολής Γαλατάσαραϊ, πλάι στον πατέρα του, τον σεϊχουλισλάμη και το υπουργικό συμβούλιο (divan), ενώ επελέγη να διαβάσει τους συγχαρητήριους λόγους προς τους απόφοιτους. Τον ίδιο χρόνο, το πορτραίτο και η βιογραφία του εμφανίστηκαν στο εξώφυλλο της γαλλόφωνης εφημερίδας L’ Orient Illustré, στην οποία δημοσιεύονταν έως τότε μόνο πορτραίτα εν ενεργεία σουλτάνων.
Παρά την θετική προβολή που απολάμβανε, οι εξελίξεις απέτρεψαν την ανάρρηση του Ιζεντίν στον θρόνο, καθώς ο πατέρας του σουλτάνος Αμπντουλαζίζ ανατράπηκε στις 30 Μαΐου 1876 και οι υπουργοί του ανέβασαν στον θρόνο τον διάδοχο και ανιψιό του, Μουράτ Ε΄ (Murad V). Ο σουλτάνος Μουράτ έμεινε μόλις πέντε μήνες στον θρόνο, οπότε και καθαιρέθηκε με την αιτιολογία ότι ήταν νοητικά ασθενής. Ωστόσο, αυτό δεν άνοιξε τον δρόμο στον Ιζεντίν, καθώς τον διαδέχτηκε ο αδερφός του -και ξάδερφος του Ιζεντίν- Αβδούλ Χαμίτ Β΄ (Abdülhamid II). Λίγο μετά την ανάρρησή του, ο Αβδούλ Χαμίτ κατάργησε το σύνταγμα του 1876 και κυβέρνησε απολυταρχικά για 32 χρόνια, έως ότου αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τον θρόνο το 1909. Μετά την ανάρρηση του Μεχμέτ Ρεσάτ Ε΄ (Mehmed Reşad V), ο Ιζεντίν έγινε επίσημα διάδοχος (veliaht), καθώς ήταν πλέον ο μεγαλύτερος εν ζωή άνδρας της δυναστείας. Με την ιδιότητα αυτή παρέστη σε αρκετές τελετές και αντιπροσωπείες του οθωμανικού κράτους στο εξωτερικό, μεταξύ των οποίων στην κηδεία του βασιλιά της Αγγλίας Εδουάρδου Ζ΄ το 1910 και στην στέψη του Γεωργίου Ε΄ το 1911.
Λίγο μετά την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914, ο Ιζεντίν εξέφρασε τη διαφωνία του με την πολιτική που ακολουθούσαν οι Νεότουρκοι, αλλά τα μέλη της οθωμανικής δυναστείας είχαν πλέον περιορισμένο ρόλο και επιρροή στην άσκηση της εξουσίας. Πιθανώς επιδιώκοντας κάποιο μεγαλύτερο ρόλο στην πολιτική, το 1915 επισκέφθηκε τα πεδία των μαχών στην Καλλίπολη (Gelibolu), όπου ήρθε σε αντιπαράθεση με την ηγεσία των Νεότουρκων και μίλησε αρνητικά για τον Ενβέρ πασά, κατηγορώντας τον ότι «θυσίασε μάταια τις ζωές χιλιάδων Οθωμανών στρατιωτών». Υποστηρίζεται ότι επιχείρησε διαπραγματεύσεις με εκπροσώπους των Αγγλογάλλων για την έξοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τον πόλεμο, αλλά δεν έχουν βρεθεί αποδείξεις για αυτό. Την 1η Φεβρουαρίου 1916 βρέθηκε νεκρός στο σπίτι του στο Ζιντζιρλίκουγιου (Zincirlikuyu) της Κωνσταντινούπολης. Οι αρχές και ο Τύπος υποστήριξαν ότι αντιμετώπιζε σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα και αυτοκτόνησε, αλλά ορισμένοι υποστήριξαν ότι επρόκειτο για έργο των Νεότουρκων. Τάφηκε στο μαυσωλείο του παππού του σουλτάνου Μαχμούτ Β΄ στο Φάτιχ της Κωνσταντινούπολης, πλάι στον πατέρα του Αμπντουλαζίζ.
Πηγές
• Karateke Hakan, “Who is to be the next Ottoman Sultan? Attempts to change the Rule of Succession” στο Weismann Itzchak & Zachs Fruma, Ottoman Reform and Muslim Regeneration, I.B. Tauris, 2005.
• Ortaylı İlber, “Şehzade Yusuf İzzeddin”, περιοδικό Atlas Tarih, τεύχος 6, 2011, σελ. 57 και εξής.
• Yıldırım Tahsin, Veliaht Yusuf İzzeddin, Çatı Kitapları, 1. Baskı, 2007.
• Yusuf İzzeddin Efendinin biyografisi, διαθέσιμο στον ιστότοπο http://www.e-tarih.org/biyografi.php?b=442
