Αυτές τις ημέρες με χαρά πληροφορηθήκαμε για διάφορα μέτρα που θα ληφθούν για να σταματήσει η υποβάθμιση του μοναδικού στην Ελλάδα, ίσως και παραπέρα, Μπάλου.
Έτσι μου ήλθαν στη σκέψη οι αναμνήσεις από την περιοχή αυτή, από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 και στη συνέχεια του 1960, που ο Ορειβατικός Χανίων άρχισε τις πρώτες οργανωμένες προσεγγίσεις εκεί. Διήμερες πάντα οι εκδρομές με πεζοπορία από Καλυβιανή ή με ψαροκάικο από Χανιά. Η απόλυτη γαλήνη, ιδίως τα βράδια, με μόνη παρουσία κάποιες φορές καμιάς ψαρόβαρκας αλλά και κάποιων περιπλανώμενων γαϊδάρων που ζούσαν εκεί “φουριάρικοι”, μέχρι που μερικά χρόνια πριν τους εξόντωσαν, γιατί έτρωγαν, ως λένε, το χορτάρι των αιγοπροβάτων που έβοσκαν στην περιοχή. Κατά τις διανυκτερεύσεις εκεί, τα τραγούδια, τα αστεία και η καλή καρδιά κυριαρχούσαν. Κάποιοι του συλλόγου, όπως ο Τάσος Πρωτοψάλτης, πήγαιναν και διέμεναν ημέρες και το ’χαν μεράκι να καθαρίζουν την περιοχή από τα ελάχιστα σκουπίδια, κυρίως αυτά που έβγαζε η θάλασσα.
Μέσα στις διάφορες “επεμβάσεις” καλό είναι να αναδειχθεί και ο τόπος μαρτυρίου των Χριστιανών της περιοχής στο Ριζόσπηλιο (23-10-1825), μικρό βάραθρο που βρίσκεται δίπλα στον Μπάλο, στο Τηγάνι. Ακόμα να τοποθετηθεί πινακίδα, να καθαριστεί το μονοπάτι κ.λπ. Στη λιμνοθάλασσα υπήρχαν τότε χιλιάδες όστρακα χωμένα στην άμμο που τα λέγαμε κυδώνια και αρκούσε να στριφογυρίσεις μέσα στην άμμο το πέλμα σου για να βγάλεις αρκετά. Όταν φθάναμε με καΐκι, η πρώτη διανυκτέρευση γινόταν στη μικρή ακτή του νησιού και την πρώτη φορά δεν μπόρεσα να κοιμηθώ άνετα, γιατί ολονυχτίς ακουγόταν κάτι ουρλιαχτά σαν κραυγές μωρών παιδιών. Έλεγαν ότι ήταν τα πουλιά Αρντένες που φώλιαζαν στις τρύπες ψηλά τριγύρω. Πληροφορήθηκα ότι τώρα οι Αρντένες έχουν εξαφανιστεί και υπάρχουν μόνο σαν προστατευόμενο είδος στην Ανάφη.
Η κορυφή, πάνω, νοτιοανατολικά, κοντά στα χίλια μέτρα ψηλά, ο Γερο Πρίνος ή αρχαία Κωρυκος, προσφέρει από τα ωραιότερα θεάματα μέσα από τα κατακόρυφα και αφάνταστης αγριάδας γκρεμνά της, ενώ κάτω από την πηγή και την εκκλησία της Αγίας Ειρήνης παραμένει ίσως ακόμη εγκαταλελειμμένο το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη (στη διαδρομή από Καλυβιανή). Στη νησίδα Άγρια Γραμβούσα, όπου είχαν κατσίκια κάποιοι κτηνοτρόφοι, το περίεργο είναι ότι στο Νεροσπήλιο υπάρχει σταγονορροή σε φυσικές γούρνες και πίνουν νερό όλο τον χρόνο τα ζώα, ενώ δεν βρίσκεται το σπήλιο σε σημείο συγκέντρωσης νερού. Από πού έρχεται; Μεταξύ ήμερης νησίδας και ακτής ανατολικά υπάρχουν σε μεγάλο βάθος παλαιά κανόνια. Αναφέρεται συχνά το μονοπάτι Μπάλος – Φαλάσαρνα σαν Ε4. Ο Ορειβατικός, πριν 30 χρόνια, άρχισε τη σηματοδότηση από το λιμάνι Καστελίου, γιατί το μονοπάτι αυτό είναι πολύ επικίνδυνο. Τέλος, δυτικά, ή στη μια άκρη δυτικά της λιμνοθάλασσας, υπάρχει μία πλάκα, ένα απέριττο μνημείο για τον υμνητή της Γραμπούσας, τον Τσέγκα που πνίγηκε εκεί.
Τον θυμάμαι το 1960 που ανοίξαμε την πρώτη τράπεζα στο Καστέλι να σιγοτραγουδάει στου Αντώνη Κοντοπυράκη τότε, ας πούμε, μίνι μάρκετ σχεδόν πάντα ταλαντευόμενος από το ποτό.
