Στις 9 Σεπτεμβρίου 2016 συναντήθηκαν στην Αθήνα οι επτά ηγέτες του ευρωπαϊκού Νότου με στόχο τον συντονισμό και τη συνεργασία για την αλλαγή της ευρωπαϊκής ατζέντας.
H πρωτοβουλία ήταν του Έλληνα πρωθυπουργού, ο οποίος συνόψισε το όραμά του στο σύνθημα «λιτότητα ή ανάπτυξη». Η συνάντηση των Αθηνών θεωρήθηκε ως κήρυξη πολέμου στη Γερμανίδα Καγκελάριο.
Πριν αλέκτορα φωνήσαι τρις, οι ηγέτες των τριών μεγαλύτερων χωρών του ευρωπαϊκού Νότου (Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία) συναντήθηκαν στο Παρίσι μαζί με τη Γερμανίδα Καγκελάριο, ύστερα από πρόσκληση του Γάλλου πρωθυπουργού, και όλοι μαζί διατύπωσαν το ακριβώς αντίθετο όραμα, αυτό της Ευρώπης των πολλών ταχυτήτων.
Τι κοινό μπορεί να έχει η Ελλάδα της θεσμικής, πολιτικής και οικονομικής οπισθοδρόμησης, της ύφεσης, των αέναων μνημονίων, του κρατισμού, των πελατειακών σχέσεων και των ιδεολογικών αγκυλώσεων με τις υπόλοιπες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου; Και ποια θέση μπορεί να ελπίζει ότι θα καταλάβει σε μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων, αν συνεχίσει την ίδια πολιτική;
Τι κοινό έχει η Ελλάδα με τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου εκτός από τη γεωγραφία; Όποιοι γνωρίζουν την ιστορία καταλαβαίνουν καλύτερα. Την εποχή που η Ιταλία χαιρόταν τους πλούσιους καρπούς της Αναγέννησης, δίνοντας τα φώτα της σε ολόκληρη τη δυτική Ευρώπη, και λίγο πριν οι χώρες της ιβηρικής χερσονήσου δημιουργήσουν τις υπερπόντιες αυτοκρατορίες τους, το Βυζάντιο προτίμησε την αγκαλιά των Οθωμανών, για να μην αποδεχθεί το filioque και τη χρήση άζυμου άρτου στο μυστήριο της θείας ευχαριστίας. Ευτυχώς που οι Έλληνες λόγιοι πρόλαβαν να μεταλαμπαδεύσουν τις γνώσεις τους στη Δύση.
Η πτώση του Βυζαντίου είναι βέβαια πολύ πιο σύνθετη υπόθεση, αλλά οι δογματικές διαφωνίες που αναφέρω ήταν στο τραπέζι από αιώνες, και εξάλλου δεν ήταν ο ανθενωτικός Λουκάς Νοταράς που, σύμφωνα με τον Δούκα (37,10), είπε το περίφημο «κρειττότερoν εστιν ειδέναι εν μέση τη πόλει φακιόλιον βασιλεύον Τούρκων ή καλύπτραν λατινικήν»;
Το ιδεολογικό περιτύλιγμα μπορεί να έχει αλλάξει στις μέρες μας, αλλά ο τρόπος που αξιολογούμε τη σοβαρότητα των ζητημάτων και ιεραρχούμε τις προτεραιότητές μας παραμένει ίδιος κι απαράλλαχτος. Το ζητούμενο δεν είναι λοιπόν να συγκροτήσουμε ένα μέτωπο των χωρών του Νότου αλλά να αποφασίσουμε επιτέλους να εντάξουμε εαυτούς στην Ευρώπη.
* Ο Μιχαήλ Πασχάλης είναι
oμότιμος Καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
