Ο εγκέφαλός µας φιλτράρει καθηµερινά µια πληµµυρίδα εµπειριών για να δηµιουργήσει συγκεκριµένες αναµνήσεις. Από αυτό τον κατακλυσµό αισθητηριακών πληροφοριών κάποιες γίνονται αξέχαστες, ενώ οι περισσότερες απορρίπτονται. Γιατί άραγε;
Αυτό είναι ένα ερώτηµα που συζητιέται στις παρέες.
Η συνηθισµένη ερµηνεία είναι ότι θυµόµαστε τα πρωτοφανέρωτα, όσα µας εντυπωσίασαν, αν κινδυνεύσαµε εµείς ή άλλοι παρόντες.
Μια τέτοια πρωτοφανέρωτη εµπειρία άκουσα να αφηγούνται για την 20χρόνη τότε Ντόρα σε ρόλο αφισοκολλητή. Γύριζαν, λένε, µε ένα αγροτικό µια παρέα συνοµήλικων της αφισοκολλούσαν και µοίραζαν ψηφοδέλτια σε ρούγες και χωριά.
Μάταια. Ήταν τότε που ο ανεξάρτητος Κωνσταντίνος Μητσοτάκης δεν εκλέχτηκε για µια χιλιάδα ψήφων. Η ανάκληση χαµένων επεισοδίων, νέες έρευνες σχετικά µε τη µνήµη και χανιώτικα προεκλογικά περιστατικά είναι η αφορµή για το σηµερινό σηµείωµα.
Τα ανεξήγητα
Γιατί θυµόµαστε ένα επεισόδιο, ενώ ξεχνάµε ένα άλλο; Μια πρόσφατη έρευνα (Πανεπιστήµιο Yale, 2024) προτείνει µια νέα ένδειξη σε αυτό το πανάρχαιο ερώτηµα…
Το µυαλό µας δίνει προτεραιότητα στο να θυµάται πράγµατα που δεν είναι σε θέση να εξηγήσει πολύ καλά.
Η οµάδα ερευνητών του Yale διαπίστωσε ότι όσο πιο δύσκολο ήταν για το υπολογιστικό µοντέλο να ανακατασκευάσει µια εικόνα, τόσο πιο πιθανό ήταν η εικόνα να µείνει στη µνήµη των συµµετεχόντων στην έρευνα.
«Αν µια σκηνή είναι προβλέψιµη και δεν προκαλεί έκπληξη, µπορεί να αγνοηθεί» είπαν.
Για παράδειγµα, ένα άτοµο µπορεί να µπερδευτεί για λίγο από την παρουσία ενός πυροσβεστικού κρουνού σε ένα αποµακρυσµένο φυσικό περιβάλλον. Αυτό θα τον κάνει να µην µπορεί να την ερµηνεύσει. Έτσι θα του µείνει αξέχαστη.
Ξεκλείδωµα αναµνήσεων
Μια διαφορετική προσέγγιση είναι να ξεκλειδώνουµε επεισόδια χαµένα στη λήθη µε τη δύναµη της µυρωδιάς. Πρώτος δοκιµαστής ο Μαρσέλ Προυστ.
Ο οποίος αναφέρει στο έργο του ‘‘Σε αναζήτηση του χαµένου χρόνου’’ ότι τρώγοντας κέικ µαρµελάδας βουτηγµένο σε τσάι µεταφέρθηκε στο παρελθόν στο σπίτι µιας θείας του.
Η όσφρηση είναι το κλειδί µιας ξεχασµένης ανάµνησης καθώς ενεργοποιεί τα µέρη του εγκεφάλου που επεξεργάζονται τις αναµνήσεις. ∆ηλαδή την αµυγδαλή και τον ιππόκαµπο που συνδέονται µε το συναίσθηµα και το σχηµατισµό αναµνήσεων.
Η κατανάλωση φαγητού ενεργεί παρόµοια, αφού η αίσθηση της όσφρησης είναι συνδεδεµένη µε τη γεύση. Μπορείτε να ετοιµάσετε µια παλιά οικογενειακή συνταγή ή να επισκεφτείτε ένα εστιατόριο της παιδικής σας ηλικίας για ανάλογο ταξίδι στο παρελθόν.
Προσοχή, υπάρχουν δυσκολίες καθώς οι κατασκευαστές αρωµάτων τροποποιούν τις φόρµουλες τους. Οι λόγοι πολλοί.
Ίσως να άλλαξαν οι κανονισµοί, κάποια συστατικά να µην είναι ασφαλή ή φθηνά ή επειδή κυριαρχούν νέες τάσεις σήµερα.
Έτσι το αγαπηµένο σας άρωµα ίσως να µην ταιριάζει απόλυτα µε αυτό που χρησιµοποιούσατε. Μόνο αν έχετε όσφρηση λαγωνικού θα παρατηρήσετε κάποιες διαφορές.
Απρόσµενη εµπειρία
Αν µυρίζατε µια παλιά κολόνια σας θα µεταφερόσαστε σε µια εποχή που µετά βίας ανακαλείτε; Ρώτησα την παρέα.
Την απρόσµενη εµπειρία του µου µετέφερε σιοκαιρίτης…
«∆οκίµασα την κολόνια old spice κι ένα κύµα ξεχασµένων συναισθηµάτων µε κατάκλυσε. ∆εν ήταν µεµονωµένες αναµνήσεις, αλλά µια συµπαγής µάζα παλιών συναισθηµάτων. Σαν να βρέθηκα αιχµάλωτος σε ένα λαβύρινθο νεανικών αναµνήσεων.’
Στα Χανιά
Υπήρχαν εποχές που οι εκλογικές αναµετρήσεις άφηναν ζωηρά αποτυπώµατα στη µνήµη µας. Τέτοια ήταν η δεκαετία 1980.
Κάθε προεκλογική περίοδος άφηνε το στίγµα της και δίδασκε.
Οι Χανιώτες κοµµατικοί εκείνης της εποχής ανακαλούν µε ευκολία τη συγκρότηση συνεργείων αφισοκόλλησης και οµάδων περιφρούρησης.
Και φυσικά την χαρακτηριστική µυρωδιά της φρέσκιας κόλλας στους κουβάδες.
Επίσης, ποιος δεν θυµάται το µοναδικό ήχο του αναπετάσµατος των κόκκινων λαβάρων του ΚΚΕ καθώς τα αυτοκίνητα της περιφρούρησής του αλώνιζαν τις γειτονιές.
Όλη η πόλη µας ήταν ένα πεδίο σύγκρουσης πολύχρωµων αφισοκολλητών. Οι στύλοι ήταν το µήλο της έριδος. Κέρδιζε η παράταξη που χρησιµοποιούσε τις ψηλότερες σκάλες. Έτσι οι αφίσες της δεν σκεπάζονταν από άλλες. Ούτε επαγγελµατίες εναερίτες της ∆ΕΗ να είµαστε. Αρκεί να µην σου τύχαινε να γίνει καυγάς στο δρόµο, ενώ ήσουν πάνω στη σκάλα!
Κινδύνευες να γκρεµιστείς.
Υπήρχαν και εξαιρέσεις. Σε κάποιες συνοικίες -όπως στον Αϊ Γιάννη- κάναµε πράσινο-κόκκινη προφορική συµφωνία για µοίρασµα των ταµπλό για αφισοκόλληση. ‘Ήταν τα ταµπλό που είχαν φυτευτεί τότε, κατά 100δες σε όλη την πόλη.
Ευτυχώς, πέρασε εκείνη η εποχή. Μας έµειναν οι θύµησες!
Συµπερασµατικά
Ο Αριστοτέλης µας συµβουλεύει να πλουτίζουµε κάθε εµπειρία µας µε όσα περισσότερα ερεθίσµατα και στοιχεία µπορούµε.
Θυµόµαστε τα πρωτοφανέρωτα και τα ανερµήνευτα. Το µυαλό µας δίνει προτεραιότητα στο να θυµάται πράγµατα που δεν είναι σε θέση να εξηγήσει πολύ καλά.
Αν θέλετε να δοκιµάσετε µια µοναδική εµπειρία ανάκλησης θαµµένων επεισοδίων χρησιµοποιήστε ένα παλιό σας άρωµα ή δοκιµάστε µια συνταγή της µαµάς ή της γιαγιάς σας.
Τα προεκλογικά επεισόδια που περιέγραψα είχαν χρώµατα, ήχους, αγωνία, προσωπική συµµετοχή και πάνω από όλα πάθος.
