Προφανή και μη προφανή αποτελέσματα στις οικονομικές αποφάσεις

Στην οικονομία κάθε απόφαση, κάθε νέος θεσμός ή κάθε νέος νόμος επιφέρουν εκτός από τα προφανή αποτελέσματα και άλλα μη προφανή.
Δυστυχώς η πλειοψηφία των ανθρώπων ενώ έχει την ικανότητα να εντοπίζει άμεσα τα προφανή αποτελέσματα, αδυνατεί να εντοπίσει τα αφανή.
Πολλές από τις αρνητικές συνέπειες που βιώνει μία κοινωνία στη ποιότητα ζωής των μελών της οφείλονται στην αδυναμία εκτίμησης των επιπτώσεων των μη προφανών αποτελεσμάτων. Οταν δεν γίνονται αντιληπτά τα μη προφανή αποτελέσματα, που τις περισσότερες φορές έχουν υψηλή σημαντικότητα στη λήψη μιας απόφασης, οι κοινωνίες οδηγούνται σε λαθεμένες στρατηγικές επιλογές οι οποίες με τη σειρά τους ωθούν τις κοινωνίες σε σταδιακή φθορά της ανάπτυξής τους.
Για τη λήψη μίας απόφασης με ορθολογικό τρόπο τα δεδομένα ενός προβλήματος πρέπει να περιλαμβάνουν όλα τα στοιχεία εκείνα που επηρεάζουν το αποτέλεσμα. Οταν δεν γίνεται αυτό, σίγουρα δεν είναι εφικτή η σωστή λύση. Ιδιαίτερα ένας οικονομικός επιστήμονας θα πρέπει να βλέπει και να λαμβάνει υπόψη του τα προφανή και μη αποτελέσματα τα οποία στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι μακροχρόνια και θα πρέπει να προβλεφθούν με ειδικές μεθόδους.
Συνήθως τα μη προφανή αποτελέσματα εμφανίζονται, εξελίσσονται και μεταβάλλονται στο πέρασμα του χρόνου. Για παράδειγμα, ένα καλό αποτέλεσμα σήμερα ίσως έχει αρνητικές συνέπειες αύριο. Και αντιστρόφως, μία μικρή ταλαιπωρία σήμερα ίσως οδηγήσει σε ένα καλύτερο αύριο.
Η έλλειψη γνώσης είναι η αιτία που βλέπουμε μόνο τα προφανή αποτελέσματα. Για να δούμε τα μη προφανή απαιτείται γνώση με σκοπό την αποφυγή των όποιων δυσμενών συνεπειών σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Εάν είχαμε όμως την απαραίτητη διορατικότητα θα μπορούσαμε να είχαμε αποφύγει τις συνέπειες που επηρέασαν αρνητικά την ανάπτυξη της κοινωνίας. Συνεπώς, σοφός είναι εκείνος που θα μάθει από την υπάρχουσα γνώση, από τις εμπειρίες των άλλων, αλλά και από τη δική του αρνητική εμπειρία (trial – error διαδικασία).
Μερικές φορές, όμως, αν και βλέπουμε τα μη προφανή καταστροφικά αποτελέσματα επιλέγουμε να εθελοτυφλούμε. Αυτό συμβαίνει είτε λόγω ιδιοτέλειας, είτε λόγω κατευθυνόμενης πολιτικής από ομάδες συμφερόντων (Ζοπουνίδης, Κ. και Γ. Ατσαλάκης, Απλές οικονομικές λογικές αναδιάταξης και ανάκαμψης της οικονομίας και των επιχειρήσεων, Κλειδάριθμος, 2013). Τότε είναι που το μέγεθος της καταστροφής πολλαπλασιάζεται εκθετικά.
Η γνώση να μπορούμε να βλέπουμε τις αφανείς συνέπειες των αποφάσεων μας θα μας βοηθήσει να ελαχιστοποιήσουμε τις πιθανότητες να προκύψουν αρνητικές συνέπειες στο μέλλον για την κοινωνία μας. Μόνο όταν δούμε τα αρνητικά αποτελέσματα των αφανών συνεπειών θα αποφασίσουμε να απορρίψουμε μία πρόταση που, ενώ φαίνεται να μας δίνει άμεσα οφέλη, στην πραγματικότητα τα αποτελέσματα που κρύβει θα είναι πολύ πιο καταστροφικά. Τότε μόνο γινόμαστε πιο ώριμοι ως άτομα και ως κοινωνία και θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε πνευματική σοφία και οικονομική ευημερία.
Το κείμενο αυτό αποτελεί το πρώτο για μία σειρά συνοπτικών εκλαϊκευμένων άρθρων που θα ακολουθήσουν τα οποία στηριζόμενα στην απλή λογική, αναδεικνύουν τα αφανή αρνητικά αποτελέσματα βασικών οικονομικών αποφάσεων που δεν βλέπουμε ή “δεν θέλουμε” να δούμε. Τα επόμενα άρθρα θα αφορούν θέματα όπως: το χρέος, η φορολογία, τα δημόσια έργα, η αποταμίευση, η τεχνολογία κ.λπ.