Αγαπητοί αναγνώστες, καλημέρα σας! Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδοξίας τιμά την Κρήτη μας, τιμά την Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης, εκεί πλάι στην ιστορική Ιερά Μονή Γωνίας στο Κολυμπάρι, τιμά απ’ άκρου σ’ άκρο το νησί μας. Ηδη από προχθές τ’ απόγευμα βρίσκεται στην πόλη μας ο προκαθήμενος της Ορθοδοξίας, ο σεπτός Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος κι ανημένει με τη συνοδεία του, τους εκπροσώπους και προκαθημένους των άλλων Ορθοδόξων Εκκλησιών που φτάνουν.
Εδώ, όλα είναι έτοιμα Εκκλησία, Πολιτεία, Αρχές και λαός τα έχουν προγραμματίσει σωστά και μετρημένα. Η στήλη μας, σαν προλογική πενιχρή, πιστεύουμε, συμβολή στο Μέγα γεγονός παγκόσμιας εμβέλειας, που πραγματοποιείται εδώ, ύστερ’ από τόσους αιώνες, αποφάσισε να αναδημοσιεύσει την ιστορική εναρκτήρια ομιλία του μακαριστού Γέροντα Ειρηναίου Γαλανάκη -που παρακολουθεί από ψηλά τα όσα εδώ θα συζητηθούν- και θα ψιθυρίζει την ιστορική φράση του, τότε στα εγκαίνια της Ο.Α.Κ. στις 13 τ’ Οκτώβρη του 1968, π’ άρχιζεν με τα προφητικά λόγια: «Σήμερα η Ορθοδοξία κατέρχεται στη Μεσόγειο…», ναι! σήμερα που ξεκινά η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδοξίας στους ιερούς χώρους της Ο.Α.Κ. Επιβεβαίωση των οραματισμών του αοίδιμου μητροπολίτη μας, κυρού Ειρηναίου Γαλανάκη, ύστερα από σωστά σαράντα οκτώ χρόνια! Είχε είπει τότε (στα εγκαίνια της Ο.Α.Κ.), παρουσία των αντιπροσώπων των Πατριαρχείων Κων/πόλεως, Ιεροσολύμων, του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος, του Αρχιεπισκόπου Κρήτης και όλων των Μητροπολιτών της Κρήτης, εκπροσώπων των ξένων Εκκλησιών, του αντιπροέδρου της κυβέρνησης και πολλών άλλων Αρχών και Φορέων: «13 Οκτωβρίου 1968 Οταν προ ολίγων ετών, τον Ιούλιον του 1963 ο Μέγας Οικουμενικός και Σεπτός Πατριάρχης μας Αθηναγόρας, επεσκέφθη την Κρήτην είπε μεταξύ άλλων ωραίων και υψηλών οραματισμών Του και τούτο. Η Ορθοδοξία κατέρχεται εις την Μεσόγειον.
Και νομίζω ότι με τούτον τον οραματισμόν του ο Ιστορικός Οικουμενικός μας Πατριάρχης ήθελε να ομιλήση διά την νέαν μεγάλην εξόρμησιν που κάμνει η Ορθοδοξία εις τον σύγχρονον κόσμον. Ορθοδοξία όμως και Μεσόγειος είναι πράγματα συνδεδεμένα. Εις την Μεσόγειον εγεννήθη και ανεπτύχθη ο Χριστιανισμός. Εις την Μεσόγειον εγράφη η Ιερά Βίβλος του Χριστιανισμού. Εις την Μεσόγειον ωργανώθησαν αι πρώται Εκκλησίαι και εις την Μεσόγειον ήκμασαν και ελαμπρύνθησαν αι πρώται Θεολογικαί Σχολαί, τα πρώτα μεγάλα κέντρα των Χριστανικών Γραμμάτων.
Ιστορικά γεγονότα ωδήγησαν τον Χριστιανισμόν της Μεσογείου ήδη από του Ζ’ αιώνος εις μεγάλην δοκιμασίαν, ήτις εκορυφώθη με την πτώσιν του Βυζαντίου το 1453. Σήμερον όμως εις την δημιουργηθείσαν νέαν Ιστορικήν πραγματικότητα εις τον χώρον αυτόν των μεγάλων Ιδεών και των μεγάλων Πολιτισμών και με την γενικωτέραν ανακαίνησιν των διεκκλησιαστικών μας σχέσεων (με τον Οικουμενισμόν) η Ορθοδοξία ανασυντάσσεται και κάμνει τους νέους οραματισμούς της. Η Αντιόχεια, η Αλεξάνδρεια, το Βυζάντιον και άλλα κέντρα του Χριστιανισμού των πρώτων αιώνων δεν έχουν σήμερον την παλαιάν των αίγλην. Αι Αθήναι όμως, η Κρήτη (πιθανόν και άλλοι τόποι δύνανται σήμερον και “άχρις καιρού” να κρατήσουν το βάρος της μεγάλης κληρονομιάς της Ορθοδοξίας εις τον Μεσογειακόν χώρον. Ιδού ένας λόγος υπάρξεως και δικαιώσεως της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης, την οποίαν επισήμως εγκαινιάζομεν σήμερον.
Αλλά και ο Ελληνισμός και γενικώτερον ο Ευρωπαϊκός Πολιτισμός έχουν ακόμη μίαν οφειλήν προς την Κρήτην και τον χώρον αυτόν της Ανατολικής Μεσογείου. Εάν είναι αληθές ότι χωρίς τον Ελληνισμόν δεν θα υπήρχεν Ευρωπαϊκός Πολιτισμός, τότε χωρίς την Κρήτη δεν δύναται να νοηθή ούτε Ελληνισμός ούτε Ευρωπαϊκός Πολιτισμός. Η Κρήτη εχρησιμοποιήθη ήδη κατά το παρελθόν (και χρησιμοποιείται και σήμερον) ως ασπίς και οχυρόν διά την υπεράσπισιν και την ελευθερίαν ουχί μόνον της Ελλάδος, αλλά και ολοκλήρου της Ευρώπης.
Η στρατηγική όμως του Πνεύματος δεν έχει ακόμη δυστυχώς επισημάνει την θέσιν και την αποστολήν την οποίαν παίρνει και σήμερον η Κρήτη, ως γέφυρα μεταξύ των τριών παλαιών Ηπείρων προς τας οποίας γειτνιάζει. Το Κέντρον του Κόσμου ήτο μέχρι χθες εις την Ευρώπην, σήμερον όμως μεταφέρεται αλλού και αύριον δεν γνωρίζομεν που θα είναι. Η Κρήτη όμως ευρισκομένη μεταξύ της γηραιάς μας Ευρώπης και των δύο άλλων Ηπείρων (Ασίας και Αφρικής) εις τας οποίας συντελούνται τεράστιαι ιδεολογικά και πολιτικοκοινωνικαί μεταβολαί, γίνεται και πάλιν νευραλγικόν σημείον του Πνεύματος και έχει ίσως να διαδραματίση έναν νέον ιστορικόν ρόλον εις την περιοχήν αυτήν και διά τον σύγχρονον και τον αυριανόν κόσμον. Και διά την αποστολήν αυτήν ημείς οι Κρήτες, έχομεν χρέος να ετοιμάσωμεν την Κρήτην.
Χιλιάδες και μυριάδες ανθρώπων του δυτικού κόσμου (και εκ του άλλου κόσμου βεβαίως), επισκέπτονται κάθε χρόνον την Κρήτην και θαυμάζουν τα ίχνη και τας παραδόσεις των αλλεπαλλήλων πολιτισμών της. Δεν γνωρίζω όμως πόσοι απ’ αυτούς σκέπτονται και πόσοι εργάζονται ώστε να δοθή πάλιν εις τον τόπον και τον λαόν αυτόν η δυνατότης να επαναλάβη την ανάπτυξιν και την Ιστορικήν του συμβολήν εις τον πολιτισμόν της ανθρωπότητος. Ας μου επιτραπή μάλιστα να είπω ότι και αυτή ακόμη η πατρίς μας η Ελλάς έχει αφήσει ατροφικά τα νότια σύνορά της.
Ιδού έτερος λόγος της θέσεως και της αποστολής της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης. Υπάρχει όμως και ένας άλλος γενικώτερος λόγος που επισημαίνει και δικαιώνει την ύπαρξιν του Ιδρύματος τούτου. Από των αρχών του τρέχοντος αιώνος και μάλιστα από του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου η ανθρωπότης εισήλθεν εις μίαν νέαν, νεωτάτην ιστορικήν φάσιν, η οποία τεχνικώς δύναται να ονομασθή Πυρηνική και Διαστημική, ηθικώς και πολιτικοκοινωνικώς όμως δύναται να χαρακτηρισθή ως Οικουμενική Εποχή. Οι άνθρωποι όλου του κόσμου κατανοούν σήμερον ότι δεν δύνανται να ζήσουν πλέον απομονωμένοι και αντιμαχόμενοι εις τα στενά όρια των εθνικών, φυλετικών, θρησκευτικών ιδεολογιών των, αλλ’ ότι θα έχουν και καθήκον και συμφέρον να συναντηθούν και να συνεργασθούν διά την επιβίωσίν των.
Η Οικουμενική ανθρωπότης, διά την οποίαν από αρχαιοτάτων χρόνων ωμίλησαν ήδη φιλοσοφικαί και θρησκευτικαί ιδέαι και καθαρώτερον πάντων ο Χριστιανισμός, τίθεται κατά την εποχήν μας, κατόπιν μάλιστα και των μεγάλων επιτεύξεων της συγχρόνου Τεχνικής, ως αδυσώπητος πραγματικότης και έχομεν χρέος να την κατανοήσωμεν και να την βοηθήσωμεν. Οικουμενική ανθρωπότης όμως σημαίνει και Οικουμενικόν διάλογον, όχι με την στενωτέραν, χριστιανικήν έννοιαν, που έχει σήμερον η λέξις αύτη, αλλά με την ευρυτέραν κατά την οποίαν άνθρωποι ανεξαρτήτως εθνικότητος, φυλής και θρησκείας πρέπει να συναντηθούν και να συνεργασθούν. Οι πολιτικοί και οι διπλωμάται έχουν ίσως το σκληρόν καθήκον να είναι κάπως συντηρητικοί και προσεκτικοί εις το θέμα της συνεργασίας και των αμοιβαίων υποχωρήσεων των λαών των διά την ενότητα του Κόσμου. Οι μεγάλοι Πνευματικοί οδηγοί όμως και οι γνήσιοι οραματισταί του μέλλοντος της ανθρωπότητος (όπως πρέπει να είναι οι Χριστιανοί) πρέεπι να προχωρούν με γενναιότητα και να εμποδίζουν τας οδυνηράς εκείνας παλινδρομήσεις της Ιστορίας αι οποίαι σταματούν και καθηλώνουν την αληθινήν πρόοδον του κόσμου.
Και τον Οικουμενικόν διάλογον με την ευρυτέραν έννοιαν εις τον χώρο αυτόν της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου έρχεται να διακονήση η Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης. Ιδού οι βασικοί λόγοι από τους οποίους ωρμήθημεν εις το να ετοιμάσωμεν το Ιδρυμα τούτο με την βοήθειαν του Θεού και την συμπαράστασιν πολλών καλών ανθρώπων και να το προσφέρωμεν εις την πατρίδα μας την Κρήτη και την Ελλάδα, εις την Ορθόδοξον Εκκλησίαν μας και δι’ αυτής προς όλον τον κόσμον. Δι’ όσων είπομεν ανωτέρω περί του έργου και των σκοπών του εγκαινιαζομένου Ιδρύματος δεν θέλομεν να φανώμεν ματαιόδοξοι και ουτοπισταί.
Δεν ισχυριζόμεθα ότι διά της Ακαδημίας ταύτης θα σώσωμεν τον κόσμον. Κανείς άνθρωπος δεν σώζει τον κόσμον παρά μόνον ο ίδιος ο Θεός. Γνωρίζομεν τας δυσκολίας των Πνευματικών Εργων. Γνωρίζομεν την αιωνίαν μεταξύ του φωτός και του σκότους πάλην εις τον κόσμον αυτόν. Το έργον όμως τούτο είναι έργον πίστεως, Χριστιανικής ευθύνης και Χριστιανικών οραματισμών. Είναι έργον Πίστεως και προς τον Θεόν πρωτίστως απευθύνονται σήμερον αι ευχαριστίαι και η ευγνωμοσύνη μας, αλλά και προς όλους εκείνους οι οποίοι ηθικώς και υλικώς το εβοήθησαν». Αυτά και τις ευχές μας για την ευόδωση των εργασιών της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδοξίας, που τιμά και ευλογεί τον ιερό και καθαγιασμένο Τόπο μας. Σημείωση: το κείμενο της φωτισμένης ιστορικής πλέον ομιλίας του αοιδ. Γέροντα Ειρ. Γ. πρωτοδημοσιεύσαμε στην περιοδική έκδοση “Κρητική Εστία” τεύχος 187 Οκτωβρίου 1968, σ. 456-459 με μια εκτενή ανταπόκρισή μας από την τελετή των εγκαινίων της Ο.Α.Κ.
