Αισιόδοξα στοιχεία από την επισκεψιμότητα
Ο Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς είναι μια ειδική προστατευόμενη περιοχή που αποτελεί ένα ιδιαίτερα δημοφιλή και παγκοσμίως γνωστό τουριστικό προορισμό. Από το 1981 οπότε και άρχισε να καταγράφεται ο αριθμός των επισκεπτών, και μέχρι σήμερα, πάνω από 130.000 άτομα τον επισκέπτονται κατά τη διάρκεια κάθε τουριστικής σεζόν. Με βάση στοιχεία από τη Διεύθυνση Δασών Χανίων η συνολική επισκεψιμότητα κατά την τελευταία πενταετία κατανέμεται ως εξής:
Το σύνολο της πενταετίας 2015-2019 είναι 744.315 άτομα συγκριτικά με την προηγούμενη πενταετία κατά την οποία έφτασε τα 661.736 άτομα. Όπως φαίνεται στα παραπάνω στοιχεία, την τελευταία πενταετία οι επισκέπτες αυξήθηκαν κατά 82.579 άτομα αθροιστικά. Συγκρίνοντας τα έτη και τις δύο πενταετίες, παρατηρούμε ότι ενώ στην πρώτη καταγράφηκαν μικρές αλλά υπαρκτές αυξομειώσεις, τη δεύτερη, και παρά την κρίση που πέρασε η χώρα μας, έχουμε κάθε χρόνο αύξηση. Αξίζει ιδιαίτερης σημείωσης το γεγονός ότι παρά τα καταστροφικά φαινόμενα που έπληξαν την περιφερειακή ενότητα Χανίων το πρώτο τρίμηνο του 2019 με κατάρρευση βασικών υποδομών αυτό δεν στάθηκε εμπόδιο στη επισκεψιμότητα της Σαμαριάς. Οι καταστροφές αυτές έκαναν το γύρο του κόσμου, η κατάρρευση δρόμων και γεφυρών μεταξύ αυτών και η ιστορική γέφυρα του ποταμού Κερίτη αλλά και σημαντικών τμημάτων του οδικού δικτύου προς και από τα χωριά Λάκκοι και Καράνου σε συνδυασμό με τις ολισθήσεις εδαφών στην περιοχή Χλιαρού ολοκλήρωσαν τον προσωρινό αποκλεισμό της Σαμαριά. Τα ερωτήματα και οι προβληματισμοί εκείνης της περιόδου ήταν πολλοί, εκφραζόμενοι με όλους τους τρόπους και τα μέσα ενημέρωσης. Τι θα γίνει με την τουριστική περίοδο? Ποιές περιοχές θα αποκλειστούν? Που θα υπάρχουν ακυρώσεις? Θα ανοίξει για τους επισκέπτες η Σαμαριά? Θα αποκατασταθούν οι προσβάσεις? Θα διατηρηθεί το ενδιαφέρον των επισκεπτών για τον εν λόγω χώρο κλπ. Ο χρόνος δικαίωσε τους αισιόδοξους. Η Σαμαριά άνοιξε για το 2019 στις 26 Απρίλη από την νότια είσοδο (Αγία Ρουμέλη) και στις 10 Μάϊου και από το Ξυλόσκαλο. Τα φετινά στοιχεία επισκεψιμότητας δείχνουν ότι οι επισκέπτες δεν επηρεάστηκαν, καταγράφοντας μάλιστα το μήνα Μάϊο (μια περίοδο που οι πληγές στο φυσικό περιβάλλον της περιοχής μας ήταν ιδιαίτερα εμφανείς και οι μετεωρολογικές συνθήκες ακόμα ασταθείς) σημαντική παρουσία στην Σαμαριά και για τις 21 ημέρες του Μαϊου που ήταν ανοικτά και οι δύο είσοδοι, με το μέσο όρο να ανέρχεται στα 805 άτομα, ενώ υπήρξε και σημαντικός αριθμός ημερών κατά τις οποίες οι επισκέπτες ξεπέρασαν τα 1000 άτομα. Αδιαμφισβήτητα, η ύπαρξη του φαραγγιού της Σαμαριάς στο Νομό Χανίων αποτελεί σημαντικό περιβαλλοντικό και οικονομικό κεφάλαιο, και είναι ένα από τα πλέον δυνατά βέλη στη φαρέτρα της τουριστικής ανάπτυξης και μεγέθυνσης του “εισοδηματικού αποτυπώματος” στην περιοχή, αφού ένας μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων δραστηριοποιείται γύρω από τα όρια του, και βασίζουν ένα σημαντικό ποσοστό του εισοδήματός τους στους επισκέπτες του.
Οικονομική Δυναμική
Από τη σχετική έρευνα που έχει πραγματοποιήσει το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο Κρήτης, το Φορέα Διαχείρισης Σαμαριάς και Δυτικής Κρήτης και τη Διεύθυνση Δασών Χανίων τα τελευταία χρόνια στους επισκέπτες του Εθνικού Δρυμού, γίνεται εμφανές το παραπάνω όφελος που προκύπτει για τις τοπικές επιχειρίσεις και κατ’ επέκταση για την περιφερειακή ενότητα Χανίων και την Κρήτη γενικότερα. Η συντριπτική πλειοψηφία των επισκεπτών χρησιμοποιεί είτε το ΚΤΕΛ για να φτάσει στον Εθνικό Δρυμό, είτε κάποιο πακέτο του τουριστικού πρακτορείου σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο. Γευματίζουν επίσης σε ταβέρνες και εστιατόρια της ευρύτερης περιοχής ενώ χρησιμοποιούν και την ακτοπλοϊκή γραμμή από και προς την Αγυιά Ρουμέλη αφού δεν υπάρχει οδική σύνδεση. Ένα μέρος επισκεπτών μάλιστα, το οποίο μπορεί να μην φαίνεται μεγάλο σαν ποσοστό, αλλά δεν είναι αμελητέο αριθμητικά, επιλέγει και να διανυκτερεύσει στην περιοχή στηρίζοντας τα έσοδα των τοπικών τουριστικών καταλυμάτων. Μια ενδεχόμενη αύξηση του συγκεκριμένου ποσοστού, μέσω κατάλληλων στρατηγικών που θα καταφέρουν να κρατήσουν περισσότερους επισκέπτες, θα μπορούσε να πολλαπλασιάσει την υπεραξία που κερδίζει η τοπική οικονομία από την επισκεψιμότητα στον Εθνικό Δρυμό και να συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη της. Όταν οι επισκέπτες κλήθηκαν να αξιολογήσουν το πόσο τους επηρέασε η ύπαρξη του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς στην απόφασή τους να επιλέξουν την Κρήτη σαν προορισμό των διακοπών τους σύμφωνα με στοιχεία του 2017, το 32,3% των επισκεπτών απάντησε «πολύ» ή «καθοριστικά». Αυτό αποτελεί ένα δείκτη για τη δυναμική που έχει ο Εθνικός Δρυμός σαν σημαντικό «κεφάλαιο» (asset) για την Κρητική οικονομία. Γνωρίζοντας ότι ο αριθμός των επισκεπτών της Σαμαριάς κατά το έτος 2019 ήταν 159.000 και χρησιμοποιώντας τον πολλαπλασιαστή τουριστικής δαπάνης για να βρούμε τη συνολική επίπτωση που έχουν οι δαπάνες αυτές στην περιοχή, καθώς και την ανακύκλωση των χρημάτων που επιστρέφει στην περιοχή (στην περίπτωση μας θεωρούμε ότι το 85% των χρημάτων ανακυκλώνεται στην περιοχή, αφού πρόκειται για επιχειρήσεις που η δραστηριοποίησή τους είναι τοπική) το χρηματικό ποσό που παραμένει στην τοπική οικονομία της περιοχής της Σαμαριάς ανέρχεται σε 7.451.950 € ενώ στο σύνολο του νομού σε 12.622.500 €. Τονίζουμε για μια ακόμα φορά ότι τα ανωτέρω ποσά δημιουργούνται λόγω της επίσκεψης των επισκεπτών/τουριστών στην περιοχή του Εθνικού Δρυμού και δεν αφορούν δαπάνες που πραγματοποιούνται κατά το υπόλοιπο διάστημα παραμονής τους στο νησί. Οι επισκέπτες που δήλωσαν ότι επηρεάστηκαν σε μεγάλο ποσοστό από την ύπαρξή του, πιθανότατα θα επέλεγαν κάποιο εναλλακτικό προορισμό σε περίπτωση που δεν είχαν πληροφορίες για αυτόν όταν σχεδίασαν τις διακοπές τους. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η Κρητική οικονομία θα έχανε τόσο το άμεσο και έμμεσο πολλαπλασιαστικό οικονομικό όφελος που σχετίζεται με την επίσκεψή τους στη Σαμαριά, αλλά και αυτό που προκύπτει κατά την υπόλοιπη διάρκεια της παραμονής τους στο Νησί η οποία κατά μέσο όρο φτάνει τη μια εβδομάδα. Τέσσερις στους δέκα επισκέπτες, κυρίως αυτοί που έρχονται στην Κρήτη λόγω της ύπαρξης της Σαμαριάς, δείχνουν έντονο ενδιαφέρον και για άλλες ορειβατικές διαδρομές της ευρύτερης περιοχής. Στη συνολική αξιολόγηση της επίσκεψή τους, πάνω από οκτώ στους δέκα επισκέπτες δήλωσαν απόλυτα ικανοποιημένο ενώ σχεδόν όλοι δήλωσαν ότι είναι πολύ πιθανό να προτείνουν σε φίλους και συγγενείς τους να επισκεφθούν και αυτοί την Κρήτη και τον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς πράγμα που υποδεικνύει άλλη μια προοπτική ανάπτυξης που σχετίζεται με το συγκεκριμένο κομμάτι του τουρισμού. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πάγια στάση των επισκεπτών σε σχέση με το αντίτιμο της εισόδου. Το ύψος του φτάνει τα 5€ και από τις δύο εισόδους ενώ παραμένει ουσιαστικά ίδιο από τη θεσμοθέτησή του. Τα στοιχεία από την έρευνα του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων είναι διαφωτιστικά. Οκτώ στους δέκα επισκέπτες δηλώνουν απόλυτα ικανοποιημένοι σε σχέση με αυτό για όλες τις χρονιές διεξαγωγής της έρευνας ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αυξητική τάση στους επισκέπτες που το θεωρούν χαμηλό με αντίστοιχη μείωση των επισκεπτών που το θεωρούν υψηλό. Η μεγάλη προθυμία καταβολής και μεγαλύτερου ακόμα εισιτήριου (willingness to pay) αποτελεί άλλο ένα δείκτη της αξίας που θεωρούν οι επισκέπτες ότι έχει ο Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς για αυτούς, και είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν γι’ αυτήν. Είναι χαρακτηριστικό ότι μια αύξηση της τάξης των 2€ ή και 5€ θα ήταν αποδεκτή από πάνω από οκτώ στους δέκα επισκέπτες προκειμένου να απολαύσουν την εμπειρία του εν λόγω χώρου αλλά και τις εξ αυτού παροχές που μπορούν ποικιλοτρόπως να διευρυνθούν και αυξηθούν αντισταθμιστικά. Κατά τους χρόνους διεξαγωγής της σχετικής έρευνας του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων, παρατηρείται μάλιστα μια χαρακτηριστική αύξηση του ποσού που προτίθεται να πληρώσει ο επισκέπτης. Ενώ το ποσοστό των επισκεπτών που δηλώνει ότι δε θα επιθυμούσε αύξηση μένει σχετικά σταθερό, παρατηρείται μια σημαντική μετακίνηση από την πρόθεση καταβολής 2€ στα 5€ επιπλέον όπως φαίνεται στο σχετικό σχήμα. Το ποσοστό των επισκεπτών που δήλωσε προθυμία να καταβάλει 5€ αυξήθηκε από 20% το 2013 σε 47% το 2018 ενώ κάθε χρονιά παρατηρείται ένα ποσοστό επισκεπτών το οποίο έχει και αυτό αυξητικές τάσεις που θα ήταν διατεθειμένο να καταβάλει και 10€ επιπλέον. Από τα παραπάνω στοιχεία της πρόθεσης για καταβολή μεγαλύτερου αντίτιμου εισόδου, γίνεται εμφανές ότι η ζήτηση των επισκεπτών για τον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς είναι ανελαστική. Για το 2019 σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεύθυνσης Δασών Χανίων, τα έσοδα έφτασαν τα 722.715€. Σύμφωνα με τα παραπάνω στατιστικά για την προθυμία καταβολής υψηλότερου αντιτίμου, με μια αύξηση στα 7€ τα έσοδα θα ανέβαιναν στα 839.795€ ενώ με μια αύξηση της τάξης των 5€ το συνολικό ποσό θα άγγιζε τα 953.984€. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των εσόδων τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για τη βελτίωση των υποδομών του ίδιου του Εθνικού Δρυμού, όσο και της ευρύτερης περιοχής.
Συμπεράσματα
Για άλλη μια χρονιά η αύξηση των επισκεπτών, παρά τα όποια προβλήματα αντιμετώπισε η Περιφερειακή Ενότητα Χανίων λόγω των καταστροφικών καιρικών φαινομένων, δείχνει ότι η ύπαρξη του Εθνικού Δρυμού Σαμαριά, συνέβαλε σημαντικά ώστε ένα ποσοστό των επισκεπτών της Σαμαριάς, να επιλέξουν τα Χανιά και την Κρήτη, έναντι άλλων ανταγωνιστικών τουριστικών προορισμών για τις διακοπές τους. Αυτό αποδεικνύει ότι η Σαμαριά αποτελεί σημαντικό πόλο έλξης επισκεπτών, και ότι μαζί με τη μεγάλη περιβαλλοντική του αξία, ο Εθνικός Δρυμός έχει και σημαντική οικονομική αξία, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη τόσο της ευρύτερης περιοχής όσο και της Κρήτης συνολικά. Η άριστη εμπειρία που αποκομίζουν και η πρόθεσή τους να προτείνουν σε γνωστούς και φίλους να τον εντάξουν στις επιλογές τους για προορισμούς διακοπών αποτελεί ένδειξη για τη δυναμική και τις προοπτικές του χώρου για περεταίρω τουριστική άρα και οικονομική ανάπτυξη. Η προθυμία των επισκεπτών να καταβάλουν μεγαλύτερο ως και διπλάσιο ποσό ως αντίτιμο εισόδου στη Σαμαριά, σε συνδυασμό με την χρήση νέων τεχνολογικών και διοικητικών εργαλείων για την διαχείριση, ενημέρωση, προστασία και προβολή του χώρου, αλλά και βελτίωση των γενικότερων υποδομών της περιοχής όπως το οδικό δίκτυο, από το μέρος των εσόδων που διατίθεται στους όμορους δήμους, θα αυξήσει πολλαπλώς την ήδη θετική κρίση των επισκεπτών σε σχέση με την εκ του χώρου εμπειρία τους. Η πρόθεση των επισκεπτών να μείνουν στην ευρύτερη περιοχή και να δοκιμάσουν και διαφορετικές ορειβατικές διαδρομές, τόσο μέσα όσο και έξω από τον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού είναι σημαντικό να αξιοποιηθεί από τους εμπλεκόμενους φορείς και τις τουριστικές επιχειρήσεις ώστε να επιτευχθεί η προσέλκυση τουριστών υψηλότερου επιπέδου που θα έχουν τη διάθεση να παραμείνουν και περισσότερες μέρες. Διανυκτερεύοντας στην ευρύτερη περιοχή και καταναλώνοντας ντόπια προϊόντα, μπορούν να προκαλέσουν πολλαπλασιαστικά οφέλη για την τοπική οικονομία. Η Σαμαριά με την μοναδικότητα και τις διεθνείς διακρίσεις και προβολή της είναι προορισμός ζωής για πολλούς επισκέπτες. Ας προσπαθήσουμε να ωφεληθεί το μέγιστο ο ίδιος ο Εθνικό Δρυμό, η ευρύτερη περιοχή και η Κρήτη συνολικά.
