Οικονομικά οφέλη σε τοπικό αλλά και εθνικό επίπεδο μπορεί να προσφέρει η σωστή διαχείριση και αξιοποίηση προστατευόμενων περιοχών, όπως ο Εθνικός Δρυμός της Σαμαριάς, μέσα από τη συνεργασία των φορέων που τους διαχειρίζονται με τις τοπικές κοινωνίες (αυτοδιοίκηση, κατοίκους, επιχειρήσεις).
Προς αυτή την κατεύθυνση, εφαλτήριο δράσης για αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος στην ενδοχώρα του Νομού Χανίων, μπορεί να αποτελέσει η διάκριση του Εθνικού Δρυμού της Σαμαριάς από την Unesco με την αναγνώριση “Unesco Biosphere reserve”. Είναι επίσης σημαντικό ο Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς να αποκτήσει δυνατότητα αυτοχρηματοδότησης, η οποία σε συνδυασμό με την ανεξαρτητοποίηση από την κεντρική κυβέρνηση και τη μεταφορά της διαχείρισής του σε αυτόνομο φορέα, θα του δώσει την ευελιξία που χρειάζεται προκειμένου να βελτιωθεί η λειτουργία του και να αναβαθμιστούν οι υποδομές του.
Τα παραπάνω αποτελούν βασικά συμπεράσματα της ετήσιας έρευνας που υλοποιήθηκε για πέμπτη συνεχή χρονιά από το Μ.Α.Ι.Χ. σε συνεργασία με το φορέα διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς και τη Διεύθυνση Δασών Χανίων με στόχο να αναγνωρίσει την ικανοποίηση του επισκέπτη του Εθνικού Δρυμού, το προφίλ του, και να καταδείξει τις επιπτώσεις του τουρισμού που προσελκύει ανά σεζόν στην οικονομία των Χανίων. Κατά τη διάρκεια της τουριστικής σεζόν του 2017 συγκεντρώθηκαν από εθελοντές του φορέα διαχείρισης πρωτογενή δεδομένα από δείγμα 802 επισκεπτών μέσω προσωπικών συνεντεύξεων κατά τη διάρκεια της στάσης τους στον παλιό οικισμό της Σαμαριάς. Η κωδικοποίηση, η επεξεργασία και η ανάλυση των δεδομένων έγινε στο Τμήμα Οικονομίας και Διοίκησης του Μ.Α.Ι.Χ. σε συνεργασία με το Εργαστήριο Χρηματοοικονομικής Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Η ερευνητική ομάδα αποτελείται από τον διευθυντή του Μ.Α.Ι.Χ., Δρ Γιώργο Μπαουράκη, τον πρόεδρο του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς, Δρ Πέτρο Λυμπεράκη, τον Ακαδημαικό (Βασιλική ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών της Ισπανίας, Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων), διευθυντή του Εργαστηρίου Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης και Ανάλυσης Δεδομένων – Πρόβλεψης του Πολυτεχνείου Κρήτης, Distinguished Research Professor, Audencia Nantes School of Management, France, καθηγητή Κωνσταντίνο Ζοπουνίδη, τον Γ. Φακωτάκη (MSc Τμ. Οικονομίας και Διοίκησης, Μ.Α.Ι.Χ., Yπ. Δρ. Πολυτεχνείο Κρήτης) και τον Π. Δράκο (ΕΔΙΠ, Τμ. Οικονομικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Κρήτης).
Οπως επισημαίνουν οι συντελεστές της έρευνας, για την τουριστική σεζόν του 2017 ο συνολικός αριθμός επισκεπτών ήταν 149.121, αριθμός αυξημένος κατά 1.478 άτομα σε σχέση με τη σεζόν του 2016 παρά το σημαντικά μειωμένο αριθμό ημερών λειτουργίας σε σχέση με το προηγούμενο έτος (192). Ο μέσος όρος επισκεπτών ανά ημέρα ήταν 847 άτομα σε σχέση με τα 757 του 2016 ενώ οι μήνες με τους μεγαλύτερους αριθμούς επισκεπτών ήταν ο Αύγουστος με 34.496 άτομα, Σεπτέμβριος με 28.634 άτομα και ο Ιούλιος με 28.142.
ΠΡΟΦΙΛ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ
Σε ό,τι αφορά το προφίλ των επισκεπτών επισημαίνεται ότι «κατανέμονται 50/50 σε άνδρες και γυναίκες. Το 59,6% είναι νεαρής ηλικίας, μέχρι 35 ετών, με 23,7% να είναι μεταξύ 36 και 50 και 14% μεταξύ 51 και 65 ετών. Το επίπεδο εκπαίδευσής τους είναι υψηλό με 66% από αυτούς να είναι κάτοχοι τουλάχιστον πανεπιστημιακού τίτλου σπουδών και ένα 34 % κάτοχοι Μάστερ ή Διδακτορικού διπλώματος. Το 47,6% των επισκεπτών διαθέτει ετήσιο προσωπικό εισόδημα πάνω από 34.000€».
Η διάρκεια της διαμονής στα Χανιά των επισκεπτών του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς «κατά κύριο λόγο είναι μία εβδομάδα σε ποσοστό 39,3%, με 31,3% να διαμένουν για λιγότερο από μία εβδομάδα και 29,4% για μεγαλύτερο διάστημα. Οι επισκέπτες έρχονται κυρίως από χώρες της κεντρικής Ευρώπης, κατά κύριο λόγο Γαλλία σε ποσοστό 15,9%, Γερμανία σε ποσοστό 11,9% και Δανία σε ποσοστό 11,5%. Μεγάλη πτώση παρατηρείται στις Σκανδιναβικές χώρες των οποίων το ποσοστό έπεσε στο 10,6% σε σχέση με το 21,6% της προηγούμενης σεζόν και μικρότερη για τις Μεσογειακές χώρες με 12,7%. Σε σχέση με τις προηγούμενες σεζόν σημαντικά ποσοστά συγκεντρώνουν οι Βρετανοί και οι Αμερικάνοι (6,6% και 4,8% για το 2017)».
Για άλλη μια χρονιά «το μεγαλύτερο ποσοστό (62,8%) επιλέγει μια εκδρομή τουριστικού πρακτορείου προκειμένου να μεταβεί στη Σαμαριά με 22,3% να επιλέγει το ΚΤΕΛ και 14,9% κάποιο άλλο μέσο. Κατά κύριο λόγο ήταν η πρώτη τους επίσκεψη στην περιοχή σε ποσοστό 90,1%.
Το 75,9% των επισκεπτών είχε πληροφορίες για τον Εθνικό Δρυμό πριν φτάσει στην Κρήτη κυρίως από το ίντερνετ αλλά και από φίλους και συγγενείς που τον επισκέφτηκαν στο παρελθόν».
ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ UNESCO
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, «οι επισκέπτες φαίνονται καλά πληροφορημένοι για άλλη μια χρονιά για τα προστατευόμενα είδη χλωρίδας και πανίδας της περιοχής αλλά αντίθετα μόνο το ένα τέταρτο γνώριζε ότι φέρει την αναγνώριση “Unesco Biosphere reserve” και γνωρίζει ακριβώς τι περιλαμβάνει το πρόγραμμα “Unesco – Άνθρωπος και Βιόσφαιρα”. Τα ποσοστά πέφτουν ακόμα χαμηλότερα για τις άλλες δύο αναγνωρισμένες από την Unesco περιοχές της Κρήτης στον Ψηλορείτη και τη Σητεία αφού μόνο 11,9% των επισκεπτών δήλωσαν ότι γνωρίζουν την ύπαρξή τους».
ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ
Οι επισκέπτες φαίνονται «αρκετά ευχαριστημένοι από την εμπειρία τους όταν κλήθηκαν να αξιολογήσουν διάφορες επιμέρους μεταβλητές. Η σήμανση κατά μήκος του μονοπατιού, αξιολογείται από το 39,2% ως «πολύ καλή» και τι 20,8% ως «άριστη». Το ίδιο ισχύει τόσο για τους χώρους ανάπαυσης, με τα αντίστοιχα ποσοστά να αγγίζουν το 41,6% και 29,4%, όσο και για το προσωπικό του Εθνικού Δρυμού, με τα αντίστοιχα ποσοστά να αγγίζουν το 38,2% και 27,9%. .
Οι συντελεστές της έρευνας επισημαίνουν ότι «σχετικά λιγότερο ικανοποιημένοι συγκριτικά φαίνονται οι επισκέπτες από τις διαθέσιμες πληροφορίες που είχαν για το χώρο με το 34,5% να τις βρίσκει μέτριες και ένα 8,9% να τις θεωρεί ανεπαρκείς, από τις τοπικές επιχειρήσεις». Ιδιαίτερα ικανοποιημένοι δηλώνουν με το αντίτιμο της εισόδου σε ποσοστό 57,3% ενώ «το 83% είναι διατεθειμένοι να καταβάλουν και αυξημένο εισιτήριο τουλάχιστον κατά 2€. Σημαντικά ποσοστά επισκεπτών δήλωσαν ότι θα ήταν διατεθειμένοι να καταβάλουν και 5€ ή 10€ παραπάνω από το σημερινό αντίτιμο προκειμένου να επισκεφτούν τη Σαμαριά».
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Επιπλέον, όπως αναφέρεται στην έρευνα, «το 77,2% των επισκεπτών θεωρεί πολύ πιθανό να γευματίσει σε κάποια ταβέρνα της περιοχής μετά το τέλος της πεζοπορίας. Αντίθετα μόνο το 21,7% δήλωσε αντίστοιχη βεβαιότητα σε σχέση με την προοπτική να διανυκτερεύσει στην περιοχή που δείχνει για άλλη μια φορά ότι οι τοπικοί φορείς και επιχειρήσεις δεν έχουν ακόμα καταφέρει να “κρατήσουν” τους επισκέπτες στην περιοχή.
Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να πολλαπλασιάσει την υπεραξία που κερδίζει η τοπική οικονομία από την επισκεψιμότητα στον Εθνικό Δρυμό και να συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη της». Όταν κλήθηκαν να αξιολογήσουν συνολικά την επίσκεψή τους, «ένα συντριπτικό 83,8% των επισκεπτών δήλωσε απόλυτα ικανοποιημένο ενώ σχεδόν όλοι δήλωσαν ότι είναι πολύ πιθανό να προτείνουν σε φίλους και συγγενείς τους να επισκεφθούν και αυτοί την Κρήτη και τον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς».
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Οι επισκέπτες κλήθηκαν να αξιολογήσουν διαφορετικές εναλλακτικές για βελτιώσεις στο χώρο και τη λειτουργία του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι «σημαντικότερη επιθυμία των επισκεπτών είναι η δημιουργία μιας online εφαρμογής για τη Σαμαριά, μέσω της οποίας θα μπορεί ο επισκέπτης τόσο να κάνει κράτηση-αγορά του εισιτηρίου του, όσο και να λαμβάνει πληροφορίες για αυτόν τόσο πριν την επίσκεψή του όσο και κατά τη διάρκεια της παραμονής του και κατά μήκος της διαδρομής. Ακολουθεί η δυνατότητα διανυκτέρευσης εντός των ορίων του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού αλλά και η δυνατότητα επίσκεψης διαφορετικών εναλλακτικών διαδρομών, πράγμα που τώρα δεν είναι δυνατό, πέρα από το κεντρικό μονοπάτι. Η αναστήλωση του παλιού οικισμού της Σαμαριάς, η βελτίωση και οι επέκταση των υποδομών της βόρειας εισόδου στο ξυλόσκαλο αλλά και η αναστήλωση των εκκλησιών που υπάρχουν κατά μήκος της διαδρομής ακολουθούν στις προτιμήσεις των επισκεπτών».
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Στα συμπεράσματά της έρευνας επισημαίνεται, μεταξύ άλλων, ότι «η Σαμαριά αποτελεί σημαντικό πόλο έλξης επισκεπτών», και ότι μαζί με τη μεγάλη περιβαλλοντική του αξία, ο Εθνικός Δρυμός έχει και σημαντική οικονομική αξία, «συμβάλλοντας στην ανάπτυξη τόσο της ευρύτερης περιοχής όσο και ολόκληρου του Νομού και της Κρήτης».
Σημειώνεται επίσης ότι «φαίνεται να υπάρχει πρόθεση από τους επισκέπτες να δοκιμάσουν και διαφορετικές ορειβατικές της ευρύτερης περιοχής τόσο μέσα όσο και έξω από τον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού. Αυτό το γεγονός είναι σημαντικό να αξιοποιηθεί από τους εμπλεκόμενους φορείς και τις τουριστικές επιχειρήσεις ώστε να επιτευχθεί η προσέλκυση τουριστών υψηλότερου επιπέδου που θα έχουν τη διάθεση να παραμείνουν περισσότερες μέρες, διανυκτερεύοντας στην ευρύτερη περιοχή.
Αυτό μπορεί να συνδυαστεί και με την προώθηση της κατανάλωσης ντόπιων προϊόντων, προκαλώντας πολλαπλασιαστικά οφέλη για την τοπική οικονομία».
Επιπλέον υπογραμμμίζουν ότι
«βασικό στοιχείο που αναδεικνύεται από την ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας είναι ότι οι επισκέπτες αγνοούν σε μεγάλο βαθμό το πρόγραμμα Unesco Man and the Biosphere.
Ενώ υπάρχει η διεθνής αναγνώριση από την Unesco για τρεις περιοχές της Κρήτης, (Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς σαν Unesco Biosphere Reserve και Γεωπάρκα Ψηλορείτη και Σητείας) αυτό δε φαίνεται να είναι ευρύτερα γνωστό στους επισκέπτες και να αξιοποιείται προς την κατεύθυνση της τουριστικής και οικονομικής ανάπτυξης.
Η ανάδειξη αυτής της πολύ σημαντικής περιβαλλοντικής αναγνώρισης θα πρέπει να αποτελέσει στρατηγικό στόχο προκειμένου να αναβαθμιστεί το τουριστικό προϊόν και να δημιουργηθεί υπεραξία για την τοπική κοινωνία.
Η σωστή διαχείριση και αξιοποίηση των προστατευόμενων περιοχών, και η συνεργασία των φορέων που τους διαχειρίζονται με τις τοπικές κοινωνίες (αυτοδιοίκηση, κατοίκους, επιχειρήσεις) είναι κανόνας σε αρκετές χώρες του εξωτερικού, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς, η Γερμανία και η Βρετανία με τα οφέλη τους να έχουν αναγνωριστεί από πολλές σχετικές έρευνες.
Μια ανάλογη προσπάθεια τόσο για τον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς, όσο και για όλες τις προστατευόμενες περιοχές των Χανίων και της Ελλάδας, μπορεί να προσφέρει πολλά οικονομικά οφέλη και σε τοπικό αλλά και σε εθνικό επίπεδο».
