» Νέες κατευθυντήριες οδηγίες
Η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια, η παύση της λειτουργίας των ωοθηκών πριν από την ηλικία των 40 ετών, αυξάνεται δραµατικά τα τελευταία χρόνια.
Έχει αποδειχθεί ότι, πέρα από τις χρωµοσωµικές ανωµαλίες, τα σύνδροµα και την ιατρογενή εµµηνόπαυση, τα τελευταία χρόνια η κλιµατική αλλαγή επηρεάζει την ωοθηκική λειτουργία και προκαλεί πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια, τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Σοφία Καλανταρίδου, καθηγήτρια Μαιευτικής και Γυναικολογίας Πανεπιστηµίου Αθηνών, που συµµετείχε στη σύνταξη των νέων κατευθυντήριων για την πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια.
Η συχνότητα της µη ιατρογενούς πρόωρης ωοθηκικής ανεπάρκειας είναι 3,5%. Στο πλαίσιο του 40ου Συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Εταιρείας (European Society of Human Reproduction and Embryology, ESHRE), το οποίο πραγµατοποιήθηκε στο ‘Αµστερνταµ στις 7-10 Ιουλίου 2024, παρουσιάστηκαν οι νέες κατευθυντήριες οδηγίες για τη διάγνωση και αντιµετώπιση της πρόωρης ωοθηκικής ανεπάρκειας.
Οι οδηγίες συντάχθηκαν από µία οµάδα επιστηµόνων µε µεγάλη ερευνητική εµπειρία στην πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια, (Αµερικανική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής, Παγκόσµια Εταιρεία Εµµηνόπαυσης, Κέντρο Ερευνητικής Αριστείας για την Αναπαραγωγική Γυναικεία Υγεία).
Κατευθυντήριες οδηγίες
Οι γυναίκες µε παράγοντες κινδύνου για πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια, πχ µε συγγενείς που έχουν πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια, θα πρέπει να ενηµερωθούν αφενός για τους τρόπους έγκαιρης διάγνωσης, προσδιορίζοντας την αντιµυλλέριο ορµόνη (Antimullerian hormone, AMH) και την FSH και αφετέρου για ενδεχόµενη διακοπή καπνίσµατος και διατήρηση γονιµότητας.
Η διάγνωση της πρόωρης ωοθηκικής ανεπάρκειας γίνεται πλέον σε γυναίκες ηλικίας < 40 ετών, µε διαταραχές περιόδου για τουλάχιστον 4 µήνες και επίπεδα FSH >25 IU/L. H FSH θα πρέπει να επαναλαµβάνεται µετά από 4 εβδοµάδες, σε περίπτωση που η πρώτη τιµή δεν είναι διαγνωστική. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να γίνεται και µέτρηση της ΑΜΗ.
Σε όλες τις γυναίκες µε πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια θα πρέπει να γίνεται χρωµοσωµικός έλεγχος και έλεγχος για προµεταλλάξεις του ευθραύστου Χ.
Επίσης, θα πρέπει να γίνεται γενετική συµβουλευτική και ενδεχοµένως περαιτέρω γενετικός έλεγχος µε πιο εξειδικευµένες εξετάσεις (next generation sequencing, NGS).
Σε γυναίκες µε πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια άγνωστης αιτιολογίας θα πρέπει να γίνεται έλεγχος για αυτοάνοση πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια µε προσδιορισµό των αντισωµάτων 21ΟΗ-Abs.
Γενετική συµβουλευτική θα πρέπει να δίνεται σε γυναίκες µε προµεταλλάξεις για εύθραυστο Χ, καθώς και σε συγγενείς τους.
Ιδιαίτερη σηµασία θα πρέπει να δίνεται στις αδερφές και τις κόρες των γυναικών µε πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια, καθώς έχουν αυξηµένο κίνδυνο να παρουσιάσουν και οι ίδιες πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια.
Η ορµονική θεραπεία υποκατάστασης θα πρέπει να χορηγείται µέχρι την ηλικία της φυσιολογικής εµµηνόπαυσης, στην ηλικία των 50 ετών.
Γυναίκες που δεν παίρνουν ορµονική θεραπεία υποκατάστασης έχουν κίνδυνο για µείωση του προσδόκιµου επιβίωσης, κυρίως λόγω νοσηρότητας και θνητότητας από καρδιαγγειακά νοσήµατα. Για το λόγο αυτό συστήνονται µέτρα πρόληψης των καρδιαγγειακών νοσηµάτων, µε αποφυγή καπνίσµατος, σωστή διατροφή, άσκηση και διατήρηση φυσιολογικού σωµατικού βάρους.
Οι γυναίκες µε πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια µπορεί να έχουν αυτόµατη ωοθηκική λειτουργία και κυήσεις, µετά τη διάγνωση, χωρίς καµία θεραπευτική παρέµβαση. Η γονιµότητα είναι φυσιολογική πριν την εκδήλωση της νόσου. ∆εν υπάρχουν µέθοδοι για τη βελτίωση της αυτόµατης ωοθηκικής λειτουργίας. Οι εγκυµοσύνες που προέρχονται µετά από φυσική σύλληψη, στις γυναίκες µε πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια, δεν παρουσιάζουν αυξηµένο µαιευτικό ή νεογνικό κίνδυνο σε σύγκριση µε το γενικό πληθυσµό.
Οι κυήσεις σε γυναίκες µε σύνδροµο Turner παρουσιάζουν πολύ αυξηµένο µαιευτικό κίνδυνο και θα πρέπει να έχουν στενή καρδιολογική παρακολούθηση. Η δωρεά ωαρίων είναι η θεραπεία εκλογής για γονιµότητα σε γυναίκες µε πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια. Η παρακολούθηση των γυναικών αυτών θα πρέπει να είναι στενή µέχρι την ηλικία της φυσιολογικής εµµηνόπαυσης. Μετά την ηλικία των 50 ετών, η παρακολούθηση θα πρέπει να γίνεται σύµφωνα µε τις κατευθυντήριες οδηγίες που αφορούν την φυσιολογική εµµηνόπαυση.
