Πόλος έλξης για χιλιάδες προσκυνητές και επισκέπτες είναι οι Άγιοι Τόποι. Οι περιοχές στις οποίες έζησε αλλά και μαρτύρησε ο Ιησούς Χριστός: τα Ιεροσόλυμα, η Βηθλεέμ, ο Ιορδάνης ποταμός, η Ιεριχώ και τόσα άλλα μέρη. Το ταξίδι στους Αγίους Τόπους είναι ταξίδι ζωής. Και εδώ και χρόνια κάνουν αυτό το ταξίδι δεκάδες ή και εκατοντάδες Χανιώτες. Παραμονή Χριστουγέννων οι “Διαδρομές” ταξιδεύουν στους Αγίους Τόπους μέσα από αφηγήσεις ανθρώπων που τους έχουν επισκεφθεί ως πιστοί ή έχουν εργαστεί στην περιοχή και μας μετέφεραν την ξεχωριστή αυτή εμπειρία τους.
Οι πρώτες εκδρομές
Τα πρώτα οργανωμένα ταξίδια έγιναν μέσα από το ταξιδιωτικό πρακτορείο Πλυμάκη.
Προηγήθηκε το 1951 συνεργασία του γραφείου Πλυμάκη με ένα γραφείο των Αθηνών που οργάνωνε εκδρομές στους Αγίους Τόπους. Και από το 1965 και μετά, το Γραφείο Πλυμάκη πραγματοποιούσε κάθε χρόνο οργανωμένες εκδρομές σε αυτές τις περιοχές, συνήθως κάθε Πάσχα.
Ο Αντώνης Πλυμάκης θυμάται ότι «το 1946 ίδρυσε το γραφείο ο πατέρας μου στο Ρέθυμνο, “ταξιδιωτικό-μεταναστευτικό” το χαρακτήριζαν, γιατί την εποχή εκείνη δεν λεγόταν τουριστικά. Μετά, το γραφείο μεταφέρθηκε στα Χανιά και τότε λεγόταν τουριστικό. Είναι το αρχαιότερο στην Κρήτη, προπολεμικά υπήρχε ένα το οποίο έκλεισε».
Ο ίδιος ξεκίνησε το 1970 να ταξιδεύει στους Αγίους Τόπους.
Οπως μας λέει ο κ. Πλυμάκης:
«Το γραφείο μας ξεκίνησε σε συνεργασία με ένα αθηναϊκό γραφείο τα ταξίδια το 1951- 1952. Μετά, γύρω στα 1965 αποκλειστικά το γραφείο μας ξεκίνησε ταξίδια στους Αγίους Τόπους.
Εκεί, έχει τοπικούς ξεναγούς, που πληρώνονται για την ξενάγηση.
Από την αρχή των ταξιδιών υπήρχε ενδιαφέρον από τους Χανιώτες. Ιδίως οι ενορίες διοργάνωναν μέσω ημών εκδρομές, γιατί μας είχαν εμπιστοσύνη, γιατί είχαμε την πείρα. Εγώ τους πήγαινα και εκτός προσκυνήματος: στην Ιερουσαλήμ, στο εβραϊκό μουσείο.
Επίσης όταν πηγαίναμε εγώ τους χώριζα, όχι ότι χωρίζω τους ανθρώπους, αλλά από ενδιαφέρον: Ηταν οι ταξιδιώτες και οι προσκυνητές. Ηταν ορισμένοι που έρχονταν να δουν τι είναι οι Άγιοι Τόποι, να δουν ωραία μέρη, αλλά ήταν και άλλοι όπως μία ηλικιωμένη γυναίκα που ερχόταν σχεδόν κάθε χρόνο για προσκύνημα, το είχαν ευλογία. Εμείς κάναμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε. Μέχρι πριν πέντε χρόνια το κάναμε κάθε χρόνο, σπανίως Χριστούγεννα, Πάσχα ή το καλοκαίρι της Παναγίας. Ευχαριστημένοι ήταν όλοι».
Ο κ. Πλυμάκης θυμάται ότι «πηγαίναμε σε όλα τα προσκυνήματα. Κάναμε εκδρομές σε Ιερουσαλήμ, Βηθλεέμ, χωριό των Ποιμένων, Μονή του Αγίου Σάββα (η αρχαιότερη στην Παλαιστίνη, 1.500 χρονών), Κανά της Γαλιλαίας, στη Λίμνη Τιβεριάδα και σε πολλά ακόμη προσκυνήματα: στον Τάφο της Παναγίας, στο Όρος των Ελαιών όπου προσευχήθηκε ο Χριστός, στον τόπο της Αναλήψεως, μέσα στην Ιερουσαλήμ όπου είναι αμέτρητα προσκυνήματα, στον Ιορδάνη».
Σε ένα παλαιότερο ταξίδι ο κ. Πλυμάκης θυμάται ότι η κατάσταση ήταν… επικίνδυνη.
«Θυμάμαι ορισμένες φορές που ήταν επικίνδυνα γιατί έκαναν ταραχές. Μια φορά μάλιστα που είχα μαζί τις κόρες μου, όταν ήταν μικρές, τύχαμε σε μία μεγάλη αναμπουμπούλα. Είχαν σηκώσει τον Πατριάρχη οι δικοί του και έτρεχαν να τον κρύψουν στον ναό, επειδή πετροβολούσαν οι Παλαιστίνιοι και έριχναν αέρια οι Ισραηλινοί. Πρέπει να ήταν πριν από 35 χρόνια».
Ακόμα ο κ. Πλυμάκης θυμάται ότι «η ωραιότερη ανάμνησή του είναι ο Επιτάφιος στα στενά της Ιερουσαλήμ. Είναι κάτι πολύ γραφικό. Αλλά το αποκορύφωμα είναι το Άγιο Φως το οποίο πράγματι είναι φως, δεν είναι φωτιά. Διότι όση ώρα είναι μέσα στην εκκλησία 3.000 – 4.000 άτομα στριμωγμένα, μόλις πάρουν το Άγιο Φως όλοι με τα κεριά, δεν έχει ποτέ τσουρουφλιστεί κανείς. Είναι φως. Δεν είναι φωτιά, γιατί θα καιγόταν ο κόσμος. Έτσι και έπιανε εκεί φωτιά δεν θα γλύτωνε κανείς, δεν θα προλάβαινε να βγει έξω. Έξω τώρα άμα βγει, το φως μετατρέπεται σε φλόγα».
Απερίγραπτα συναισθήματα
Η νεαρή Μαρία Παναγιωτάκη έχει βρεθεί στους Αγίους Τόπους μαζί με την οικογένειά της και σημειώνει ότι πρόκειται για ένα ταξίδι που προσφέρει «απερίγραπτα συναισθήματα» στους προσκηνυτές.
«Επισκεφτήκαμε πολλά μέρη. Ένα από αυτά είναι ο ναός της Αναστάσεως, όπου είναι και ο Πανάγιος Τάφος. Είναι τεράστιος, με δύο επιβλητικούς μπλε τρούλους, και γεμάτος με επισκέπτες όλων των εθνικοτήτων και θρησκειών. Ο ναός βρίσκεται στα Ιεροσόλυμα, και πιο συγκεκριμένα στον Γολγοθά, και δίπλα του είναι χτισμένος ένας μιναρές. Επίσης, επισκεφτήκαμε το σπίτι των γονιών της Παναγίας, όπου είναι ναός τώρα, τον κήπο της Γεσθημανής, το όρος των ελαιώνων, τον τάφο της Παναγίας, καθώς και το όρος των πειρασμών (σαραντάριο όρος). Στη Βηθλεέμ πήγαμε στον ναό της Γέννησης, που προσωπικά ήταν και ο αγαπημένος μου. Επιπλέον, πήγαμε σε διάφορες εκκλησίες και μοναστήρια, σε άλλες πόλεις του Ισραήλ και της Παλαιστίνης, όπως την Ιεριχώ αλλά και τον Ιορδάνη ποταμό» θυμάται η Μαρία.
Σε ερώτησή μας για τα συναισθήματά της απαντά: «Αισθάνθηκα πολύ ωραία και περίεργα ταυτόχρονα, ξέροντας ότι στους δρόμους που περπατούσαμε, πριν περίπου δύο χιλιετίες είχε περπατήσει ο Χριστός. Επίσης, ήταν απερίγραπτα τα συναισθήματα που ένιωσα όταν αντίκρισα τον τάφο του Χριστού και της Παναγίας, αλλά και τη φάτνη όπου γεννήθηκε ο Χριστός. Μιας και μέναμε σε ξενοδοχείο στη Βηθλεέμ, στην Παλαιστίνη, μου έκανε εντύπωση και αισθανόμουν κάπως άβολα όταν κάθε μέρα έπρεπε να περνάμε σημεία ελέγχου με οπλισμένους Ισραηλινούς στρατιώτες, για να πάμε στα Ιεροσόλυμα ή γενικά για να μπούμε στο Ισραήλ».
«Με εντυπωσίασε το γεγονός ότι στο Ισραήλ υπήρχαν πολλοί άνθρωποι από διαφορετικές θρησκείες, αλλά ειδικά πόσοι επισκέπτονταν τον ναό της Αναστάσεως, παρόλο που δεν ήταν Χριστιανοί. Αρνητικά με εντυπωσίασε, πόσο πολύ έχουν εμπορευματοποιήσει τον Γολγοθά -χτίζοντας τόσα πολλά μαγαζάκια δεξιά και αριστερά, ώστε στην κυριολεξία ίσα ίσα να χωράς να περάσεις- και γενικά τους χριστιανικούς ναούς, οι Ισραηλινοί», καταλήγει η Μαρία.
«Συγκλονιστικό να περπατάς στα μέρη που πάτησε ο Χριστός»
Ο π. Γιώργιος Περάκης εφημέριος της Αγίας Μαρίνας έχει επισκεφθεί τρεις φορές τα Ιεροσόλυμα (2008, 2010 και 2018) και γνωρίζει καλά τα σημεία που προσελκύουν τους προσκυνητές. Ο Πανάγιος Τάφος, ο Γολγοθάς, η Γεσθημανή, ο Ναός της Παναγίας, η Πύλη των Λεόντων και η Χρυσή Πύλη, η Φυλακή του Αγίου Πέτρου, το Μοναστήρι της Φακής, το σπήλαιο της Βηθλεέμ συγκεντρώνουν καθημερινά πλήθος κόσμου που θέλει να προσκυνήσει.
«Ταξιδεύοντας στους Αγίους Τόπους υπάρχει αυστηρότατος αστυνομικός έλεγχος. Βλέπεις πάνοπλους στρατιωτικούς, γυναίκες και άνδρες, οπλισμένους σαν αστακούς», αναφέρει ο π. Γεώργιος ενώ υπογραμμίζει ότι ο Τάφος του Χριστού αποτελεί ένα παγκόσμιο κέντρο ενδιαφέροντος: «Εκεί βλέπει κανείς Χριστιανούς από όλα τα μέρη του κόσμου. Δεν συναντάς όμως μόνο Χριστιανούς. Θα δεις Γιαπωνέζους, Κινέζους και ανθρώπους από οποιαδήποτε άλλη θρησκεία. Μάλιστα, τα ξενοδοχεία της Ιερουσαλήμ είναι νοικιασμένα 20 χρόνια πιο μπροστά από Ρώσους. Υπάρχει κοσμοσυρροή Ρώσων στα πανάγια προσκυνήματα», τονίζει ο εφημέριος της Αγίας Μαρίνας και προσθέτει: «Μάλιστα όταν είχαμε πάει μας έθεσαν “βέτο” οι Ρώσοι, να μη λειτουργήσουν κληρικοί από τις περιοχές των Δωδεκανήσων και της Κρήτης. Ο γέροντας όμως που ήταν επίσκοπος κι έχει καταγωγή από το Ηράκλειο τούς απάντησε ότι “η αγκαλιά μας είναι μεγάλη και σας χωράει όλους και συνεπώς να λειτουργήσουμε όλοι μαζί”. Υπ’ όψιν ότι κάθε βράδυ γίνεται λειτουργία με επίσκοπο και πολλούς ιερείς στον Πανάγιο Τάφο και μαζεύεται χιλιάδες κόσμου που κοινωνεί. Τόσος πολύς είναι ο κόσμος που κοινωνούν με δέκα δισκοπότηρα!»
Ποια είναι όμως τα συναισθήματα για έναν κληρικό που θα βρεθεί στους Αγίους Τόπους; «Είναι συγκλονιστικό όταν βρίσκεσαι σε μέρη όπου πάτησε ο Χριστός και το πιο συγκλονιστικό είναι στον Πανάγιο Τάφο. Εκεί όπου έγινε η Ανάσταση και βλέπεις πρόσωπα να βγαίνουν ολοκόκκινα από τη χάρη και την προσδοκία. Όλα όμως τα σημεία έχουν να σου δώσουν κάτι. Δεν χορταίνεις να βλέπεις και να αισθάνεσαι. Νιώθεις κάτι σαν νερό που τρέχει και σε ποτίζει και λες ότι θέλω να ξαναπάω και να ξαναβρεθώ εκεί πέρα», αναφέρει ο π. Γεώργιος.
Μια περιοχή με ενέργεια
Η περιοχή της Μέσης Ανατολής, του Ισραήλ και της Ιορδανίας αποτελεί το πεδίο εργασίας για την Αυστραλέζα Αρχαιολόγο Alex Αriotti που τα τελευταία χρόνια ζει μόνιμα στα Χανιά. Η δική της ματιά φωτίζει με έναν διαφορετικό τρόπο την ιδιαιτερότητα των Αγίων Τόπων. Για περισσότερα από 25 χρόνια, σχεδόν κάθε χειμώνα, συμμετείχε σε αρχαιολογικές αποστολές στη Μέση Ανατολή εργαζόμενη σε ανασκαφές ρωμαϊκές, βυζαντινές, των «Ναβαταίων» και άλλων αρχαίων λαών που έζησαν στην περιοχή.
«Ήθελα να δουλέψω στη Μέση Ανατολή, μιλάω αραβικά, εβραϊκά, μου αρέσει η ιστορία και λατρεύω τις διαφορετικές κουλτούρες. Υπάρχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά αλλά και μεγάλες διαφορές ανάμεσα στις χώρες της Μέσης Ανατολής και προσωπικά με ελκύει αυτή η “ενέργεια” που έχει η περιοχή», μας λέει, συμπληρώνοντας πως η επίδραση της θρησκείας (χριστιανισμού, μουσουλμανισμού, εβραϊσμού) είναι κάτι παραπάνω από έντονη στη Μ. Ανατολή.
Αυτό το ιδιαίτερο «μείγμα» θρησκειών, παραδόσεων και λαών προσδίδει ένα μοναδικό επιστημονικό αλλά και θρησκευτικό ενδιαφέρον στην περιοχή.
Η Α. Αriotti εργάστηκε στην ανασκαφή στο Umm Tawabin (Μητέρα των Φούρνων Ψωμιού όπως μεταφράζεται στα αραβικά) μαζί με τον κορυφαίο αρχαιολόγο Κωνσταντίνο Πολίτη. «Ήμουν το 2015 και το 2017-2018 στην περιοχή αυτή, ήταν μια πρόκληση για μένα από την πρώτη στιγμή που είδα το Umm Tawabin ήθελα να ανακαλύψω τι κρύβει! Πρόκειται για ένα βουνό που περικλείεται από ένα τείχος 2,5 χιλ. μήκους με 4 μέτρα πλάτος και πάνω του υπάρχουν ευρήματα των Ναβαταίων, των Ρωμαίων και άλλων πολιτισμών» .
Η αρχαιολογική έρευνα είχε κάτι παραπάνω από ενδιαφέρον όπως λέει η συνομιλήτρια μας. «Βρήκαμε ένα υπόγειο σύστημα ύδρευσης και υπόγειες δεξαμενές. Από εκεί ξεκινούσε ένα σύστημα τούνελ μέσα από το οποίο βρεθήκαμε σε μια υπόγεια σπηλιά όπου βρήκαμε έναν τύμβο, μια απίστευτη ανακάλυψη» αναφέρει. Ένα άλλο συμβάν πρωτοφανές για την ίδια ήταν όταν εργαζόταν στη Δυτική Όχθη του Ιορδάνη. «Κατά τη διάρκεια της ανασκαφής πέσαμε πάνω σε νάρκες που είχαν τοποθετηθεί κατά τη διάρκεια κάποιου από τους πολέμους μεταξύ των Ισραηλινών και Αράβων. Σταματήσαμε την ανασκαφή, ήλθε ο στρατός τίναξε τις νάρκες και… συνεχίσαμε! Είμαι Αυστραλή και αυτό που για μένα ήταν ασυνήθιστο για αυτούς ήταν πολύ συνηθισμένο».
