Αρχιμανδρίτου Ιγνάτιου Θ. Χατζηνικολάου Αυτοέκδοση, Χανιά 2014
θεολόγου – τ. λυκειάρχη – ιεροκήρυκος
«Ως χαρίεν εστ’ άνθρωπος όταν άνθρωπος η»
(Μένανδρος)
Αφιερώνεται στη μνήμη του διδασκάλου και επισκόπου μου μακαριστού μητροπολίτου Κισάμου & Σελίνου Ειρηναίου.
Βιβλίο Ορθόδοξης Χριστιανικής μας μαρτυρίας (το 24ο κατά σειρά βιβλίο) που έγραψε ο ακούραστος, λίαν αξιοσέβαστος και αγαπητός π. Ιγνάτιος Χατζηνικολάου.
Ενα βιβλίο που τα έγκυρα κείμενά του αποτελούν τόμους τόλμης και ιστορικής ευθύνης, ενός μοναστή – θεολόγου – καθηγητή, πολυβραβευμένου συγγραφέα, ο οποίος εδώ και χρόνια επιτελεί το υψηλό πνευματικό – εκκλησιαστικό – εκπαιδευτικό και κοινωνικό χρέος του να μαρτυρεί αληθινή πίστη, χωρίς προσωπείο, ψευδοευσέβειας, όπου καταλύει την αγάπη, την ειρήνη, την αυτοθυσία, τη δικαιοσύνη και την ισότητα του Χριστού, προϋποθέσεις ευρείας και ουσιώδους ορθόδοξης διάνοιξης του αιώνιου χριστιανικού λόγου, τον οποίο ευαγγελίζεται αποφασιστικά και ευεργετικά μέσα στις κοινωνίες του σύγχρονου χαμού.
Μέσα στο δημόσιο αλληλοδραστικό πεδίο που ο ορθόδοξος λαός μας, ο π. Ιγνάτιος με τα κείμενά του και στα τέσσερα κεφάλαια του βιβλίου του ενδυναμώνει την ψυχοπνευματική αγωνιστικότητα. Παράλληλα όμως, με σύγχρονο κριτικό λόγο της δημόσιας (όχι της κρατικής) ευθύνης του υπεύθυνου πνευματικού εκφραστή, ασκεί αποφασιστική κριτική απέναντι στους πολιτικούς εκφραστές της εξουσίας, χωρίς να πολιτικολογεί, αλλά να ανθρωπολογεί.
Βασικά στο μικρό αρχαίο κείμενο του Μενάνδρου που το προτάσσει ζητά, τώρα στον τεχνολογικό και τόσο απάνθρωπο καιρό μας την επανανθρωποίηση των ανθρωπίνων ευαισθησιών και των εκκλησιαστικών ευθυνών για την ενεργοποίησή τους.
Ο μεγάλος Γερμανός φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ στην επιστολή του για τον “ανθρωπισμό” θέτει το ερώτημα για την ουσία του ΑΝΘΡΩΠΟΥ.
Ενα ερώτημα που έγινε δραματικό, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την έναρξη του πυρηνικού τρόμου… τώρα, το μέγιστο αυτό ερώτημα που τέθηκε από τον αρχαίο λόγο του Μενάνδρου, διαπιστώνουμε την ύψιστη αγριότητα του “πολιτισμένου” ανθρώπου. Με διατύπωση της μεγάλης – της κατεπείγουσας ανάγκης για έναν πραγματικό ανθρωπισμό, έναν ανθρωπισμό που εκφράζει η θυσία του Σταυρού και η αγάπη, η ειρήνη, ουσίες που αποτελούν την αξία του ανθρώπινου χριστιανισμού της θείας ενανθρώπισης, η οποία δεν εμποδίζεται από την επιστήμη… Αυτήν την κατεύθυνση δείχνει δημιουργικά το νέο βιβλίο του π. Ιγνάτιου σε καιρούς που ο άνθρωπος ως λειτουργία ζωής αλλάζοντας “μάσκες” συμπεριφοράς κινδυνεύει να χάσει το πρόσωπό του, γιατί έκανε ως αυτοσκοπό “το ΠΡΟΣΩΠΕΙΟΝ”.
Ο π. ΙΓΝΑΤΙΟΣ ΚΡΙΝΕΙ ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ – ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ “ΠΡΟΣΩΠΕΙΑ”
Μια ακόμα υψηλής πνευματικής ποιότητας, βιβλιακή κατάθεση, σε καιρούς ιδιαίτερα χαλεπούς έκαμε ο αγαπητός και σεβαστός σε όλους μας π. Ιγνάτιος Θεμ. Χατζηνικολάου με το νέο του βιβλίο (24ο στη σειρά των βιβλίων που έγραψε ως σήμερα). Βιβλία ορθόδοξης πνευματικότητας που το καθένα με το ξεχωριστό του περιεχόμενο αποτελεί ενίσχυση πίστεως, σε εποχή κρίσης και άρνησης των αξιακών της λειτουργιών, παραδόσεων και σύγχρονων εκφράσεών της.
Πέρα από κάθε ψευδοευσεβισμό, καθησυχασμό και συμβιβασμό με τη συναινετική συμμετοχή – αποδοχή της απόλυτα εκκοσμικεύσεως και υποταγμένης συνείδησής μας στις κοινωνίες του απροσμέτρητου κακού, της αγριότητας, της υπερ-εκμεταλλευτικότητας και του εκτεταμένου εγκλήματος -διαφόρων μορφών- στη χώρα μας και σ’ ολόκληρο τον πλανήτη.
ΚΑΤΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΨΕΥΔΟΕΥΣΕΒΙΣΜΟΥ
Αυτόν όμως τον ψευδοευσεβισμό τον κατονομάζει και τον απογυμνώνει ο π. Ιγνάτιος, της μη εφησυχασμένης ιερατικής του συνείδησης, της εκπαιδευτικής του ευθύνης, της βαθιάς κοινωνικής του ευαισθησίας και της χριστιανικής – ορθόδοξής του μαρτυρίας. Την αποστασιοποίησή του από την αλλοτριωμένη -μέσα στον φρενήρη κατήφορο- εκκοσμικευμένη και σιωπούσα εκκλησιαστική μας κοινωνική, πολιτική, οικονομική, εκπαιδευτική και πολιτισμική μας πραγματικότητα, την καταθέτει από τις πρώτες του συγγραφές (1947) ως σήμερα που μας κατέθεσε τη νέα του πνευματική προσφορά (2014) με το νέο του βιβλίο με τίτλο “Προσωπείον και προσωπικότης”.
ΒΙΒΛΙΟ ΒΑΘΙΑΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΑΙ ΤΟΛΜΗΣ
Ένα έργο βαθιάς ορθόδοξης ευθύνης, που κυκλοφορήθηκε, τώρα, σε μια από τις πιο δύσκολες φάσεις του νεοελληνικού μας βίου, μέσα, όμως, στη συγκυρία της φετινής εισόδου μας στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή που μας παρέχει τις θρησκευτικές δυνατότητες μιας ουσιώδους ευαισθητοποίησης για την πνευματική μας ευθύνη άσκησης, για τη συμπόρευσή μας, για συνάντησή μας στον Σταυρό του Πάθους (που ο λαός μας τον σηκώνει στον δρόμο του δικού του Γολγοθά, εδώ και πέντε ολόκληρα χρόνια οδύνης) με εναγώνια προσμονή της λάμψης της αιώνιας ελπίδας της αναστάσεως, βιώσεις, συναισθήσεις και ελπίδες, τις οποίες καταπολεμά και εμπαίζει η λογικοκρατούμενη ονομαζόμενη χριστιανική Δύση του ψευδοευσεβισμού, των συμφερόντων και των συνταυτισμένων με τις κοσμικές εξουσίες χριστιανικών εκκλησιών, καταστάσεις θεσμικών και εξωθεσμικών απαξιωμένων σύγχρονων λειτουργιών, οι οποίες υπηρετούν αποκλειστικά και μόνο την ισοπέδωση των ψυχισμών και των πολιτισμένων λαών.
Η ΣΙΩΠΟΥΣΑ ΕΠΙΣΗΜΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΝΑ ΜΙΛΗΣΕΙ ΣΤΟΝ ΛΑΟ
Για να επιβάλουν τον νέο ολοκληρωτισμό ενός θεατροποιημένου κόσμου, μέσα στον οποίο τα πάντα λειτουργούν για τη φενακισμένη πρόοδο που αποτελείται με πολύμορφες θεατρικές μάσκες, μιας μασκαρεμένης ανθρωπότητας.
Με τους ανθρώπους (είτε είναι πολίτες του κόσμου της παγκοσμιοποίησης είτε είναι πολίτες της πατρίδας τους) να αποτελούν μια εκτεταμένη αποπροσωποίηση κάθε ατόμου και κάθε λαού. Με τη ζωή όλων μας να μην είναι πλέον, σύμφωνα με το απόφθεγμα του αρχαίου Μενάνδρου (που το επέλεξε και για το βιβλίο του ο π. Ιγνάτιος) για να σηματοδοτήσει τη χριστιανική ανθρωπιστική ευθύνη τόσο στην ελληνική αρχαιότητα όσο και τη βυζαντινή αυτοκρατορία.
«ΩΣ ΧΑΡΙΕΝ ΕΣΤ’ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΟΤΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟΣ Η»
Η φράση του Μενάνδρου που προτάσσεται στο βιβλίο του σοφολογιότατου π. Ιγνάτιου είναι η κάτωθι: «Ως χαρίεν εστ’ άνθρωπος όταν άνθρωπος η». Λόγος πρόκληση από την ελληνική ανθρωπότητα από τους αρχαίους καιρούς. Να συνεχιστεί, μετά την ενανθρώπιση του Χριστού ως η πιο σταθερή επιδίωξη με βάση την αγάπη, την ειρήνη, την ισότητα, τη συγγνώμη, τη δικαιοσύνη, την ανιδιοτέλεια, ακόμα και την αυτοθυσία, χωρίς προσωπείον, αλλά με πρόσωπο και προσωπικότητα.
Για να ξανα-αναζητηθεί σήμερα στους καιρούς της μεγάλης κρίσης ως προϋπόθεση για το «Ως χαρίεν εστ’ άνθρωπος όταν άνθρωπος η».
ΟΜΩΣ ΣΗΜΕΡΑ ΖΟΥΜΕ ΣΤΟΥΣ ΚΑΙΡΟΥΣ ΤΟΥ Α-ΧΑΡΙΕΝ
Ομως, σήμερα, ζούμε στις φρικτές κοινωνίες του α-χαρίεν του απανθρωπισμού που εκφράζει τον κεντρικό άξονα γύρω από τον οποίο περιστρέφεται, με επιταχυνόμενες ταχύτητες, η ανθρωπότητα της επεκτεινόμενης διαστροφής και αυτο-καταστροφής. Με όρους κατ’ εξοχήν πολιτικούς, μέσα στα πλαίσια των πολλαπλών προσωπείων, τα οποία διαχρονικά (από την αρχαιότητα ως σήμερα) εναλλάσσονται στο καθημερινό “Θέατρο” της πολιτικο-οικονομικά καθοριζόμενης ζωής και όχι της θεατρικής τέχνης, η οποία χρησιμοποιεί τη μάσκα ως μέσο αναζήτησης της ουσίας και όχι ως εργαλείο κατάλυσης του ανθρώπινου προσώπου ως αλήθειας της υπόστασής του.
ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΕΝ ΠΑΡΑΓΟΥΝ ΗΘΙΚΗ
Εντούτοις ο σοβαρός καθηγητής φιλοσοφίας – αισθητικής – επικοινωνίας (στη σχολή επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών) στο βιβλίο του “Το προσωπείο και το πρόσωπο” (εκδόσεις ΣΤΑΧΥ, 2000), ο Γ.Μ. στη σελ. 194 αναφέρει τα εξής: … «Τα θεάματα δεν παράγουν ηθική, αλλά “εκμεταλλεύονται” την υπάρχουσα. Όμως, η πηγή του ενδιαφέροντος που μας συνδέει με αυτό που είναι αξιοπρεπές και με αυτό που μας γεμίζει με αποστροφή για το κακό, βρίσκεται μέσα μας και όχι στα θεατρικά έργα… Ό,τι παρουσιάζεται ως θέαμα, ως φαίνεσθαι, δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα. Γιατί οι ηθικές αξίες που εκδηλώνονται στη σκηνή δεν αφορούν αυτές της ίδιας τη ζωής… Η αρετή στο θέατρο παρουσιάζεται σαν ένα θεατρικό παιχνίδι καλό για να διασκεδάζει το κοινό…».
ΑΛΛΑ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΜΑΣΤΙΓΩΝΕ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΣ
Όμως εμείς πιστεύουμε πως τόσο το αρχαίο πολιτικό θέατρο μαστίγωνε τόσο τους πολιτικούς όσο και τους πολίτες. Όπως έκανε και το σύγχρονο θέατρο των υπαρξιακών και κοινωνικών αναζητήσεων τόσο τον 19ο όσο και τον 20ό αι., αλλά όπως έκανε και η αρχαία, κυρίως, τραγωδία και κωμωδία, που -όπως λέει ο διάσημος Άγγλος μελετητής Thomson- “οι ποιητές πραγματεύονταν τους μύθους κατά τέτοιο τρόπο ώστε να σχετίζονται ολοφάνερα με πολιτικά γεγονότα. Για να κατακρίνουν ό,τι, κατά τη γνώμη τους, ήταν στραβό ή έβλαπτε την πολιτεία. Ομως το κλίμα της εποχής, τότε (στη μεγάλη λάμψη του 5ου αιώνα) όχι μόνο τους βοηθούσε, αλλά και τους παρακινούσε σ’ αυτό…”.
Τίμου Σούρα: “Αρχαίο Δράμα και πολιτικό θέατρο”, τομ. Α’ Αισχύλος, αυτοέκδοση, Αθήνα 1966.
ΓΙΑ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΕΞΑΙΡΕΣΗΣ ΩΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΓΩΓΗ
Ακόμα, όμως, η καθηγήτρια, στη Γερμανία (για χρόνια κριτικός θεάτρου στην εφημερίδα “ΤΟ ΒΗΜΑ”), η Ελένη Βαροπούλου, στο σημαντικής αξίας βιβλίο της με τίτλο “Το ζωντανό θέατρο”, Δοκίμιο για τη σύγχρονη σκηνή (εκδόσεις ΑΓΡΑ, 2001), αναφέρει και το εξής σημαντικό: “Η χρήση των νέων τεχνολογιών, που έχουν ανατρέψει τις παραδεδεγμένες έννοιες του χρόνου, του τόπου και της ανθρώπινης παρουσίας στο θέαμα, η θέση του άμεσου, ρητά δηλωμένου πολιτικού λόγου στις σύγχρονες ευρωπαϊκές σκηνές που με δημιουργό το θέατρο και εξαίρεση πνευματικής αναγωγής.
Με παράβαση του κατά τα ειωθότα ψυχαγωγικού δίωρου αστικού χρόνου με συνταύτιση με άλλο χώρο, για τη δημιουργία ενός χωροχρόνου, με επιδίωξη τα θεατρικά βιώματα. Για να κερδίσει μια ξεχωριστή θέση στην καθημερινή ζωή”.
Με αυτά ουσιαστικά επισημαίνει, εκφράζει και προτείνει ενάντια στη μαζικοποίηση των προσωπείων, τα οποία έχουν κατακλύσει τις σύγχρονες κοινωνίες μας στη χώρα μας, στην Ευρώπη, στην Αμερική, στον κόσμο ολόκληρο.
Μια πραγματικότητα μασκοφορεμένης ασυνειδησίας, κακότητας, φθόνου και διαρκούς αντιπαλότητας. Με ολέθριες συνέπειες που δημιουργεί και επιβάλλει ο δαιμονικός ψυχολογικός μας χρόνος – τρόμος τόσο στα επίπεδα της ατομικής, της ομαδικής, της κοινωνικής και κυρίως της εξουσιαστικής και υπερ-εξουσιαστικής μας οδυνηρίας και φθαρμένης πραγματικότητας.
ΙΣΟΠΕΔΩΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΟΣ Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Στα τέσσερα ευρέως φάσματος κεφάλαια του βιβλίου του ο π. Ιγνάτιος αξιοποιεί τον ζωοποιό λόγο γης Ορθόδοξης πίστης του σε συνέκφραση με τις βαθύτερες αξίες του αρχαιοελληνικού, Λατινικού, Ευρωπαϊκού και σύγχρονου Λόγου, που τον διαπλέκει με σύγχρονες επιστημονικές και λογικές νέες πραγματικότητες.
Βέβαια, ως μοναστής, εκπαιδευτικός και πατερικός, μένει κοντά στον Λόγο της αυθεντικής Ορθόδοξης πίστης της πατερικής σκέψης. Ομως, από τον επιτυχή κηρυκτικό λόγο του στέκει με αποφασιστικότητα στις νέες μορφές κρίσεις του θρησκευτικού και τεχνολογικού μας πολιτικού πολιτισμού, που σαρώνει και ισοπεδώνει τα πάντα. Όμως, ασθενών κατά το σώμα και κυριαρχών κατά το πνεύμα, ο π. Ιγνάτιος Χατζηνικολάου με θάρρος και καθαρότητα ψυχής προτείνει να ρίξουμε τα προσωπεία με ιδεώδες την πνευματική μας αφύπνιση από την πορεία μας προς την αυτοκαταστροφή με επαναγωγή μας στη λάμψη της αληθινής χριστιανικής ορθόδοξης πίστης του “ΥΠΕΡ-ΛΟΓΟΥ” αλήθειας.
ΜΑΣΤΙΓΩΜΑ ΤΟΥ ΕΞΟΥΣΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΑΜΟΡΑΛΙΣΜΟΥ
Τελικά το βιβλίο “προσωπείον και προσωπικότης” είναι ένα πολιτικό βιβλίο, που καλεί σε σύνεση πολιτικούς και πολίτες, κυβερνήτες και κυβερνημένους, ιδιαίτερα σ’ αυτούς τους τόσο δύσκολους καιρούς, που ο κοινωνικο-πολιτικός λόγος της εκκλησίας οφείλει να είναι τολμηρός και αναγεννητικός γιατί αυτός ο λόγος είναι σε κρίση… και ο π. Ιγνάτιος άνοιξε το μονοπάτι της ανανέωσης.
Τα τέσσερα κεφάλια του βιβλίου είναι, μετά τον πρόλογο, τα εξής:
ΚΕΦ. Α’: Μεγαλοϊδεατισμός – μετεωρισμός ψυχής – Ψυχογράφημα του μεγαλοϊδεατισμού.
ΚΕΦ. Β’: Ο υπεράνθρωπος μεγαλοϊδεάτης, άτομα και εξουσία
ΚΕΦ. Γ’: Η ευθύνη και η στάση μας στον εξουσιαστή και μη.
ΚΕΦ. Δ’: Πρόληψις και θεραπεία.
