ΕΛΑΙΟΚΟΜΙΚΑ ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
■ Ανησυχίες παραγωγών και μεταποιητών
Κάποια σημάδια κάμψης της κινητικότητας της αγοράς και ελαφρές μειωτικές τάσεις στις τιμές παραγωγού σημειώθηκαν αυτές τις μέρες στην Κρήτη και Πελοπόννησο, προκαλώντας ως είναι φυσικό αρκετές ανησυχίες στους παραγωγούς και εύλογες απορίες στους διακινητές και ενδιάμεσους αγοραστές.
Πραγματι, συμφωνα με το Δελτιο τιμών του ΣΕΔΗΚ της 20-12-2022 (βλέπε www.sedik.gr), προσφατα παρατηρηθηκαν ελαφρές πτώσεις των τιμών (10-20 λεπτών/κιλό), αλλά και κάποιοι διαγωνισμοί όπως των Α.Σ. Τουρλωτης και Καβουσίου απέβησαν άγονοι.
Και όπως είναι φυσικό πολλοί διερωτώνται αν η εξέλιξη αυτή αποτελεί κάποια απλή γιορτινή κόπωση της αγοράς ή απαρχή κάποιας αλλαγής πορείας των τιμών, προσωρινή ή μόνιμη!
Άλλοι βέβαια, μάλλον πιο σωστά υποθέτουν ότι η κίνηση είναι συντονισμένη από πλευράς μεγάλων αγοραστών προκείμενου να κάμψουν τις τιμές σε μια περίοδο που λογω των εορταστικών αναγκών θα υπάρξει κάποια αναγκαστική προσφορά των παραγωγών.
Έτσι, οι προσδοκίες των παραγωγών για μεγαλύτερες τιμές, μετατράπηκαν σε ανησυχίες «αν θα κατέβουν και άλλο».
Διάχυτες όμως είναι και οι αγωνίες των αγοραστών οι οποίες εκδηλώνονται με νόμιμες ή και παράτυπες κινήσεις!
Οι τιμές κατά χώρες
Στην πράξη, σύμφωνα με το Δελτιο τιμών του ΣΕΔΗΚ της 20-12-22 (www.sedik.gr) οι μέγιστες και ελάχιστες τιμές παραγωγού κατά χώρα διαμορφώνονται ως έξης (Πιν.1)
Στην Ελλάδα οι τιμές για το έξτρα κυμαίνονται ως έξης:
-Στην Κρήτη κυμαίνονται από 5,20 – 4,60 €/κ με τις μέγιστες να αφορούν στις πωλήσεις με διαγωνισμούς που διενεργούνται από Συν/σμους κυρίως στην Ανατολική Κρήτη όπου ο Α.Σ. Κριτσάς πέτυχε 5,20€/κ,
– Στην Πελοπόννησο οι τιμές του εξτρά κυμαίνονται από 5,15-4,50 €/κ και στα Νησιά από 5,20-4,50€/κ
Στην Ισπανία, ενώ οι μέγιστες τιμές του έξτρα αυξηθήκαν ελαφρά από τα 5,85€/κ, στα 5,90€/κ, οι μέσες διατηρηθήκαν στα 5,43 και οι ελάχιστες στα 5,13€/κ
Στην Ιταλία οι μέγιστες τιμές του έξτρα διατηρούνται στα 7,50€/κ (Ragusa) ενώ η μέση τιμή χώρας έπεσε ελαφρά από 6,03 στα 5,92 €/κ.
Στην Τυνησία οι τιμές του έξτρα αυξήθηκαν από 4,83€/κ στα 5.13€/κ και του λαμπάντε (οξ. >2ο ) από 4,55€/κ στα 4,65€/κ
Σοβαρές μεταβολές στην παραγωγή και διάθεση ελαιολάδου
■ Αυξήσεις σε ημερομίσθια και δικαιώματα και αλλαγές στους τρόπους τιμολόγησης!
Η σημαντική άνοδος των τιμών ελαιολάδου, αλλά και η ανάλογη αύξηση όλων των συντελεστών παραγωγής (εργατικά, λιπάσματα, μηχανήματα, καύσιμα, ρεύμα κ.λπ.) έφερε δραματικές μεταβολές σε όλο το φάσμα, από την παραγωγή μέχρι τη διάθεση ελαιολάδου.
-Στον τομέα της παραγωγής τα ημερομίσθια αυξήθηκαν από 30-35 € πέρυσι σε 50-70 € φέτος, ενώ παράλληλα και οι συμφωνίες καλλιεργειας άλλαξαν πολύ σε βάρος των παραγωγών. Τα «σιμισιακά» περιορίστηκαν μόνο στη συγκομιδή οπότε το 50% της παραγωγής αναλώνεται μονό για αυτή.
Στον τομέα της μεταποίησης τα «δικαιώματα των ελαιοτριβείων » από 12/1 (8,5%) παλαιότερα σχεδόν διπλασιάστηκαν και έφτασαν μαζί με την εισφορά δακοκτονίας κ.λπ. μέχρι και 15 %
Στον τομέα της διάθεσης με «κόψιμο» στα ελαιοτριβεία, τιμολογιακή κλιμάκωση με τιμής βάσης οξύτητα 0,3ο και μείωση της ανά γραμμή ( 0,1ο) αύξησης της οξύτητας μεταβλήθηκε. Έτσι από 3 λεπτά που ήταν μέχρι πέρυσι, φέτος μεταβλήθηκε σε 5 έως και 10 λεπτά σε διάφορα ελαιοτριβεία.
Παράλληλα όμως η τιμή φαίνεται πως αλλάζει και ανάλογα με την παλαιότητα. Άλλη τιμή ισχύει αν τα λαδια είναι παλιά και άλλη αν είναι φρέσκα, έστω και αν βρίσκονται στο ίδιο ελαιοτριβείο!
Στον τομέα της ποιότητας εκτός από τις δακοπροσβολές έχουν εμφανιστεί και άλλοι «νεοφυείς» παράγοντες. Έτσι, όπως μας μεταφέρουν με απορίες διάφοροι παραγωγοί, η ποιότητα του παραγομένου ελαιολάδου επηρεάζεται και από το αν το πάρεις στο σπίτι σου ή το αφήσεις στο ελαιοτριβείο! Η μετρούμενη οξύτητα αποκτά άλλη τιμή αν το λαδι αναφέρεις ότι θα το πάρεις στο σπίτι σου και άλλη αν το αφήσεις στο ελαιουργείο για (αποθήκευση) διάθεση! Πώς γίνεται αυτό; Μυστήριο!
Ισπανία: Άφθονες βροχές αλλά με απώλειες στην καρποφορία
■ Συγκρατημένες οι πωλήσεις, σε υψηλά επίπεδα οι τιμές
Οι καταρρακτώδεις βροχές που έπεσαν σε σχεδόν σε όλη την ύπαιθρο της Ανδαλουσίας την περασμένη εβδομάδα, παρά τις ζημιές που προκάλεσαν στην καρποφορία της ελιάς, μετέβαλαν κάπως το κλίμα της αγοράς ελαιολάδου με αποτέλεσμα να καμφθεί ελαφρά η συνεχιζόμενη κατακόρυφη άνοδος των τιμών, αλλά και να διατηρηθεί το γενικά υψηλό επίπεδο των τιμών για τα πολύ καλά λαδια σε πάνω από 5€/κ.
Στην εξέλιξη αυτή φαίνεται ότι συνέβαλε ο συνεχιζόμενος προβληματισμός των παραγωγών για το αν θα πρεπει να πουλήσουν άμεσα σε τρέχουσες τιμές ή να περιμένουν την Άνοιξη για υψηλότερες τιμές.
Από την άλλη πλευρά, οι βροχές παρόλο που γενικά φαίνεται ότι ήταν καλές, σε αρκετές περιοχές που είχαν τη μορφή καταιγίδας φαίνεται ότι ήταν ζημιογόνες, αφού προκάλεσαν σημαντική πτώση καρπών στο έδαφος.
Παράλληλα, φαίνεται ότι η ποιότητα των λαδιών που αποκτώνται τον μήνα Δεκέμβριο είναι χαμηλότερη από την αναμενόμενη, όπως αποδεικνύεται από τα επίπεδα των αιθυλεστέρων που είναι πολύ υψηλά και που άλλα χρόνια παράγονταν μόνο κατά Ιανουάριο.
Πάντως κατά τους δύο πρώτους μήνες της ελαιοκομικής περιόδου (Οκτώβριο και Νοέμβριο) έχουν εξαχθεί από την Ισπανία μόνο 60.000 τόνοι ελαιολάδου, ποσότητα που δεν θεωρείται αρκετή για κάλυψη των αναγκών των εξαγωγικών επιχειρήσεων της χωράς, γιατί και μεσάζοντες αναζητούν προϊόν και σε άλλες χώρες, όπως και στην Ελλάδα.
Σειρά προγραμμάτων Ελαιοτουρισμού αρχίζουν στην Ισπανία
■ Ανάγκη να υπάρξουν ανάλογα προγράμματα και στην Ελλάδα και στην Κρήτη
Το Περιφερειακό Συμβούλιο της Χαέν, κυριότερης ελαιοκομικής επαρχίας της Ισπανίας, πρόκειται να διαθέσει περισσότερα από 7,5 εκατομμύρια ευρώ για την προώθηση δύο προγραμμάτων «βιώσιμου ελαιοτουρισμού» στους ειδικούς προορισμούς της Ανδαλουσίας Sierra Mágina και Jaen. Τα προγράμματα αυτά περιλαμβάνονται σε μια νέα έκτακτη έκδοση του ευρύτερου Σχεδίου Destination Tourism Sustainability (Βιωσιμότητα Τουριστικών Προορισμών) του Υπουργείου Εμπορίου και Τουρισμού που χρηματοδοτείται με 720 εκατ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης.
Βασικός στόχος αυτού του προγράμματος, όπως δήλωσε ο Francisco Reyes, Πρόεδρος του Επαρχιακού Κοινοβουλίου του Χαέν είναι «να αναδείξει την ισχυρή σύνδεση του ελαιολάδου, με το τοπίο και τον πολιτισμό της επαρχίας και να τα μετατρέψει σε πόρο τοπικής τουριστικής ανάπτυξης».
Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα στην Ελλάδα και οι δράσεις του ΣΕΔΗΚ
Ενώ αυτά γίνονται στην Ισπανία, στην Ελλάδα όπου ο ελαιοτουρισμός διαθέτει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα που σχετίζονται με την υγεία του ανθρώπου, τον πολιτισμό αλλά και το φυσικό περιβάλλον και έχουν ήδη γίνει αρκετά βήματα, δεν έχουν υπάρξει ακόμα πρωτοβουλίες για οικονομική και τεχνική υποστήριξη μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων του αγροτικού χώρου.
Στην Ελλάδα από το Ταμείο Ανάκαμψης εγκρίθηκε και προκηρύχτηκε ήδη πρόγραμμα με τίτλο «Πράσινος Αγροτουρισμός» (που ήδη έληξε 30/9/22) το οποίο όμως, παρά τον τίτλο του, απευθύνονταν σε πολύ λίγες, μεγάλες έως τεράστιες τουριστικές επενδύσεις!.
Αυτό φαίνεται καθαρά από τα όρια χρηματοδότησης που έθετε τα οποία ήταν:
-Μικρές-Μεσαίες επιχειρήσεις, επιλέξιμος προϋπολογισμός 500.000€ – 7.500.000€.
-Μεγάλες επιχειρήσεις επιλέξιμος προϋπολογισμός, 500.000€-12.500.000€
Έτσι, είναι φανερό ότι ο πολύ μεγάλος προϋπολογισμός του προγράμματος 49.000.000€ απευθυνόταν σε 40-60 επιχειρήσεις σε όλη την Ελλάδα!
Με πρωτοβουλία του ΣΕΔΗΚ έχουν ήδη πραγματοποιηθεί σημαντικά βήματα και από πλευράς ενημέρωσης και από πλευράς υποδομών.
Στον τομέα της ενημέρωσης έχουν οργανωθεί ειδικές περιηγητικές ημερίδες και άλλες εκδηλώσεις, έχουν εκδοθεί βιβλία και φυλλάδια, έχουν γίνει δημοσιεύματα στα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης κ.α.
Στον τομέα των υποδομών έχουν επισημανθεί και αναδειχτεί αρκετά δημοτικά και ιδιωτικά Ελαιομουσεία, έχουν επισημανθεί και αναπλαστεί Μνημειακά ελαιόδεντρα, έχουν αναδειχθεί σημαντικά Ελαιοκομικά Αρχαιολογικά μνημεία Μινωικής και Βυζαντινής περιόδου.
Από την άλλη πλευρά έχουν δημιουργηθεί ιδιωτικές Ελαιοτουριστικές επιχειρήσεις όπως Ελαιοταβέρνες, Τουριστικά Ελαιοτριβεία, Ενημερωτικές Επιχειρήσεις κ.α. οι οποίες δραστηριοποιούνται στην υποδοχή, αναψυχή, ενημέρωση και διατροφή των τουριστών.
Τέλος έχουν δημιουργηθεί Πρακτορεία Διακίνησης Τουριστών που οργανώνουν και πραγματοποιούν ομαδικές επισκέψεις τουριστών σε Επισκέψιμα Ελαιοτριβεία, Έλαιο-Μουσεία, Ελαιοταβέρνες, Μνημειακά ελαιόδεντρα και άλλες αγροτουριστικές εγκαταστάσεις.
Με ρεκόρ παραγωγής ελαιολάδου φέτος η Τουρκία
■ Φιλοδοξεί να καλύψει στην Ε.Ε. το κενό που αφήνει η πτώση της παραγωγής άλλων χώρων
Η φετινή παραγωγή ελαιολάδου στην Τουρκία, σύμφωνα με δημοσίευμα στο Olive Oil Times που επικαλείται δημοσιεύματα στην Τουρκία, θα μπορούσε να φτάσει τους 422.000 τόνους, πράγμα που θα σήμαινε αύξηση 79% σε σύγκριση με την παραγωγή της προηγούμενης χρονιάς.
Η εκτίμηση αυτή βεβαία, η οποια απέχει πολύ από τους 275.000 τόνους, που έδωσε πρόσφατα για την Τουρκία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρθηκε από τον Μουσταφά Τaν, Πρόεδρο του Εθνικού Συμβουλίου Ελαιολάδου Τουρκίας, ο οποίος χαρακτηριστικά δήλωσε:
«Το επίπεδο αυτό αποτελεί ρεκόρ της παραγωγής μας και δείχνει ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε μια πολύ σημαντική ευκαιρία, καλύπτοντας το κενό που αφήνουν οι διεθνείς αγορές στην Ευρώπη, όπου η πτώση της παραγωγής είναι εκτεταμένη»
Όσον αφορά στις τιμές, ο ίδιος σημειώνει ότι δεν είναι απολύτως ευνοϊκές για τον αγρότη, λόγω της αύξησης του κόστους παραγωγής η όποια υπάρχει τη φετινή περίοδο.
Πάντως, συμφωνά με ισπανικά δημοσιεύματα η Τουρκία φέτος φέρεται να εξήγαγε 58.000 τόνους ελαιόλαδο με πολύ λίγο Εξτρά παρθένο, με μέση τιμή €4.850/ τόνο
Ωστόσο πρεπει να σημειωθεί ότι η Τουρκία ως χωρά που δεν ανήκει στην Ε.Ε. καταβάλλει δασμούς για τα προϊόντα που εξάγει σε αυτή. Οι δασμοί αυτοί όμως, που παλιότερα τουλάχιστον ήταν 1,12 € ανά κιλό, με τις σημερινές τιμές δεν φαίνεται να αποτελoύν σοβαρό εμπόδιο για τις εξαγωγές, πέραν του ότι δεν είναι γνωστό αν με τις σημερινές συνθήκες πιθανόν να γίνονται και εξαγωγές με τρόπους που διαφεύγουν τελείως τους δασμούς!
Υψηλή παραγωγή φέτος και στη Συρία
■ Άγνωστο όμως το μέλλον της ελαιοκαλλιέργειας
Στη Συρία, η συγκομιδή της ελιάς, την περίοδο αυτή, βρίσκεται σε εξέλιξη σε αρκετές περιοχές της χώρας και οι ελαιοκαλλιεργητές ελπίζουν σε μια καλή σοδειά. Σύμφωνα δε με τοπικές πηγές τις οποίες επικαλείται το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Sana, εκτιμάται ότι η φετινή παραγωγή ελαιολάδου της χωράς θα φτάσει τους 125.000 τόνους, σημειώνοντας αύξηση 20% σε σχέση με την παραγωγή του προηγούμενου έτους που ήταν 105.000 τόνοι.
Ωστόσο το μέλλον της ελαιοκαλλιέργειας στη χώρα παραμένει αβέβαιο εξαιτίας του συνεχιζόμενου εμφυλίου πολέμου της χώρας και των πρόσφατων επιχειρήσεων της Τουρκίας.
Ο εμφύλιος που άρχισε το 2011 και ήδη έχει κοστίσει 610.000 νεκρούς και έως 13 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένους και πρόσφυγες, έχει επηρεάσει σημαντικά την ελαιοκαλλιέργεια.
Επιπλέον, συμφωνά με τους Olive Oil Times, σημαντικές απώλειες προέκυψαν στην ελαιοκαλλιέργεια κατά την εισβολή της Τουρκίας στη ΒΔ Συρία, κατά την οποια η Τουρκία κατηγορήθηκε ότι έκλεψε 35.000 τόνους ελαιόλαδο από τη Συρία για εξαγωγή.
Προς το παρόν, οι περισσότερες εξαγωγές ελαιολάδου της Συρίας προορίζονται για άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής και του Καυκάσου και σύμφωνα με το Παρατηρητήριο (OEC), οι περισσότερες εξαγωγές Συριακού ελαιολάδου αποστέλλονται στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Τουρκία, το Κουβέιτ και την Αρμενία.
Τα στοιχεία του Διεθνούς Συμβουλίου Ελαιολάδου δείχνουν ότι οι εξαγωγές συριακού ελαιολάδου τα τελευταία χρόνια κυμαίνονται μεταξύ 15.000- 20.000 τόνων.
Σύμφωνα με την Πρωτοβουλία Satoyama των Ηνωμένων Εθνών, η καλλιέργεια της ελιάς στη Συρία ξεκίνησε γύρω στο 2.400 π.Χ. και πολλά είδη ποικιλιών Αγριελιάς που ευδοκιμούν στη χώρα εκτιμώνται ιδιαίτερα για τη γενετική τους ποικιλότητα.
Η σημαντικότερη όμως καλλιέργεια γίνεται στα βορειοδυτικά τμήματα της χώρας, στη λοφώδη περιοχή μεταξύ των περιοχών Χαλέπι και Αντίμπ και κατά μήκος των βουνών στη Μεσογειακή ακτογραμμή, από τα τουρκικά σύνορα έως τη Δαμασκό. Αυτές οι περιοχές της χώρας δέχονται παραδοσιακά μεγαλύτερες βροχοπτώσεις κατά τη χειμερινή περίοδο.
*Ο Νίκος Μιχελάκης, είναι Δρ. Γεωπόνος, πρώην Δ/ντής του Ινστιτούτου Ελιάς Χανίων και Επιστ. Σύμβουλος του ΣΕΔΗΚ.
Τα άρθρα του εκφράζουν προσωπικές απόψεις και δεν απηχούν κατά ανάγκη τις απόψεις του ΣΕΔΗΚ. Μπορούν να αναδημοσιευτούν μόνο μετά άδεια του (nmixel@otenet.gr
