Προσποιητή ευγένεια ή αυτοσυγκράτηση;

Την θυμάμαι σαν να είναι τώρα την αγαπημένη φίλη των νεανικών μου χρόνων, τη Γιαπωνέζα Τζούν.
Mετά από ένα πολύωρο ταξίδι είχα φτάσει επιτέλους στην μακρινή Αγγλία κι ανέβαινα κατάκοπη τη σκάλα της κοινής μας κατοικίας όταν τη συνάντησα για πρώτη φορά. Καθώς έφτασα στον πάνω όροφο και βρεθήκαμε πρόσωπο με πρόσωπο στάθηκε προσοχή μπροστά μου και μ’ έκπληξη την είδα να σκύβει το κεφάλι και να κάνει  μια βαθιά υπόκλιση, πράγμα που μ’ έφερε σε μεγάλη αμηχανία.
Στο χρονικό διάστημα που μοιραζόμασταν το ίδιο δωμάτιο -αν και με τον καιρό μου έγινε πολύ συμπαθής- με ξένιζαν οι σιωπές, η διακριτικότητα, προπαντός η υποχωρητική της στάση! Μ’ ενοχλούσαν αφάνταστα οι συνεχείς υποκλίσεις της, όπως κι η υπέρμετρη προθυμία της ίδιας και των ομοεθνών της να μου παραχωρούν πάντα τη καλή θέση, να με σερβίρουν πρώτη, να τρέχουν να μ’ εξυπηρετούν για ψύλλου πήδημα!
Δύσκολο ν’ αποδεχτώ και να συνηθίσω την υποτιθέμενη… δουλική τους στάση!
Κι όμως δεν ήταν έτσι!
Οι Ιάπωνες, αναγκασμένοι να ζουν πολύ κοντά ό ένας στον άλλο, με την κουλτούρα τους να δίνει ύψιστη σημασία στην καλή συμπεριφορά προς τον συνάνθρωπο, μόνο έτσι θα μπορούσαν να συμπεριφερθούν, ακόμα κι έξω απ’ τα σύνορα της πατρίδας τους.
Μας λέει σχετικά ο μεγάλος μας συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης στην σελίδα 65 του ταξιδιωτικού του βιβλίου “Ταξιδεύοντας  Ιαπωνία-Κίνα” -όπου περιγράφονται τα ταξίδια που έκανε στην Ανατολή το 1935 και 1957- τα εξής: «…Περνούν οι βαστάζοι με τα χονδρά μπαμπού στους ώμους και κατεβαίνουν στο λιμάνι. Συναντιούνται οι φίλοι, αρχίζουν οι χαιρετούρες. Με τις παλάμες απλωτές απάνω στα γόνατα υποκλίνουνται βαθιά τρεις φορές, πολλή ώρα. Κι όπως είναι σκυμμένοι, στρέφει ο ένας στον άλλον το κεφάλι και ρωτούν για την υγεία τους και λένε τη χαρά τους που συναντήθηκαν. Δεν  υπάρχει θαρρώ ευγενέστερος λαός στον κόσμο. Ολες οι εξωτερικές φόρμες ευγένειας έχουν φτάσει εδώ στο ανώτερο στυλιζάρισμα…».
Πόσο διαφορετική, αλήθεια, συμπεριφορά, απ’ τη δική μας!
Τη λεγόμενη…«ζεστή» στάση του Έλληνα που σου…κραυγάζει από μακριά τις «καλημέρες» του, τρέχει προς το μέρος σου όλο ενθουσιασμό, και μέχρι να σε φτάσει σου έχει εξιστορήσει τα νέα τα δικά του και των άλλων, όπως και τα πολλά βάσανά του των τελευταίων ημερών. Υστερα σου κάνει μια μεγάλη αγκαλιά -σε γραπώνει δηλαδή για τα καλά- σε φιλά σταυρωτά και δεν λέει να σ’ αφήσει μέχρι να σου τα πει όλα, στο αυτί ή και φωναχτά…
Αυτοί είμαστε θα μου πείτε, αλλά ας γυρίσουμε στο κείμενο να δούμε τι μας λέει στη συνέχεια ο μεγάλος λογοτέχνης μας: «…Μπορεί το περίφημο χαμόγελο του Γιαπωνέζου να ’ναι μια μάσκα, μα η μάσκα αυτή κάνει πιο πρόσχαρη τη συμβίωση, δίνει στις σχέσεις των ανθρώπων αξιοπρέπεια κι ευγένεια. Σε μαθαίνει να πειθαρχείς και να συγκρατιέσαι, να κρατάς για τον εαυτό σου όλον τον πόνο και να μη θες να ενοχλήσεις τους άλλους με τις δικές σου μιζέριες. Κι έτσι, σιγά-σιγά, η  μάσκα γίνεται πρόσωπο, κι ό,τι ίσως ήταν απλή φόρμα, μετατρέπεται σε ουσία…»
Δεν είναι λοιπόν προσποίηση η καλή συμπεριφορά κι οι επιτηδευμένοι τρόποι ευγένειας του Ιάπωνα, που ακόμα και σήμερα, στενά συνδεδεμένος με την οικογένεια του,  μαθαίνει από παιδί να σέβεται τους γεροντότερους, να τιμά τις αξίες και την ιστορία της φυλής του, να υπακούει το δάσκαλο -που τον έχουν πολύ ψηλά και σε καμιά περίπτωση δεν θα του έβγαζαν παρατσούκλια ή θα τον κορόιδευαν την ώρα που τους μεταδίδει τα φώτα του…
Πόσες παρεξηγήσεις δεν δημιουργούνται αλήθεια,  επειδή θεωρούμε τον άλλο  -ακόμα και τον απλό γνωστό μας-  προσφιλή,  δεδομένο και σίγουρο!
Πόσο ανεπανόρθωτα δεν μπορεί να μας αποπροσανατολίσει η επιπολαιότητα που χαρακτηρίζει τις καθημερινές μας σχέσεις! Πόσο απατηλή δεν μπορεί να αποβεί η γρήγορη οικειότητα, που στην ουσία μας στερεί τον απαραίτητο χρόνο για να  ψυχολογήσουμε σωστά τον διπλανό μας, να διαγνώσουμε εγκαίρως τις αδυναμίες, τις ευαισθησίες, τα κουσούρια του, και να τα σεβαστούμε!
Δεν είναι βέβαια εύκολο να φτάσουμε στα ύψιστα σημεία καλής συμπεριφοράς κι ευγένειας και ν’ ακολουθήσουμε κατά γράμμα τα λόγια του  Γιαπωνέζου Σαμουράι Κατσού Κάισου που μας αναφέρει παρακάτω ο Καζαντζάκης: «Μπροστά στους άλλους να στέκεσαι χαμογελαστός/ μπροστά στον εαυτό σου να στέκεσαι αυστηρός/ Στην ανάγκη να στέκεσαι γενναίος/ στην καθημερινή ζωή πρόσχαρος/ Οταν σε χειροκροτούν να στέκεσαι απαθής/ όταν σε σφυρίζουν, ασάλευτος…»
Δεν νομίζω να καταφέρουμε σαν λαός να φτάσουμε εκεί.
Κι ούτε ταιριάζει στην ιδιοσυγκρασία μας.
Ομως υπάρχει και η… μέση λύση!
Το δικό μας «Μέτρον άριστον» που τα βάζει όλα στη σωστή σειρά.
Δεν θα  γίνουμε ποτέ Γιαπωνέζοι -το ξέρουμε- αλλά μπορούμε πιστεύω να τιθασεύσουμε τον εαυτό μας και τις παρορμήσεις του.
Ας κάνουμε λοιπόν μια προσπάθεια να είμαστε πιο ευγενείς, πιο υποχωρητικοί, πιο συγκαταβατικοί με τον πλησίον.
Κι ας είμαστε πραγματικά… αληθινοί στις σχέσεις μας!
Πολλά έχουμε να κερδίσουμε εμείς, και ο συνάνθρωπος…