» Απειλούμενο δέντρο που συναντάται μόνο στην Κρήτη
“Ομπρέλα” προστασίας για την αμπελιτσιά, του απειλούμενου δέντρου που φύεται μόνο στην Κρήτη και πουθενά αλλού στον κόσμο, “ανοίγει” η Διεύθυνση Δασών Χανίων σε συνεργασία με άλλους Φορείς. Στο πλαίσιο αυτό πρόκειται να δημιουργηθεί στην ορεινή περιοχή του Ομαλού έκταση στην οποία θα καλλιεργηθούν αμπελιτσιές, ώστε το σπάνιο δέντρο και η κρητική παράδοση που το συνοδεύει να μην χαθούν.
Στα Χανιά οι μεγαλύτερες συστάδες αμπελιτσιάς συναντώνται στα Λευκά Ορη, στο Ρέθυμνο, στον Ψηλορείτη, σε υψόμετρο από 800 – 1.800 μέτρα και στα Λασιθιώτικα βουνά.
Το θέμα βρέθηκε στο επίκεντρο της συνάντησης εργασίας που παρουσιάστηκαν μελέτες και δράσεις προστασίας για την αμπελιτσιά ή “ανέγνωρο” όπως λέγεται στην Ανατολική Κρήτη, που οργανώθηκε χθες στον χώρο του Συνεδριακού Κέντρου του Μ.Α.Ι.Χ.
H αμπελιτσιά, το επιστημονικό όνομα της οποίας είναι Zelkova abelicea, αποτελεί ένα από τα έξι συνολικά είδη του γένους Zelkova που υπάρχουν σε όλο τον κόσμο και θεωρούνται όλα “υπολειμματικά είδη” καθώς η ύπαρξή τους χρονολογείται από την περίοδο του Τριτογενούς.
Η συνάντηση διοργανώθηκε με πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου του Fribourg Ελβετίας, σε συνεργασία με τον διεθνή οργανισμό των Βοτανικών Κήπων (Botanic Gardens Conservation International -BGCI) και με τη Μονάδα Διατήρησης Μεσογειακών Φυτών του Μ.Α.Ι.Χ.
Στη συνάντηση παρουσιάστηκαν αποτελέσματα μελετών και δράσεων που έχουν υλοποιηθεί μέχρι σήμερα για την αμπελιτσιά από επιστήμονες της Δ/νσης Δασών Χανίων, του Μ.Α.Ι.Χ. και του Παν/μίου Αθηνών καθώς και για άλλα είδη Zelkova από επιστήμονες του Παν/μίου Fribourg, του BGCI και του Ινστιτούτου Γενετικής Φυτών του Παλέρμο Σικελίας.
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΑΣΩΝ ΧΑΝΙΩΝ
Σύμφωνα με τη διευθύντρια στη Διεύθυνση Δασών Χανίων κα Πολύμνια Σκλαβάκη ο μεγαλύτερος πληθυσμός του είδους της αμπελιτσιάς εμφανίζεται στα Χανιά στα Λευκά Ορη. «Είναι το φυτό από το οποίο ιστορικά γινόταν οι κατσούνες. Βέβαια πλέον αυτή είναι μια δράση που απαγορεύεται. Επειδή όμως το έθιμο δεν πρέπει να εκλείψει, μια στόχευση της Υπηρεσίας μας είναι αυτό το είδος να καλλιεργηθεί σε ανάλογο περιβάλλον, ώστε να μπορεί από τα καλλιεργούμενα πια φυτά να διατηρηθεί το έθιμο της κατσούνας, αλλά χωρίς να είναι εις βάρος των φυσικών πληθυσμών της αμπελιτσιάς», τόνισε η κα Σκλαβάκη και πρόσθεσε πως:
«Ο φυσικός πληθυσμός της αμπελιτσιάς πιέζεται πολύ από την κτηνοτροφία, αλλά και από την έλλειψη γνώσης κατά το παρελθόν με αποτέλεσμα να μην αξιολογηθεί σωστά η σημαντικότητα αυτού του είδους. Στόχευση της Υπηρεσίας μας, σε συνεργασία με οποιονδήποτε άλλο φορέα σε τοπικό, πανελλαδικό ή διεθνές επίπεδο, είναι να αναπτυχθούν δράσεις προστασίας, ορθότερης διαχείρισης του συγκεκριμένου είδους και διάδοσής του».
Η κα Σκλαβάκη τόνισε πως η αμπελιτσιά είναι ένα είδος «βραδυαυξές, άρα έχει μεγάλη σημασία η εν γένει προστασία του τόσο για μεγάλα και μικρά είδη δέντρων, αλλά υπεροβοσκημένα. Είναι χαρακτηριστικό ότι έγινε προσπάθεια από τη Διεύθυνση Δασών, στο σημείο της διαπλάτυνσης του δρόμου Λάκκοι – Ομαλός να ξεριζωθούν κάποια φυτά από αυτά που θα ξεριζωνόταν έτσι κι αλλιώς κατά τη διαπλάτυνση και να μεταφυτευθούν δίπλα στο Κέντρο Πληροφόρησης. Και είμαστε στην ευχάριστη θέση να πούμε ότι η μεταφύτευση ακόμη και μεγάλων δέντρων “έπιασε”».
Μ.Α.Ι.Χ.
Από την πλευρά της η βιολόγος του Μ.Α.Ι.Χ., κα Χριστίνα Φουρναράκη, επεσήμανε πως «αιτία της συνάντησης είναι το πρόγραμμα το οποίο αφορά στην προστασία των έξι διαφορετικών δέντρων του γένους Zelkova που υπάρχουν σε όλη τη γη. Το ένα από αυτά είναι η δικιά μας αμπελιτσιά ή Zelkova abelicea. Πρόκειται για ένα υπολειμματικό είδος που υπάρχει για εκατομμύρια χρόνια στην Κρήτη, έχει συνδεθεί και επιβιώνει μαζί με τον τόπο μας και την ιστορία του. Το δέντρο θεωρείται επαπειλούμενο καθώς αυτήν τη στιγμή έχουν παραμείνει πολύ λίγα μεγάλα δέντρα που μπορούν να κάνουν καρπούς. Το δέντρο βλαστάνει από τις ρίζες και έτσι πολλαπλασιάζεται. Πρέπει να το βοηθήσουμε ώστε να μεγαλώσουν κι άλλα δέντρα, διότι διαφορετικά θα μειωθεί η γενετική του ποικιλότητα και θα έχουμε προβλήματα στο μέλλον. Το βασικό πρόβλημα είναι η υπερβόσκηση».
Η ίδια εξήρε τη δράση που πρόκειται να γίνει από τη Διεύθυνση Δασών, σε συνεργασία με άλλους Φορείς, μέσα από τη δημιουργία «μιας περιοχής με καλλιέργειες του είδους της αμπελιτσιάς, κοντά στον Ομαλό που έχει προσφέρει ο Δήμος Πλατανιά και ο Δήμος Καντάνου – Σελίνου. «Εδώ και χρόνια η παράδοση της Κρήτης εμπεριέχει τη δημιουργία κρητικής κατσούνας από αμπελιτσιά, άλλα επειδή τα τελευταία χρόνια έχει συνδεθεί και με τον τουρισμό, άρχισε να γίνεται υπερεκμετάλλευση και αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί εις βάρος του δέντρου. Μπορούμε όμως να το καλλιεργήσουμε. Ετσι έχουμε υπολογίσει ότι σε δέκα χρόνια θα είναι δυνατόν να γίνονται κρητικές κατσούνες μόνο από την καλλιέργεια της αμπελιτσιάς, ώστε να μην καταστρέφεται το δάσος. Επιπλέον θετικά εκτιμάται η πρωτοβουλία της Διεύθυνσης Δασών που θα προσπαθήσει να κάνει κάποιες μικρές περιφράξεις μέσα στις συστάδες όπου υπάρχει το δέντρο».
