Ένα τηλεγραφικό ημερολόγιο, μια έκθεση “Περί ελευθερίας” και ένα κείμενο για τους νέους βαρβάρους…
Oι εθνικές γιορτές ξυπνούν συνήθως αναμνήσεις από τα σχολικά μου χρόνια. Φέτος, η 28η Οκτωβρίου με γύρισε πίσω σε δύο καθηγητές που σημάδεψαν την πορεία μου στο Γυμνάσιο. Και σε έναν καλό φίλο, δάσκαλο από τη Γαλλία.
Το ημερολόγιο. Από μικρός είχα πρόβλημα με το μάθημα της έκθεσης. Συνήθως, οι εκθέσεις μου ήταν κατακόκκινες από τα ορθογραφικά λάθη και φυσικά δεν ήταν ποτέ τόσο καλές που να αξιωθούν να διαβαστούν δημόσια στην τάξη. Εκτός από δύο περιπτώσεις στην τρίτη Γυμνασίου. Τότε που στα Αρχαία και τα Νέα Ελληνικά, είχα την τύχη να έχω καθηγητή έναν καταπληκτικό φιλόλογο και πρώην Βαλκανιονίκη τον Τάσο Γεωργαντόπουλο.
Ο Γεωργαντόπουλος, στο μάθημα της Έκθεσης, μας ζήτησε δύο φορές, πριν από τις διακοπές Χριστουγέννων και Πάσχα, να γράψουμε ημερολόγιο για το πώς περάσαμε στις διακοπές. «Προσέξτε», μας είπε, «δεν θέλω να γράψετε μεγάλα κείμενα αλλά σύντομα και περιεκτικά, τηλεγραφικά».
Κι εδώ έρχεται και κολλάει η 28η Οκτωβρίου. Ο πατέρας μου έφερνε πάντα εφημερίδα στο σπίτι και από την πρώτη Γυμνασίου κάθε εβδομάδα μου αγόραζε και το περιοδικό «Η Διάπλασις των Παίδων». Εκεί, σε σχετικά επετειακά αφιερώματα, πρέπει να είχα διαβάσει αποσπάσματα από το Ημερολόγιο του Ιωάννη Μεταξά. Αποφάσισα να μιμηθώ το τηλεγραφικό στυλ… και ω του θαύματος, και oι δύο εκθέσεις μου διαβάστηκαν στην τάξη μετά πολλών επαίνων…
Χρόνια αργότερα, σε μιάν άλλη επέτειο της εθνικής εορτής, διαπίστωσα ότι μια καλή φίλη και παλιά συνεργάτιδα από την Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Larousse-Britannica, η Ιωάννα Φωκά, ήταν εγγονή του Ιωάννη Μεταξά και είχε δημιουργήσει και σχετικό ιστότοπο όπου μπορεί κανείς να βρει και τους τέσσερεις τόμους του Ημερολογίου και άλλες πληροφορίες για τον άνθρωπο που προετοίμασε την Ελλάδα να αντισταθεί στις δυνάμεις του φασισμού.
Περί ελευθερίας. Κι αυτό με φέρνει στον άλλο αξιαγάπητο καθηγητή στα Νέα Ελληνικά στην τρίτη του εξατάξιου τότε Γυμνασίου (σημερινή τρίτη Λυκείου), τον φιλόλογο Σπύρο Ξανθάκη. Είχαμε ακούσει πως ο Ξανθάκης είχε προβλήματα με τη Χούντα αλλά το σχολείο μας, η Λεόντειος, τον είχε κρατήσει γιατί δεν μπορούσε να βρει αλλού δουλειά.
Ο Ξανθάκης κατ’ αρχάς με έκανε να μην φοβάμαι την Έκθεση. «Μόλις σας δώσουν το θέμα», μας είχε πει «γράψτε κάπου πρόχειρα τις σκέψεις που σας έρχονται στο μυαλό. Γράψτε 2-3 προτάσεις εισάγοντας το θέμα κι έχετε τον πρόλογο. Δομήστε τις πρόχειρες σκέψεις σας και κλείστε με κάποιο συμπέρασμα, να και ο επίλογος».
Όμως, ο λόγος που τον θυμάμαι στις εθνικές γιορτές, είναι άλλος. Εν μέσω απριλιανής δικτατορίας (σχολικό έτος 1970-71) μπήκε μια μέρα στην τάξη και μας είπε πως θα κάναμε προφορική έκθεση «Περί ελευθερίας». Όταν χρόνια αργότερα ανέφερα την περίπτωση σε κάποιον παλιό συμμαθητή, μου έκανε τρομερή εντύπωση που δεν θυμόταν αυτό το γεγονός το οποίο εμένα με είχε σημαδέψει…
Μπορείς να είσαι ελεύθερος όταν δεν έχεις τα προς το ζην; Μπορείς να είσαι ελεύθερος όταν δεν έχεις τα μέσα να σπουδάσεις ή να συντηρήσεις την οικογένειά σου; Όταν δεν μπορείς να πεις τη γνώμη σου χωρίς να φοβάσαι; Και φυσικά μέχρι πού φτάνει η ελευθερία σου; Πώς θα σεβαστείς την ελευθερία του άλλου; Τι σημαίνει ευνομούμενη κοινωνία που την απαρτίζουν ελεύθεροι άνθρωποι;
Ήταν τα ερωτήματα που ο υπέροχος εκείνος άνθρωπος μας έθεσε προς συζήτηση, σε μας που σε λίγες εβδομάδες θα θεωρούμεθα «ακαδημαϊκοί πολίτες». Ερωτήματα τα οποία σήμερα φαίνεται πως δεν απασχολούν αρκετούς συμπολίτες μας, ιδίως νεότερης ηλικίας, που εκφοβίζουν συμμαθητές, προπηλακίζουν καθηγητές, βανδαλίζουν δημόσιες και ιδιωτικές περιουσίες, εμποδίζουν την κυκλοφορία, συγκρούονται με την αστυνομία και τόσα άλλα.
Οι νέοι βάρβαροι. Κι αυτό μου θύμισε τον καλό φίλο και δάσκαλο Bernard Provin , ο οποίος πριν από 20 χρόνια μου είχε στείλει το παρακάτω προφητικό κείμενο με τίτλο «Αρχίζει μια νέα εποχή της βαρβαρότητας».
Βρίσκονται ανάμεσά μας, ασκώντας την τυραννία τους χωρίς ίχνος ανθρωπιάς. Έχουν μπολιαστεί με μίσος για τον άλλο, από μια εκπαίδευση που έχει φτιαχτεί συνειδητά και σε δημόσια θέα, με κανόνα την χαλαρότητα. Εκπαίδευση, η οποία τους δίδαξε καθημερινά να μην σέβονται παρά μόνο ένα μοναδικό νόμο: την άμεση ικανοποίηση των θέλω τους με βάση το ένστικτό τους, δηλαδή τις παρορμήσεις τους. Γεννήθηκαν εκεί που απουσιάζει κάθε κανόνας εκτός από τον δικό τους και μεγάλωσαν με τις ευλογίες ποιμένων χωρίς καταπίεση, χωρίς τιμωρία, χωρίς να απαιτείται από αυτούς ούτε και η ελάχιστη υπακοή.
Μεγάλωσαν χωρίς να σέβονται τίποτα από αυτά που αξίζουν σεβασμό. Υψώνοντας τη φωνή ώστε οι επιθυμίες τους να γίνονται διαταγές που πρέπει να εκτελεστούν άμεσα. Αρνούμενοι να αναβάλουν την ικανοποίηση της επιθυμίας, την απαιτούν πλέον να υλοποιείται αμέσως μόλις τη διατυπώσουν. Μεγάλωσαν μισώντας γονείς και φίλους, χρησιμοποιώντας τη γροθιά ως μέσο πειθούς, ασκώντας τις επιταγές τους σε μικρότερους, άρρωστους, αδύναμους, άπορους, γέρους και μοναχικούς. Και θα ηγηθούν ενός πολιτισμού που αρχίζει να χαροπαλεύει.
Επιθυμούν και δεν αφήνουν στους άλλους παρά μία μόνο επιλογή, την υπακοή. Αποδομούν χωρίς να δέχονται κριτική, καταστρέφουν χωρίς να αντέχουν τιμωρία, περιφρονούν αλλά περιμένουν να τους υπηρετήσουν οι καταφρονημένοι, προσβάλουν και περιμένουν να ξεχαστεί η προσβολή, χαίρονται να βλέπουν τους άλλους να υποφέρουν. Μάλιστα χαίρονται όταν μπορούν να προσθέσουν θλίψη και πόνο, όταν βλέπουν το θύμα να υποφέρει άδικα αλλά αυτοί να το χτυπούν με χαρά μέχρι να το εξοντώσουν.
Είναι επαναστάτες, σκληροί, αδίστακτοι, άπιστοι άδικοι, χαρούμενοι όταν θριαμβεύει το κακό, είναι οι σημερινοί τύραννοι. Οι νέοι αυτοί βάρβαροι είναι τα παιδιά.
Το κείμενο (το οποίο μετέφρασα από τα Γαλλικά), αναφερόταν βέβαια στους νεαρούς Γάλλους της ορεινής περιοχής των Βοσγίων (Vosges) και κάθε ομοιότητα με σημερινά φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού στα καθ’ ημάς ίσως να μην αποτελεί ατυχή σύμπτωση …
Στην ηλεκτρονική ανάρτηση του άρθρου στο ιστολόγιό μου ενσωματώνονται συστηματικά υπερσύνδεσμοι προς τις πηγές που χρησιμοποιούνται.
*O Παναγιώτης Αλεβαντής είναι φυσικός, τέως στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
